اثبات خویشاوندی انسان‌های مدرن و نئاندرتال در کرمانشاه
به گزارش گروه جامعه ، کاوشگر مجموعه غار و پناهگاه صخره‌ای باوه یوان با بیان اینکه کشف نخستین دندان انسان نئاندرتال در این پناهگاه برای نخستین بار حضور انسان‌های نئاندرتال در فلات ایران را به اثبات رساند، تصریح کرد: مطالعات بیشتر بر روی مواد باستانی کشف شده از انسان‌های هموسافینز (مدرن) و نئاندرتال که نشان می‌دهد این‌ها به‌صورت مشترک در این محوطه زندگی می‌کرده‌اند می‌تواند امتزاج این دو گونه را برای نخستین بار در کرمانشاه ثابت کند.
سامان حیدری گوران کاوشگر مجموعه غار و پناه گاه صخره‌ای باوه یوان در بخش مرکزی استان کرمانشاه، دانش آموخته دانشگاه توبینگن آلمان و عضو دانشگاه کمبریج در این نشست با بیان این نکته که مطالعات پارینه سنگی در کرمانشاه به سال‌ها پیش باز می‌گردد تصریح کرد: کاری که در قالب این پروژه آغاز شده به زمان حضور مرحوم آذر نوش در پژوهشکده باستان شناسی باز می‌گردد که با توجه به اهمیت منطقه بصورت سیستماتیک و روشمند با حضور باستان شناسان همکار انجام گرفت.
وی با اشاره به سال‌ها کار روشمند دراستان کرمانشاه افزود: طی اولین بررسی‌های سیستماتیک که درسال‌های ۱۳۸۹ و ۱۳۹۰ در این استان آغاز شد موفق شدیم در دو سال متوالی ۲۶۰ غار و پناهگاه صخره‌ای تازه نسبت به مطالعات قبلی را در مساحت حدود ۱۰۰ کیلومتر در ۱۵۰ کیلومتر شناسایی کنیم.
این باستان شناس گفت: با انجام مطالعات و تحلیل‌ها بر روی مواد باستان شناسی و سنگی توانستیم با تجزیه و تحلیل‌های آماری با توجه به هدفی که داشتیم پیش رویم.
وی گفت: از این رو مطالعات زیست محیطی وسیع در منطقه و مطالعات جی. آی. اس صورت گرفته نشان داد که برای رسیدن به هدفمان در مناطقی از کرمانشاه می‌توانیم تمرکز کنیم، زیرا که احتمال می‌دادیم که به پاسخ پرسش هایمان در آن مناطق دست می‌یابیم.
چگونگی انقراض انسان‌های نئاندرتال
گوران در ادامه با بیان مقدمه‌ای از حضور انسان‌های نئاندر تال افزود: در حال حاضر بحث نئاندرتال‌ها و هموسافینز (انسان مدرن) در دنیا داغ است و همه به دنبال اطلاع یافتن از نحوه زندگی، چگونگی و دلایل انقراض انسان‌های نئاندرتال هستند به نحوی که دانشگاه‌ها و افراد مختلف در حال تحقیق بر روی این موضوع هستند.
وی با نمایش نقشه‌ای از پراکندگی حضور انسان‌های نئاندر تال در جهان گفت: نئاندرتال ها‌ی قدیمی در اروپای مرکزی و غربی پراکنده بوده اند و مطالعات نشان می‌دهد که از ۴۳۰ هزار سال پیش به وجود آمده اند و آرام آرام به سمت شرق، بخش شمالی ایران، تاجیکستان، ترکمنستان و شمال چین پراکنده شده اند.
وی با اشاره به پیشینه کشف نخستین شواهد حضور انسان‌های نئاندر تال افزود: سال ۱۸۵۶ میلادی بیش از ۱۳۰ سال پیش در دره‌ای به نام نئاندر در دوسلدورف آلمان یک جمجمه‌ای با ظاهر عجیب پیدا شد که کسی نمی‌توانست با قطعیت اعلام کند متعلق به انسان است که بعد‌ها اسم آن را نئاندر تال به معنای انسان و دره گذاشتند.
