تشریح دستاورد‌های سازمان قضایی نیرو‌های مسلح در حوزه تولید محتوای آموزشی/ تهیه ۳۳ اثر برای ایجاد رویه واحد در انتقال مفاهیم و برنامه‎های آگاه سازی/ برگزاری جشنواره رای برتر با هدف تشویق قضات به صدور آرای بازدارنده

به گزارش خبرنگار گروه حقوقی و قضایی ، جهل به قانون رافع مسئولیت نیست؛ این در حالی است که آموزش به نسبت سهم خود می‌تواند در کاهش وقوع جرایم موثر باشد؛ پر بیراه نگفته‌ایم اگر مدعی شویم کسی که توجیه می‌شود و آموزش‌های لازم به او داده می‌شود نسبت به کسی که توجیه نمی‌شود کمتر در معرض ارتکاب جرایم قرار دارد.

به اعتقاد دکتر جعفر صادق منش مدیر کل دفتر آموزش و پژوهش سازمان قضایی نیرو‌های مسلح؛ هدف و رویکرد اصلی در تمام آموزش‌ها اعم از قضات، کارمندان و سربازان اثربخشی است. اگر در آموزش‌ها اثربخشی لحاظ نشود، آموزش هزینه‌ای چند برابر برجای می‌گذارد؛ بنابراین آموزش باید معطوف به اثربخشی و تغییر رفتار سازمانی و تغییر نگرش فرد و افزایش مهارت باشد. صرف آموزش برای آموزش در واقع فایده‌ای نخواهد داشت. در ادامه متن گفت‎وگوی ما را با مدیر کل دفتر آموزش و پژوهش سازمان قضایی نیرو‌های مسلح در خصوص اهمیت نقش آموزش و پژوهش در سازمان قضایی نیرو‌های مسلح، می‎خوانید.

: وضعیت آموزش‌های درون سازمانی قضات در سال ۹۶ به لحاظ میزان نفر ساعت، تعداد افراد آموزش دیده و کل ساعات آموزشی به چه صورت بوده است؟


جعفر صادق منش مدیر کل دفتر آموزش و پژوهش سازمان قضایی نیرو‌های مسلح: در حوزه آموزش قضات در سال گذشته طرح جدیدی را در دستور کار قرار دادیم و به این ترتیب چندین دوره آموزشی با تمرکز بر تنوع حوزه‌های هدفی برگزار شد.

در این دوره‌های آموزشی صرفا روی آموزش‌های مربوط به بحث قضا، دادرسی و پرونده‌ها متمرکز نبودیم، این آموزش‎ها در سه حوزه برای قضات برگزار شد.

به طور کلی با رویکرد جدیدی در حوزه آموزش قضات کار را ادامه دادیم؛ پیش از این آموزش قضات با برگزاری کارگاه‌های منطقه‌ای هفت‌گانه صورت می‌گرفت، اما از سال گذشته در یک کارگاه سراسری و در مشهد مقدس و با تخصصی‌تر کردن محتوای آموزش‌های قضات، با رویکرد جدیدی این آموزش‌ها را در دستور کار قرار داده ایم و برای جامعه‌های مختلف هدف  آموزش متفاوتی در نظر گرفتیم.

به‌عنوان مثال برای قضات تحقیق، دادیاران تحقیق و بازپرس‌ها، قضات دادگاه‌های بدوی کیفری دو و کیفری یک، قضات دادگاه‌های تجدید نظر و... آموزش‌های متفاوتی را در نظر گرفتیم تا ضمن بهبود عملکرد، در راستای عدالت کیفری، اتقان آرای قضایی و اجرای مناسب‌تر احکام دادگاه‌های نظامی گام برداریم.

اتخاذ این رویکرد و اجرای آن تجربه اول ما بود، اما طبق نظرسنجی‌ها و ارزیابی‌هایی که به عمل آمد الحمدالله با رضایتمندی بیش از ۹۰ درصدی و استقبال گسترده قضات روبه رو شدیم و درصدد شدیم که این رویه ادامه یابد.

به تبع رسیدگی به پرونده‌ها تنها ماموریت سازمان قضایی نیرو‌های مسلح نیست؛ بنابراین علاوه بر بحث توانمندسازی و افزایش دانش قضات در حوزه مربوط به دادرسی دو نوع آموزش دیگر نیز در نظر گرفته شد.

تامین هدف پیشگیری از وقوع جرم یکی از اهداف مهم سازمان است که برای دستیابی به آن در سال ۹۶ توانمندسازی قضات در جهت تدریس در دوره‌های آگاه‌سازی نیرو‌های مسلح در دستور کار قرار گرفت این در حالی است که در هر استان سرانه تعیین کردیم که قضات ما باید ساعات مشخصی (حداقل ۲۰ ساعت) در کلاس‌های نیرو‌های مسلح حضور یابد.

