تزلزل در شورای بدون دندان/ اتحاد عربی آمریکا فرو می‌پاشد؟

گروه سیاسی ؛ شورای - به اصطلاح - همکاری خلیج فارس در سال ۱۳۶۰(۱۹۸۱) تاسیس شد و علت اصلی تشکیل شورای همکاری خلیج فارس «مقابله و مواجهه با جمهوری اسلامی ایران بود».

 

این را سیدهادی افقهی یکی از تحلیلگران ارشد مسائل بین‌المللی به میزان می‌گوید و ادامه می‌دهد آمریکا بلافاصله بعد از وقوع انقلاب اسلامی، برای جلوگیری از نفوذ فرهنگی، سیاسی و راهبردی ایران در منطقه، به کشور‌های حوزه جنوب خلیج فارس دستور داد که با هم یک شورا تشکیل دهند. آن‌ها نیزحرف آمریکا را گوش کردند.

عدم موفقیت شورا در اجرای اهداف و آرمان‌ها
بنا بود کارکرد اولیه این شورا، - مثلا - اتحاد کشور‌های عربی حوزه خلیج فارس و همچنین حمایت همه‌جانبه از رژیم صدام حسین در تحمیل جنگ هشت ساله علیه مردم کشورمان باشد. همچنین کشور‌های عضو در زمینه‌های تجاری، اقتصادی، امنیتی و سیاست خارجی با یکدیگر همکاری داشته باشند.

افقهی با اشاره به عملکرد و دستاورد‌های این شورا می‌افزاید شورای همکاری خلیج فارس از زمان تاسیس خود تاکنون، هرگز در تحقق اهداف درون سازمانی و منطقه‌ای خود موفق نبوده‌است آنهم به دو دلیل اصلی، یکی اینکه نفوذ سیاسی، فرهنگی و معنوی انقلاب اسلامی تا حدی قوی بود که آن‌ها نتوانستند موج انقلاب را متوقف کنند و امروزه ملت‌های آزاده فراوانی تحت تأثیر منطق و گفتمان انقلاب اسلامی قرار گرفته‌اند.

تناقضات و دعوا‌های آشکار سیاسی اعضا
دلیل دوم عدم موفقیت شورای - به اصطلاح - همکاری خلیج فارس به زعم این کارشناس مسائل غرب آسیا، وجود تناقضات، رقابت‌های منفی و انتقادات ریشه‌ای تاریخی، فرهنگی و عقیدتی بین کشور‌های عضوآن برمی‌گردد. این شش کشور، درگیری‌های مرزی زیادی در طول این سال‌ها داشته و دارند از این جمله می‌توان به مناقشات موجود میان عربستان و کویت، عربستان و قطر اشاره کرد، چنانچه عربستان چندین بار نیرو‌های مسلح خود را وارد خاک قطر کرد. این اختلافات باعث شد تا این ۶ کشور به آن اهدافی که به خاطر آن شورا را تشکیل دادند، نرسند.

 

عدم موافقت با تشکیل اتحادیه کشور‌های عربی
افقهی تاکید می‌کند با همه ناکامی‌های شورای همکاری خلیج فارس، عربستان باز دست از تلاش برنداشته و پیشنهاد تبدیل این شورا به اتحادیه را مطرح کرده است. حال باید این موضوع را حتما در نظر گرفت که کشور‌ها در شورا مرزهایشان حفظ می‌شود، استقلال و واحد پولشان حفظ می‌شود، اما در اتحادیه‌ای مانند اروپا باید واحد پول یکی شود، مرز‌ها برداشته شود و خیلی از قوانین بین همه این کشور‌ها یکی شود.

 

این در حالی است کشور‌های عرب شورای - به اصطلاح - همکاری خلیج فارس اکنون به تغییراتی که در جهان رخ داده است واقف هستند. این کشور‌ها به‌ویژه عربستان می‌داند که در چند سال اخیر، اشتباهات بزرگی مرتکب شده و جایگاهش در سطح بین الملل و نیز افکار عمومی بین المللی خدشته دار شده است.

 

قتل عام ظالمانه کودکان و زنان یمنی در یک جنگ نابرابر نظامی - که با پشتیبانی کامل آمریکا و اروپا صورت گرفت - از جمله اقدامات نادرست رژیم سعودی است که البته آن هم در قالب به اصطلاح ائتلاف پر طمطراق منطقه‌ای! صورت گرفت.

 

کشور‌های عضو این به اصطلاح ائتلاف به تنزل جایگاه عربستان واکنش نشان داده و تعداد زیادی از آن‌ها نیز تاکنون از ائتلاف خارج شده اند. چنانچه با کناره گیری پاکستان، قطر، مالزی و مغرب و دور شدن مصر، اردن و کویت از عربستان، ضربه کاری دیگری به ریاض وارد شده است.

البته این واکنش‌های منفی به رژیم سعودی به همین جاختم نشد و چند روز قبل یعنی ۲۴ آذر در گردهمایی سالانه دوحه، «محمد بن عبدالرحمان آل ثانی» وزیر خارجه قطر  اعلام کرد ائتلاف‌ها و اتحاد‌های منطقه‌ای باید تغییر شکل یافته و اصول حاکمیتی جدید را اجرا کنند. شورای همکاری خلیج فارس و دبیر کل آن «دندان ندارند».