وی با بیان برخی تفاوت‌های فیزیکی انسان‌های نئاندرتال و مدرن اظهار داشت: در انسان‌های نئاندرتال قد مردان حداکثر ۱۶۵ و قد زن‌ها ۱۵۵ بوده که نشان می‌دهد از نئاندرتال‌ها از انسان‌های امروزی کوتاهتر، ولی از نظر عضلانی قوی‌تر و به مناطق صعب العبور و کوهستانی علاقمند بودند.
وجود ژن نئاندرتال در انسان‌های امروز
حیدری گوران بیان داشت: پرفسور سوانته پابو و پرفسور یوهانس کراوزه از موسسه لایکزیک آلمان؛ در سال ۲۰۱۰ بر اساس مطالعات عمیق ژنتیک و دی. ان.ای ثابت کردند که در بدن تمامی انسان‌های امروزی به جز قاره آفریقا بین ۲ تا ۴ درصد ژن نئاندر تال وجود دارد که این یک انقلاب در باستان شناسی بود و همه چیز را به هم ریخت.
وی گفت: تا قبل ازسال ۲۰۱۰ تصور بر این بود که این دو گروه انسانی هیچ اشتراکی با هم ندارند و این داستان به هم خورد و پژوهش بر روی نئاندرتال‌ها قوت گرفت.
گوران درک چگونگی امتزاج این دو گونه را از دلایل انجام پروژه کرمانشاه اعلام کرد و بیان داشت: علم ژنتیک می‌گوید که این اتفاق از ۶۰ هزار سال پیش و تا زمانیکه نئاندرتال‌ها منقرض شده اند یعنی ۳۹ هزار سال پیش رخ داده است.
حیدری گوران با اشاره به مطالعات جی. آی. اس صورت گرفته در مناطقی که احتمال وجود انسان‌های نئاندر تال در کرمانشاه وجود دارد تصریح کرد: به این منظور دره ناودرون در نظر گرفته شد.
گوران گفت: مجموعه غار و پناه گاه صخره‌ای یوان در فاصله ۴۰ کیلومتری شمال غرب شهر کرمانشاه در مسیر شهرستان کامیاران و در دره ناودرون و حاشیه سمت راست از روستای یوان قرار دارد.
یکی از بزرگترین پناهگاه‌های صخره‌ای
وی اظهار داشت: مجموعه غار و پناه گاه صخره‌ای یوان یکی از بزرگترین پناه گاه‌های صخره‌ای در تمامی بررسی‌های انجام یافته در شهرستان کرمانشاه که دارای رسوبات باستانی است و طول دهانه پناه گاه به بیش از ۴۰ متر، ارتفاع صخره پناه گاه نیز بیش از ۳۰ متر می‌رسد.
وی با اشاره به دلایل انتخاب این محل اظهار داشت: طی انجام طرح پژوهشی مستند سازی غار‌ها و پناه گاه‌های صخره‌ای شهرستان کرمانشاه در سال ۱۳۸۹ شمسی مشخص شد که به منظور ساخت خط کابل نوری بخش‌هایی از کف پناه گاه صخره‌ای تخریب شده و علاوه بر این طرح تعریض جاده بین استانی کرمانشاه به سنندج از میان نهشته‌های مجموعه غار و پناه گاه صخره‌ای یوان عبور خواهدکرد.
حیدری گوران گفت: از این روی درخواست انجام کاوش در این پناه گاه به پژوهشکده باستان شناسی ارایه و طی دو فصل کاوش ۶ لایه زمین شناسی تا عمق ۳۵۰ سانتی متری توالی دوره پارینه سنگی از دوره پارینه سنگی میانی تا فراپارینه سنگی کشف شد.
وی بیان داشت: در نهایت در عمق ۳/۷۰ سانتی متری توسط یکی از دانشجویان دندانی با ۸ میلیمتر طول و ۶ میلیمتر عرض پیدا شد.
حیدری گوران با اشاره به کشف یک دندان متعلق به کودک نئاندرتال برای نخستین بار در پناه گاه صخره‌ای باوه یوان در فصل دوم کاوش گفت: این نخستین بار است که بقایای یک انسان نئاندرتال به صورت قطعی در کشور ایران کشف می‌شود.
وی تصریح کرد: دندان کشف شده یک دندان شیری و متعلق به کودکی شش ساله است که همراه دست افزار‌های سنگی مربوط به دوره پارینه سنگی میانی در کاوش‌های علمی بدست آمده است.