از آنجایی که همه قضات از توانمندی و مهارت‌های یکسانی برای تدریس برخوردار نیستند، برای رفع این چالش و بالا بردن سطح توانمندی‌ها، دوره‌ای تحت عنوان آموزش روش تدریس و کلاس‎داری در مشهد مقدس برگزار شد که انشالله این دوره به صورت تخصصی‌تری ادامه خواهد یافت.

علاوه بر این، از آنجایی که شهروندان نیز در جامعه، به ویژه در جمهوری اسلامی در یک سری مسائل عمومی باید بصیرت داشته باشند؛ بنابراین یک دوره بصیرتی تحت عنوان بصیرت و سواد رسانه‌ای برای قضات در نظر گرفته شد که محوریت آن بحث تبیین جریان نفوذ در جمهوری اسلامی بود و با استقبال گسترده قضات رو به رو شد و این دوره‌ها استمرار خواهد داشت.

در واقع با هشداری که حضرت آقا درمورد جریان نفوذ (نفوذ جریانی، نفوذ مستقیم، نفوذ غیرمستقیم) بیان فرمودند، نیاز به یک سری تبیین‌ها، تحلیل‌ها و انتقال اطلاعات داریم تا افراد خواسته یا ناخواسته در دام توطئه دشمن قرار نگیرند.

مجموعاً در سال ۹۶ ؛ ۸ هزار و ۳۰ نفر ساعت آموزش برای قضات برگزار کردیم؛ همچنین برگزاری دوره‌‏های غیرحضوری پزشکی قانونی و اخذ آزمون از طریق ال ام اس نیز از جمله برنامه‌های اجرایی بود.

: برای آموزش نیرو‌های جدید در سال ۹۶ چه اقداماتی صورت گرفته و چه برنامه‌ای برای آموزش تکمیلی در سال ۹۷ در نظردارید؟

مدیر کل دفتر آموزش و پژوهش سازمان قضایی نیرو‌های مسلح: نیرو‌های جدید دو دسته‌اند؛ قضات جدید و کارمندان جدید. با توجه به اینکه اغلب قضات جدید از دادگستری وارد سازمان قضایی نیرو‌های مسلح می‎شوند و از آنجایی که فلسفه وجودی سازمان و نوع ترکیب نیروی انسانی آن یک نهاد تخصصی است، قاضی باید با مقتضیات نیرو‌های مسلح، امور نظامی، اصطلاحات نظامی، تجهیزات نظامی، موقعیت‌های نظامی آشنایی داشته باشد تا آنگونه که شایسته است به پرونده‌ها رسیدگی کند؛ بنابراین آموزش توجیهی نظامی قضات سال‌ها است که در دستور کار قرار دارد و بنا داریم این رویکرد را در سال ۹۷ در مواردی برای حصول نتیجه بهتر کار اصلاح کنیم.


پیش از این قضات در کلاس‌ها و در پادگان‌ها به عنوان یک قاضی حضور می‌یافتند و در واقع به‌عنوان قاضی نقش ایفا می‌کردند و حس نظامی بودن به‌طور کامل نهادینه نمی‌شد. بنابراین در حال حاضر قضات در عمل در مدتی که آموزش می‌بینند فرض را بر این می‌گذارند که به عنوان نیروی مسلح در حال گذراندن آموزش تخصصی هستند؛ بنابراین با این پیش فرض درک کامل موقعیت و در واقع همزاد پنداری که باید وجود داشته باشد، فراهم می‌شود.

در مورد کارمندان جدید با جذب حدود ۵۰ نفری کارمند در اواخر سال ۹۶ مواجه شدیم و با وجود اینکه فرصت زیادی نداشتیم، باز هم به صورت ابتکاری و برای اولین بار، آموزش‌های توجیهی بدو خدمت برای نیرو‌های جدید برگزار شد.این کارمندان پیش از این که مشغول به کار شوند با سازمان، شرح وظایف واحد‌های سازمانی آشنا شده و سپس دوره کارآموزی را سپری کردند و در استان و بخش مربوطه مشغول به کار شدند.

در مجموع ۴۰۸ ساعت برای ۵۱ کارمند جدید دوره آموزشی برگزار شد؛ البته این تمام کار نیست و کارمندان علاوه بر این آموزش‌ها ،دوره‌های تعریف شده رسمی تحت عنوان آموزش‌های توجیهی بدو خدمت را نیز طی خواهند کرد.

: در خصوص آموزش‌های درون‌سازمانی که در سال ۹۶ برای کارمندان انجام شده است و عنوان دوره‌ها توضیحاتی بفرمایید؟

مدیر کل دفتر آموزش و پژوهش سازمان قضایی نیرو‌های مسلح: آموزش‌هایی که برای کارکنان داده می‏‌شود در سه دسته کلی آموزش‌های دوره‌های تخصصی شغلی، دوره‌های شغلی مشترک و دوره‌های عمومی و فرهنگی تقسیم می‏‌شود.