قطر یکی از کشور‌های کوچک عضو این شوراست که عربستان و حامیانش از سال ۲۰۱۷، تحریم‌های دیپلماتیک و اقتصادی را به بهانه حمایت از تروریسم و بی ثبات سازی منطقه وضع کردند. البته این جنگ بین قطر و عربستان با اعلام قطر مبنی بر خروجشان از اوپک و نیز عدم حضور امیر قطر در اجلاس اخیر شورای همکاری خلیج فارس، حالتی دو طرفه و کاملا جدی گرفته است.

نباید این نکته را از نظر دور نگه داشت که رژیم متجاوز و متحجر سعودی با همه دلار‌های نفتی و باج‌هایی که به سردمداران غربی خود در آمریکا و اروپا داد، همچنین با تغییراتی که در قوانین داخلی خود ایجاد کرد، از میزان ناکامی‌ها و شکست‌های پی درپی خود در صحنه بین الملل بکاهد و خود را به عنوان قدرت برتر منطقه‌ای مطرح مطرح کند.

با وجود همه این اختلافات و تضارب آرا، عربستان برای نشان دادن محوریت خیالی و پوشالی خود بین کشور‌های عربی و نیز برای تطهیر چهره‌اش پس از قتل جنجالی خاشقجی، تصمیم گرفت سی و نهمین اجلاس شورای همکاری خلیج فارس را به جای قطر در کشور خود برگزار کند که با وجود حواشی پیش آمده در این نشست از جمله حضور نیافتن امرای قطر، امارات و عمان در این نشست از مقصد خود باز ماند.

از شورای همکاری نه «شورا» مانده و نه «همکاری»
اما اظهارات خصمانه و کینه توزانه مقامات عربستانی در این شورا، «حسین امیرعبداللهیان» دستیار ویژه رئیس مجلس در امور بین الملل را برآن داشت تا ۱۸ آذرماه، در مطلبی در نوشتاری پاسخی به این یاوه گویی‌ها  چنین پاسخ دهد «از شورای همکاری نه «شورا» مانده و نه «همکاری». بحرین در بحران فقدان مشروعیت، سعودی در بحران خاشقجی و ریاض و ابوظبی در بحران شکست در یمن هستند. لازمه داشتن منطقه قوی و امن، همکاری سازنده سعودی و امارات و ایجاد ترتیبات جدید منطقه‌ای با مشارکت جمهوری اسلامی ایران و عراق است».

این واکنش‌ها به اقدامات خصمانه عربستان در این شورا تنها به امیر عبداللهیان ختم نشد و بهرام قاسمی، سخنگوی وزارت امور خارجه نیز ۱۹ آذر در واکنش به بخش‌هایی از بیانیه نشست سران شورای همکاری خلیج فارس در ریاض که ادعا‌ها و اتهاماتی را متوجه کشورمان کرده است، ضمن ابراز تاسف از ادامه رویکرد غیرسازنده این شورا در قبال جمهوری اسلامی ایران اظهار کرد متاسفانه به نظر می‌رسد شورای همکاری خلیج فارس تحت تاثیر سیاست‌ها و رفتار‌های اشتباه و مخرب برخی اعضای آن، تبدیل به پوششی برای بیان مواضعی شده است که در راستای محاسبات و سیاست گذاری‌های اشتباه گذشته قرار دارد. شورای همکاری خلیج فارس می‌تواند با در پیش گرفتن رویکردی منطقی، مستقل از ظرفیت خود در مسیر رفع سوء تفاهمات و اختلافات درونی و بیرونی گام بردارد؛ ولی مشاهده می‌شود که نه تنها این رویکرد را در پیش نگرفته است بلکه، از سیاست‌های تفرقه افکنانه برخی کشور‌های فرامنطقه‌ای به صورت شرم آوری تمجید می‌کند و در عمل، تبدیل به پوششی برای اعلام سیاست‌های چند عضو آن شده که به هزینه و نام همه اعضاء، مواضعی را بیان کند که هیچ کمکی به حرکت در مسیر صلح و ثبات منطقه‌ای نمی‌کند.

 

افقهی تاکید دارد کشورهای عضو به اصطلاح شورای همکاری خلیج فارس نه در سطح منطقه و نه در مواجهه سیاسی و راهبردی با ایران موفق نبوده‌اند و حتی با حمایت‌شان از تروریست‌ها موفق نشدند در سوریه، لبنان و عراق راه به جایی ببرند.

به هر روی کشور‌های عرب منطقه، پیرو تصمیمات نادرست صدامک سعودی، در حال تجدید نظر درباره سطح روابط خودشان با رژیم سعودی هستند و یحتمل متوجه ناکارآمدی شورای به اصطلاح همکاری خلیج فارس نیز شده‌اند حال باید منظر ماند و دید با وجود اختلافات و ناکارآمدی که در این شورای «بدون دندان» وجود دارد، آیا خواهد توانست با همین مشی کج دار و مریض طی طریق کند و اوامر آمریکا را اجرا کند یا فرو خواهد پاشید.