به گفته این باستان شناس، این دندان بر اساس آزمایش‌های سن سنجی مطلق رادیو کربن ۱۴، دارای سنی مابین ۴۲ تا ۴۵ هزار سال است و در نتیجه متعلق به جوامع نئاندرتال نزدیک به عصر حاضر محسوب می‌شود.
دندان شیری نادر کودک نئاندرتال
وی تصریح کرد که دندان کشف شده از پناهگاه صخره‌ای باوه یوان، از جمله دندان‌های شیری نادر کودک نئادرتال است که به شکل علمی ثبت در جهان شده و تعداد محدود دندان‌های مشابه دیگر، سابق بر این در کشور‌های اسپانیا، فرانسه و آلمان کشف شده اند.
به گفته این باستان شناس، سی. تی. اسکن و مطالعات بر روی دندان کشف شده انجام گرفت و با مطالعات مورفلوژی مشخص شد که مربوط به کودکی شش ساله اس که البته جنسیتش هنوز مشخص نیست.
حیدری گوران افزود: میزان بسیار کمی از جرم دندان را برداشت کردیم تا بفهمیم آخرین غذایی که خورده چه بوده و حتی اینکه مادر بچه در شش ماه اخیر چه خورده و اینکه گیاه خوار بوده اند یا تنها گوشت می‌خورده اند.
وی با اشاره به موادباستانی کشف شده در عمق ۱/۲۰ مربوط به انسان هموسافینز می‌توانیم بگوییم انسان‌های هموسافینز و نئاندر تال بصورت مشترک در این محوطه زندگی می‌کرده اند حالا یا در فصول مختلف همدیگر را دیده اند و یا بصورت مشترک زندگی کرده اند.
امتزاج بین انسان‌های نئاندرتال و مدرن
وی این اتفاق را دردنیا برای نخستین بار دانست و تصریح کرد: در اروپا وآسیا هنوز محوطه‌ای ندیدیم که این دو گروه از آن استفاده کرده باشند و احتمال اینکه امتزاج خویشاوندی بین انسان‌های نئاندرتال و هموسافینز (مدرن) در دنیا رخ داده باشد در کرمانشاه بوده است.
وی در پایان بیان داشت: از پژوهشکده باستان شناسی و اداره کل میراث فرهنگی کرمانشاه خواستم که امکاناتی را در اختیار ما بگذارند برای تحقیق بیشتر، زیرا که اگر این اثبات شود اتفاق خیلی بزرگی است.
روح الله شیرازی رئیس پژوهشکده باستان شناسی نیز در این نشست با اشاره به یافته‌های جدید انسان نئاندرتال در ایران که در محوطه پناه گاه باوه یوان در کرمانشاه انجام شده است گفت: در سال‌های ۱۳۹۵ و ۱۳۹۶ شواهدی از حضور انسان نئاندرتال برای نخستین بار در ایران به دست آمده است.
وی افزود: کشف دندان به این دلیل مهم است که هم برای نخستین بارحضور انسان نئاندرتال را در ایران نشان می‌دهد و نیز هم پوشانی انسان نئاندرتال و هموسافینز را در ایران مستند می‌کند.
دندان کامل و خالص نئاندرتال
گوران در پاسخ به پرسشی مبنی بر اینکه آیا کشف این دندان نظریه آمیزش را به اثبات می‌رساند یا نه؟ توضیح داد: این دندان متعلق به پیش از زمانی است که انسان هموسافینز وارد منطقه شده و لایه بالاتر از آن است و این بچه هنوز انسان هموسافینز را ندیده و امتزاجی صورت نگرفته یعنی دو سه هزار سال بعد بوده است.
وی تصریح کرد: این دندان کامل و خالص نئاندرتال است.
در پاسخ به پرسش خبرنگاری که آیا هدفتان از کاوش در این محوطه یافتن انسان نئاندرتال بود یا این کشف بصورت اتفاقی صورت گرفت؟ گفت: غریب به یقین می‌دانستیم که انسان نئاندرتال در ایران زندگی کرده، زیرا که در ۵۰ کیلومتری مرز ایران در غار شنیدار کردستان عراق ۱۱ اسکلت نئاندر تال کشف شده و در تاجیکستان در شمال ایران هم وجود نئاندر تال‌ها قطعی است، ولی اینکه به چشم خودمان شواهد حضور انسان نئاندرتال را ببینیم تا به حال صورت نگرفته بود.