دوره‌های تخصصی بر دوره‌هایی ناظر است که شخص در پست سازمانی مشخصی که در سازمان خدمت می‌کند، به عنوان مثال کارمند؛ باید دانش و مهارت لازم و تخصصی را برای انجام وظیفه در شغل (کارشناس آموزش، کارشناس روابط عمومی، کارشناس حفاظت و...) کسب کند.

دوره‌هایی که یک کارمند نه به‌عنوان شاغل در یک پست سازمانی مشخص، بلکه به‌عنوان شاغل در بخش اداری به‌عنوان یک کارمند نه به‌عنوان دارنده پست سازمانی طی می‌کند در دسته دوره‌های شغلی مشترک جای می‌گیرد. به عنوان مثال دوره‌های مرتبط با مهارت‌های هفت گانه ICDL و دوره‌هایی از این قبیل.

در حوزه بحث‌های آموزش‌های مرتبط با بینش؛ نگرش و باور‌های دینی و اخلاقی کارکنان نیز دوره‌هایی برگزار می‎شود.

آمار کلی مجموع این آموزش‌ها در سال گذشته، ۵۷۳۳ نفر ۶۱۹۳ ساعت آموزش و جمعا ۱۲۴ هزار و ۵۰۸ نفر ساعت آموزش برای همکاران در این سه حوزه برگزار شد.

دوره‌های تخصصی برای کارشناسان فناوری اطلاعات سازمان؛ ۳۵ نفر ۱۴۰۰ نفر ساعت آموزش.

کارشناسان امور اداری؛ ۳۰ نفر از سراسر کشور ۶۰۰ نفر ساعت آموزش.

برگزاری دوره خبرنویسی برای کارشناسان روابط عمومی سازمان؛ ۸۴ نفر به میزان ۹۲۴ نفر ساعت آموزش.

کارشناسان امور مالی و ذیحساب‌ها در سراسر کشور؛ ۵۳ نفر، ۱۵۹۰ نفر ساعت اموزش.

برگزاری دوره‌های تکنیک‌های خلاقیت برای مدیران پایه سازمان؛ ۸۴ نفر ۹۲۴ نفرساعت آموزش.

برگزاری دوره مدیریت اسناد برای کارکنان اداره اسناد سازمان‌های قضایی سراسر کشور؛ ۱۲ ساعت ۷۵ نفر ۹۰۰ نفرساعت آموزش.

شرکت ۴۰ نفر از همکاران در بخش حفاظت؛ در دوره‌های تکنیک‌های برقراری امنیت و ضد امنیت از شبکه‌های داخلی و خارجی.

آموزش نیابت قضایی و آشنایی با اعتراض و تجدیدنظرخواهی برای مدیران دفاتر؛ کارشناسان قضایی و حقوقی دادسرا‌ها و دادگاه‌های نظامی سراسر کشور به مدت ۱۴ ساعت ۷۰ نفر و ۵۰۰ نفرساعت آموزش.

: در سال ۹۷ در حوزه آموزش برای قضات و کارمندان چه برنامه‌هایی در دستور کار دارید؟


مدیر کل دفتر آموزش و پژوهش سازمان قضایی نیرو‌های مسلح: آموزش روش‌های پیشگیری کیفری از جرایم در دادسرا‌ها و دادگاه‌های نظامی در آذرماه و در همایش سراسری آموزشی قضات محور برنامه‌ها خواهد بود.

پیشگیری کیفری رسالت مستقیم و اصلی سازمان قضایی نیرو‌های مسلح در کنار مقوله ماموریت قضایی و رسیدگی به پرونده‌های کیفری نیرو‌های مسلح است. ما در قالب این دوره اولا به دنبال این هستیم که توجه‌ها را به‌صورت ویژه‌تری به پیشگیری کیفری به‌عنوان یکی از دو ماموریت اصلی سازمان جلب کنیم، ثانیا با این رویکرد راه‌ها و روش‌هایی که یک قاضی می‌تواند در دادسرا در دادگاه در پیش بگیرد به طور خاص منتهی به پیشگیری از جرم شده و در گام دوم منجر به پیشگیری عمومی شود و دیگران ضمن عبرت گرفتن، فکر ارتکاب جرم به ذهنشان خطور نکند؛ انشالله با این رویکرد تلاش خواهیم کرد که این فرهنگ را نهادینه کرده و در امر پیشگیری کیفری یا دقیق‌تر بگویم در مسیر توفیق در امر پیشگیری کیفری گام‌های جدی تری برداریم.

دوره‌های تخصصی شغلی، شغلی مشترک و عمومی و فرهنگی نیز به فراخور سرانه تعیین شده برای کارمندان و اولویت نیاز آموزشی که با تشخیص مسولان سازمان است نیز در دستور کار قرار دارد.

هدف و رویکرد اصلی در تمام آموزش‌ها، اعم از قضات و کارمندان و سربازان در همه زمینه‌ها اثربخشی است. اگر در آموزش‌ها اثربخشی لحاظ نشود، آموزش نه تنها هزینه خواهد بود بلکه هزینه‌ای چند برابر بر دوش ما می‌گذارد؛ بنابراین آموزش باید معطوف به اثربخشی و تغییر رفتار سازمانی و تغییر نگرش فرد و افزایش مهارت باشد. صرف آموزش برای آموزش در واقع فایده‌ای نخواهد داشت.

: وضعیت آموزش نیرو‌های مسلح در سال ۹۶ به میزان نفر ساعت و تعداد افراد آموزش دیده و به تفکیک ارتش و سپاه و ناجا و وزارت دفاع به چه صورت بوده است؟


مدیر کل دفتر آموزش و پژوهش سازمان قضایی نیرو‌های مسلح: اگر اجازه بدهید بنده ابتدا به بیان رویکرد‌ها بپردازم؛ در حوزه آموزش نیرو‌های مسلح، بحث آموزش ضابطان نظامی و آگاه سازی؛ دو حوزه‌ای است که باید از یکدیگر تفکیک شوند و با رویکرد‌های متفاوت از یکدیگر این آموزش‌ها ارائه می‌شود.

در حوزه آموزش ضابطان نظامی تکلیف مصرح قانونی وجود دارد و در واقع اساسا ضابطان نظامی بدون گذراندن دوره‌های آموزشی به استناد ماده ۲۹ و ۳۰ قانون آیین دارسی کیفری نمی‌توانند اساسا ضابط شوند. این در حالی است که در حوزه آگاه‌سازی نیرو‌های مسلح تصریح قانونی وجود ندارد.

در این حوزه انجام رسالت اصلی پیشگیری کیفری ماموریت مستقیم سازمان است و از خلال رسیدگی‌ها و رفتار‌های حرفه‌ای قضایی ما باید حاصل شود؛ اما پیشگیری وضعی و اجتماعی از جرایم نیرو‌های مسلح رسالت خود این عزیزان است؛ با این وجود سازمان قضایی نیرو‌های مسلح در حوزه آگاه سازی که معطوف به پیشگیری اجتماعی است با توجه به تاکیدات مقام معظم فرماندهی کل قوا، به سمت نهادینه کردن این دوره‌ها به‌عنوان یکی از ماموریت‌های خود حرکت کرد.

در این حوزه تلاش‌های زیادی صورت گرفت اولا در بحث کمیت براساس برنامه ۵ ساله، روند کمی آموزش نیرو‌های مسلح در حوزه آگاه‌سازی‌های هرساله رو به رشد بوده و برای این منظور سرانه نیز تعریف شده است.به عنوان مثال در استان الف. با ۱۰ قاضی به طور مشخص ۵ قاضی ۱۰۰ ساعت آموزش آگاه سازی را برعهده دارند که ایفا یا عدم ایفای این ماموریت از طرف سازمان‌های قضایی نیرو‌های مسلح مورد ارزیابی قرار می‌گیرد.

برای این آموزش‌ها باید محتوای مناسب ارائه می‌شد که این مهم از طریق جلب همکاری فرماندهان عالی نیرو‌های مسلح، ارتش، سپاه و ناجا تحت عنوان نیازسنجی آموزشی آگاه‌سازی فراهم شد. به عنوان مثال هر کدام از مسئولان به بیان جرائم شایع در استان‌های خود پرداختند؛ البته فراوانی جرایم در واحد‌های زیرمجموعه نیرو‌های مسلح متفاوت است؛ بنابراین ما به سمت بومی سازی حرکت کردیم و مشخص شد که در هر استان چه آموزش‌هایی ارائه شود.

گام بعدی برنامه ریزی و ارائه زمان بندی مناسب برای برگزاری دوره‌های آگاه سازی است که روند آن باید در طول سال مشخص شود. همچنین ایجاد رویه واحد در انتقال مفاهیم در برنامه‌های آگاه سازی از جمله موارد دیگری است که باید لحاظ شود.

به عنوان مثال اینگونه نباشد که یک قاضی در خصوص جرم فرار از خدمت مطالبی بیان کند که با قاضی دیگر متفاوت باشد. به‌صورت طبیعی در آموزش‌های دانشگاهی بیان متفاوت از یک مطلب اتفاق می‌افتد، ولی در سازمان قضایی نیرو‌های مسلح، چون هدف مشخصی از آموزش‌های ارائه شده دنبال می‌شود مطالب باید معطوف به این اهداف باشد.برای ایجاد رویه واحد در انتقال مفاهیم در برنامه‎های آگاه سازی ۲۲ متن آموزشی در سال ۹۶ تولید و رونمایی و برای قضات سراسر کشو ارسال شد.

در حال حاضر ۱۱ اثر دیگر هم در این زمینه تهیه شده است و بازنگری که بر روی ۲۲ اثر قبلی انجام شد؛ انشالله به زودی ۳۳ اثر و محتوای آموزشی که تقریبا همه جرایم مبتلابه نیرو‌های مسلح را در بر می‌گیرد، توزیع خواهیم کرد.