گوران تصریح کرد: اما همانطور که گفتم شواهد زیست محیطی و داده‌های باستانی نظیر داده‌های استخوانی و ابزار سنگی ما را به این سمت سوق داد و کشف دندان به صورت اتفاقی صورت گرفت.
شیرازی نیز در پاسخ به پرسش خبرنگاران مبنی بر وجود شواهد حضور انسان‌های نئاندرتال در ایران گفت: در کردستان عراق و آسیای مرکزی منطقه تاجیکستان حضور انسان‌های نئاندرتال‌ها را داشته ایم و حضور این‌ها در فلات ایران نیز منطقی است، ولی تا کنون کسی موفق به یافتن شواهدی در این ارتباط نشده بود و این یافته نشان می‌دهد که حلقه مفقوده موجود بین کردستان عراق و آسیای در فلات ایران الان متصل می‌شود و این مسئله از این لحاظ مهم است.
نخستین استخوان کشف شده انسان نئاندرتال
در ادامه گوران در پاسخ به پرسش مطرح شده از سوی خبرنگاری مبنی بر اینکه آیا تا به امروز شواهدی از حضور انسان نئاندرتال کشف نشده بود؟ گفت: کارلتن کوون از پنسیلوانیادر سال ۱۳۴۹ در غار شکارچیان کرمانشاه استخوان زند زبرین (ساعد) را کشف و آن را به انسان نئاندر تال نسبت داده بود که در سال ۲۰۰۶ پرفسوراریک ترینکاوس استاد دانشگاه واشینگتن و فریدون بیگلری باستان شناس پارینه سنگی (بخش پژوهش‌های پارینه سنگی موزه ملی ایران) آن را دوباره مطالعه کردند و گفتند استخوان انسان است، ولی نشانه خاصی ندارد که برای نئاندرتال بوده است یا نه.
وی با اشاره به اینکه قطعا نمی‌توان پاسخ داد که این استخوان متعلق به انسان نئاندرتال بوده یا نه افزود: استخوان‌های دست و پا مشترک هستند و نشانه خاصی ندارند، اما من معتقد هستم با توجه به اینکه این استخوان در لایه‌های پارینه سنگی میانی کشف شده بود متعلق به انسان‌های نئاندرتال است که احتمالا با انجام آزمایش‌های دی ان‌ای می‌توان درستی آن را به اثبات رساند.
وی با اشاره به انجام ۱۷ گی گا بایت سی تی اسکن از دندان کشف شده تصریح کرد: ویژگی دندان با استخوان متفاوت است و ما قادر هستیم درونش را ببینیم و مارک‌هایی در دندان وجود دارد که مختص نئاندر تال است.
در ادامه گوران در پاسخ به پرسش خبرنگاری که پرسید آیا تنها با آزمایش‌های سن سنجی و رادیو اکتیو ۱۴ مشخص کردید که دندان انسان نئاندر تال است؟ اظهار کرد: از نظر باستان شناسان سی. تی. اسکن انجام شده بر روی مینای دندان قطعی است، ولی مطالعات تکمیلی هم صورت خواهد گرفت.
وی مطالعه دی. ان.ای را بهترین مطالعه دنیا دانست و گفت: ولی متأسفانه از عرض جغرافیای ۴۰ درجه یعنی مثلا از شمال ایران به سمت عرض‌های جغرافیایی کم، هنوز تکنولوژی نتوانسته است دی. ان.ای را از استخوان جذب کند و دلیل تکنیکی آن این است که برای این کار نیاز به کلاژن داریم و هوای گرم باعث از بین رفتن آن می‌شود به همین دلیل در مناطق اروپایی (سیبری) می‌توان این کار را کرد، ولی دی. ان.ای از خاورمیانه و افریقا نداریم، زیرا فناوری فعلا این اجازه را به ما نمی‌دهد.
این باستان شناس در پایان با بیان اینکه نئاندرتال‌ها هرگز در افریقا نبوده اند و اروپا یی هستند گفت: به جز مصر و مراکش که با اروپا در چند سد سال اخیر مراوده داشته اند و ژن نئاندر تال در آن‌ها بصورت کمی وارد شده، ولی این ژن در افریقایی‌های خالص مانند کنیا و تانزانیا وجود ندارد.