به طور کلی برای بهبود آموزش‌های نیرو‌های مسلح در قسمت آگاه‌سازی پس از افزایش کمیت، نیازسنجی، بومی سازی، برنامه ریزی و ایجاد رویه واحد به شناسایی ظرفیت‌ها اقدام خواهیم کرد. به طوری که از هر استان تعداد مشخصی با توجه به ظرفیت شناسایی می‌شوند و تمرکز آموزش‌های آگاه‌سازی به صورت تخصصی بر روی این افراد صورت می‌گیرد و این افراد مربیان ما در آگاه‌سازی خواهند بود.

در عین حال در بحث آموزش و آشنایی ضابطان با وظایف، اختیارات، مسئولیت‌ها و نحوه احراز عنوان ضابط نظامی طبق تکالیفی که در قانون تصریح شده عمل می‌کنیم از طرفی افزایش توانمندی‌های ضابطان را نیز لحاظ می‌کنیم به عنوان مثال برای بررسی صحنه جرم و انجام بازجویی بهتر آموزش‌های تخصصی نیز ارائه می‌شود.

با تصویب قانون آیین دادرسی کیفری و قبل از لازم‌الاجرا شدن این قانون قانون موج اول آموزش ضابطین را آغاز کردیم و آموزش‌های لازم به آن‌ها ارائه شد و بسیار زودتر و قوی‌تر از مجموعه قوه قضاییه در این مورد سازمان جلو رفت.

موج دوم به تبع آموزش‌هایی بود که بعد از نسل اول به‌صورت سالانه انجام می‌دهیم، در موج اول تعداد شرکت‌کننده‌ها بسیار زیاد بود، اما در ادامه به تبع آموزش‌ها فقط معطوف بود به آن دسته از ضابطانی که بازنشسته شده بودند و افراد جدید جای آن‌ها آمده بودند؛ بنابراین تعداد آن‌ها خیلی کم شد. در حال حاضر می‌توانیم ادعا کنیم که امروز آموزش ضابطان نظامی ما در سراسر کشور به اتمام رسیده است.

آمار موجود در ارتباط با آگاه سازی در سال گذشته به قرار ذیل است:

*کارکنان وظیفه سربازان ارتش ۵۰۶ ساعت آموزش: ۶۷۲۱۵ سرباز ۱۲۸ هزار ۸۴۰ نفر ساعت آموزش.

*پایوران ارتش ۲ هزار ۲۹۹ ساعت آموزش: ۵۹۸۱۸ نفر ۱۳۱۷۱۴ نفر ساعت آموزش.

*کارکنان وظیفه در سپاه ۸۶۸ ساعت آموزش: ۵۹ هزار و ۸۲۱ نفر ۱۳۲ هزارو ۸۳ نفر ساعت آموزش.

*پایوران سپاه ۱۶۸۷ ساعت آموزش: ۸۳ هزار و ۶۱ نفر ۲۰۱ هزار و ۸۹۴ نفر ساعت آموزش.

*سربازان ناجا ۸۷۱ ساعت آموزش:۷۱ هزار و ۶۹۹ نفر ۱۳۳ هزار و ۴۰۵ نفر ساعت آموزش.

*پایوران ناجا ۲ هزار و ۲۸۵ ساعت آموزش: ۹۵ هزار و ۲۸ نفر ۲۰۱ هزار و ۳۲۱ نفر ساعت آموزش.

‌*سربازان وزات دفاع ۵۹ ساعت: ۵ هزار و ۲۳۸ نفر ۱۳ هزار و ۳۵۶ نفر ساعت آموزش.

*پایوران وزارت دفاع ۲۲۴ ساعت آموزش: ۶ هزار و ۲۰۴ نفر ۲۳ هزار و ۲۳۶ نفر ساعت آموزش.

*آموزش ضابطان نظامی ۳۰ هزار و ۲۵۴ نفر ۸۱ هزار و ۳۶۷ نفر ساعت آموزش.

*ضابطان نیروی انتظامی ۱۳ هزار و ۴۵۴ نفر ۳۵ هزار و ۳۰۸ نفر ساعت آموزش.

: به طور کلی اهمیت آموزش در سازمان قضایی نیرو‌های مسلح تا چه اندازه مورد تاکید است و در پیشگیری از جرایم نقش ایفا می‌کند؟

مدیر کل دفتر آموزش و پژوهش سازمان قضایی نیرو‌های مسلح: آموزش به نسبت سهمی که فقدان آموزش در ارتکاب جرم داشته باشد موثر است؛ این جمله نیاز به توضیح دارد ببینید وقتی یک سرباز مرتکب جرم می‌شود عوامل گوناگونی از جمله (فقر، درگیری‌های خانوادگی، مسائل اجتماعی و...) منجر به ایجاد جرم شده است. در عین حال یکی از این دلایل می‌تواند آموزش باشد.

پس عدم آگاهی نسبت به قانون تمام دلیل ارتکاب جرم نیست که با دانستن قانون دیگر آن فرد مرتکب جرم نشود؛ بنابراین اگر فقدان آموزش در آسیب شناسی‎هایی که انجام می‌شود ۲۰ درصد در وقوع یک جرم سهم داشته باشد چنانچه آگاه سازی به درستی انجام شود به نسبت ۲۰ درصد از وقوع جرم می‌تواند جلوگیری کند؛ بنابراین با وجود تاکید بسیار برای اعلام نقش ویژه آموزش و اهمیت آموزش در بحث آگاه ساز جا دارد این واقعیت را هم بگویم که آموزش همه عامل بازدارنده نیست. مسائل دیگری هم درکنار آموزش باید قرار بگیرد تا پیشگیری از وقوع جرم محقق شود.

به تبع آموزش به نسبت سهم خود می‌تواند موثر باشد؛ این ادعا را می‌توانیم داشته باشیم که کسی که توجیه می‌شود و آموزش‌های لازم به او داده می‌شود نسبت به کسی که توجیه نمی‌شود کمتر در معرض ارتکاب جرایم قرار دارد.

: رویکرد سازمان قضایی ینرو‌های مسلح نسبت به انعقاد تفاهم نامه چگونه بوده است؟ مهمترین تفاهم نامه‌ای که در سال گذشته منعقد شد با چه هدفی به امضا رسیده است؟


مدیر کل دفتر آموزش و پژوهش سازمان قضایی نیرو‌های مسلح: حقیقت این است که تا پیش از سال ۹۶ به تفاهم نامه و امضای تفاهم نامه اهمیت ویژه‌ای قائل بودیم و با چندین دانشگاه، مراکز پژوهشی، مراکز علمی و... تفاهم نامه‌هایی امضا کردیم، اما بیش از ۹۰ درصد این تفاهم نامه‌ها عملا تفاهم نامه برای تفاهم نامه می‌شود. یعنی خروجی مشخصی ندارد بنابراین رویکردمان را تغییر دادیم.

در حال حاضر در مواردی که برای هم پوشانی و هم افزایی نیاز به تفاهم نامه پیدا شود اقدام به انعقاد تفاهم نامه می‌کنیم که در این چارچوب در سال ۹۶ فقط یک تفاهم نامه در مجموعه مرکز تحقیقات کاربردی فاتب که در قرب مکانی آن‌ها و ارتباطات پژوهشی اقتضا می‌کرد به امضا رساندیم که در آن چارچوب بتوانیم از قابلیت‌های یکدیگر استفاده کنیم.

: اقدامات صورت گرفته در حوزه پژوهش را تشریح بفرمایید؟

مدیر کل دفتر آموزش و پژوهش سازمان قضایی نیرو‌های مسلح: درحوزه پژوهش سه مأموریت تعریف شده است؛ یک ماموریت بر می‌گردد به بحث فرهنگ سازی در بعد فرهنگ سازی ما به دنبال نهادینه کردن فرهنگ مطالعه و فرهنگ پژوهش هستیم. اگر در سطح عمومی جامعه بحث کتابخوانی مطرح است در فرهنگ سازمانی فراتر از کتابخوانی ما به دنبال این هستیم که در بین مدیران مجموعه به طور خاص و در مورد کارکنان سازمان به طور عام این باور را ایجاد کنیم که بدون مطالعه، بدون تولید فکر، بدون فکر نظامند و پژوهش نباید تصمیمی و اقدامی را انجام داد. نهادینه کردن فرهنگ مطالعه و تحقیق پیش از تصمیم گیری یکی از رویکرد‌های ما است.

رویکرد دوم ما مربوط به تولید ادبیات علمی در حوزه حقوق جزا و جرم شناسی نظامی است؛ در حوزه حقوق جزا و جرم شناسی به معانی عام آثار زیادی در دنیا تولید شده است، اما در حوزه تخصصی نظامی در بعد حقوق جزای شکلی، حقوق جزای ماهوی، مطالعات جرم شناسی کلان، نظریه خرد و... مطالعات جدی در گذشته وجود نداشت.

از زمانی که گروه پژوهش در تشکیلات اداره کل آموزش و امور فرهنگی به صورت جدی از سال ۸۹ و ۹۰ به جای امور فرهنگی نشست و امور فرهنگی به حوزه روابط عمومی منتقل شد؛ این رویکرد را شروع کردیم که حتما این فقر بسیار محسوس در زمینه تولید ادبیات علمی درحوزه حقوق جزا و جرم شناسی نظامی را انشاءالله پر کنیم.

ماموریت سوم ما که ماموریت اصلی است؛ بحث پاسخگویی به همه نیاز‌های پژوهشی سازمان است؛ به طوری که این مدیریت واحد برای پاسخ به نیاز‌های پژوهشی در اداره کل آموزش و پژوهش مستقر شود؛ پیش از این روابط عمومی، اداره کل پیشگیری و ... چنانچه نیاز به پژوهش داشتند خودشان اقدام می‌کردند.

معطوف به این رویکرد‌ها فعالیت‌های سالانه و ۵ ساله سازمان قضایی نیرو‌های مسلح تعریف شده است؛ در حوزه فرهنگ؛ برگزاری جشنواره دو سالانه انتخاب پژوهشگر برتر سازمان قضایی نیرو‌های مسلح با ساز و کار بسیار دقیق و شاخص‌های روشن پیش بینی شده است و برای هر کدام از این شاخص‎ها ضریب و نمره‌ای در نظر گرفته شده است و هر نوع فعالیت علمی اعم از نگارش مقاله، ترجمه مقاله، نوشتن کتاب، راهنمایی پایان نامه، مشاوره پایان نامه، داوری پایان نامه، داوری در همایش‌های علمی و ... با نگاه و با تمرکز روی ماموریت‌های سازمان در نظر گرفته می‌شود.

یعنی هر کدام از این فعالیت‌ها به همان نسبتی که به ماموریت‌های سازمان قضایی نیرو‌های مسلح ارتباط داشته باشد نمره بیشتری خواهد گرفت و دوم اینکه به همان نسبت که رتبه علمی این اثر با رتبه بالاتر باشد باز امتیاز بیشتری خواهد گرفت؛ به عنوان مثال اگر این راهنمایی در مقطع دکتری بوده نسبت به راهنمایی در پایان نامه کارشناسی ارشد به تبع رتبه بالاتری دارد. این فرصت بهانه‌ای برای افزایش مطالعه و تحقیق و دست به قلم شدن همه کارکنان سازمان اعم از قضات و کارمندان است.

برگزاری همایش‌ها و میزگرد‌های علمی نیز در محور برنامه‌های ما است که به صورت مستمر انجام نمی‎شود، در سال ۹۱ در دانشگاه شهید بهشتی با همکاری مراکز دانشگاه‌ها و مراکز پژوهشی کشور همایشی تحت عنوان (پژوهش در نظام عدالت کیفری، فرصت‌ها و چالش‌ها) برگزار شد که هنوز که هنوز است آثار این همایش الحمدلله برقرار است و دانشجویان در دانشگاه‌های مختلف مبتنی بر بحث‌هایی که آنجا صورت گرفته پایان نامه و رساله دکتری می‌نویسند و این گفتمان ایجاد شده بسیار مفیده به فایده بوده است.

در داخل سازمان قضایی نیرو‌های مسلح نیز سالانه یکی دو میزگرد علمی برگزار می‌شود که به عنوان مثال کارآیی مجازات حبس با خدمت را مورد ارزیابی قرار می‌گیرد و چه بسا مدیران سازمان بر اساس نتیجه میزگرد، تصمیماتی در خصوص تغییر قوانین و مقررات ناظر بر حبس با خدمت می‌گیرند.

در قسمت توسعه ادبیات علمی با استفاده از ظرفیت نخبگان نیرو‌های مسلح می‌توان اذعان داشت در ۵ سال گذشته تولید ادبیات علمی از جهت کمیت و تنوع بی سابقه بوده است. در طول عمر قبل از انقلاب و بعد از انقلاب هیچگاه این تعداد ادبیات علمی در حوزه حقوق جزا و جرم شناسی نظامی تولید نشده است.

علاوه بر اینکه ما از ظرفیت نخبگان نیرو‌های مسلح استفاده می‌کنیم از ظرفیت نخبگان دانشگاهی هم استفاده می‌کنیم در واقع با فعالیت‌های مستمر همایش ملی پژوهش در نظام عدالت کیفری دانشگاه‌ها با ما آشنا شدند و ارتباط گرفتند.

سازمان قضایی نیرو‌های مسلح الحمدلله جایگاه و سرمایه اجتماعی خوبی را در دانشگاه‌های کشور به دست آورده است به طوری که با توسعه ارتباطات و افزایش تعاملات برای انتخاب موضوع پایان نامه کارشناسی ارشد و رساله‎های دکتری از ما مشورت می‌گیرند.

در یک دهه گذشته تعداد موضوعات پایان نامه کارشناسی و کارشناسی ارشد و رساله دکتری تا حد زیادی معطوف به حوزه فعالیت‌های سازمان قضایی نیرو‌های مسلح بوده است.


در نهایت برای پاسخگویی به نیاز‌های پژوهشی سازمان باید گفت: نیاز‌های پژوهشی سازمان متنوع است هر واحدی می‌تواند برای بهبود روشها، مطالعات و پژوهش‌هایی را نیاز داشته باشد که پاسخگویی به این نیاز‌ها از جمله وظایف ما است به عنوان مثال در سال ۹۶ برای طرح و برنامه دو پروژه اجرا کردیم؛ ارزیابی برون سپاری خدمات سازمان قضایی نیرو‌های مسلح که اساسا چه خدماتی قابل برون سپاری است. چه خدماتی حاکمیتی محض است و نمی‌شود برون سپاری کرد و یا در آن قسمت که می‌شود برون سپاری کرد آیا چه میزان مقرون به صرفه است و چقدر می‌تواند اهداف پروژه را با برون سپاری تامین کرد. پروژه دیگری که برای طرح و برنامه انجام دادیم پروژه برآورد قیمت تمام شده خدمات سازمان است.

در حوزه معاونت منابع انسانی ما طرحی را تحت عنوان طرح ملی شروع کردیم که جزو طرح‌های بسیار خوب ما است الحمدالله با ۵۰۰ نفر نمونه آماری که یک سوم کارکنان سازمان هستند در این نگرش سنجی که پروژه‌ای تحت عنوان سنجش اشتیاق شغلی کارکنان سازمان قضایی نیرو‌های مسلح سراسر کشور بود، شرکت کردند، که این سنجش می‌تواند خروجی‎های خوبی در مدیریت منابع انسانی سازمان، انتساب مدیران، امور رفاهی کارکنان، مشاغل کارکنان و در تمام ابعاد این سنجش اشتیاق شغلی می‌تواند موثر باشد.

پروژه‌ای تحت عنوان سند جامع پیشگیری کیفری از جرایم نیرو‌های مسلح داریم که این سند در مراحل پایانی تدوین است و با مطالعات نظری، کتابخانه‌ای و مطالعات میدانی همراه بود که خروجی آن می‌تواند افق‌های سازمان را درحوزه پیشگیری کیفری کاملا ترسیم و چشم انداز‌ها را روشن کند.

تولید محتوا‌های تخصصی برای واحد‌های مختلف هم جزو وظایفی است که در گروه پژوهش انجام می‌شود یک کار مطالعاتی است که در قالب‎های مختلف انجام می‌شود، بخشی از آن را برون سپاری می‌کنیم برون سپاری به این معنی که از ظرفیت همکاران خارج ازحوزه پژوهش استفاده می‌کنیم و بخشی را هم در قالب گروه پژوهش‌های قضایی که متشکل از قضات با تجربه و عالی رتبه سازمان قضایی که در دانشگاه‌ها هم به تدریس مشغول هستند در جلساتی که هر یکشنبه برگزار می‌شود، تولید محتوا‌های تخصصی به ویژه برای قضات مطرح می‌شود. متون زیادی بیش از ده متن آموزشی برای قضات در اینجا تولید شده است.

در حوزه تولید ادبیات علمی به تبع ما ۲۸ پروژه را با استفاده از ظرفیت نخبگان نیرو‌های مسلح در سال ۹۶ تولید کردیم این ۲۸ پروژه را درحالی تولید کردیم که از اواسط سال ۹۶ عملا شرایطی پیش آمد که ما طبق مقررات نمی‌توانستیم این کار را انجام بدهیم؛ ستاد کل نیرو‌های مسلح یک بخشنامه‌ای صادر کرد که نتیجه این بخشنامه این بود که عملا دست ما را می‌بست، دستور العمل ستاد کل کسری خدمت را به خود واحد‌های نیرو‌های مسلح ارتش، سپاه و ناجا واگذار کرد و از آنجایی که ما جزو نیرو‌های مسلح نبودیم عملا نمی‌توانستیم این کار را انجام بدهیم، چون به سامانه نظام وظیفه متصل نبودیم؛ اخیرا خود ستاد کل این خلا را با پیگیری‌هایی که صورت گرفت احساس کرد و بخشنامه قبل تعدیل شد و طی ابلاغی به ما گفته شد که طبق روال سابق پروژه هایمان را از طریق ستاد کل به سازمان نظام وظیفه ارسال کنیم؛ بنابراین با اینکه ما در نیمه دوم سال فعالیت‌هایمان در سال ۹۶ متوقف بود، در عین حال ۲۸ پروژه تولید کردیم.

برخی از این پروژه‌ها به شرح ذیل است:


*طراحی سیستم تدوین نقشه استراتژی بر مبنای SWOT دلفی کارت‌های امتیازی متوازن

*مطالعه امکان تخلف از حق انحصاری مخترع در اسناد بین المللی و قوانین داخلی با تاکید بر امکان تخلف بر مبنای امنیت ملی

*روش‌های نوین تحصیل دلیل در حقوق ایران، فرانسه و انگلستان

*بررسی مقررات اجرای امر عامل قانونی در جرایم نیرو‌های مسلح

*داوری در قرارداد‌های نیرو‌های مسلح با هدف کاهش خسارات ناشی از دعاوی و اختلافات ثانوی

*پیشگیری وضعیت مدار و از ارتکاب جرم در نیرو‌های مسلح

*جلوه‌های جرایم سازمان یافته در حوزه بزهکاری نیرو‌های مسلح

*بررسی تطبیقی جایگاه سازمان قضایی نیور‌های مسلح در نظام حقوقی ایران و انگلستان

* بررسی خواستگاه، جایگاه و چیستی پیشگیری کیفری از جرایم نظامی

*تعدد جرم و صلاحیت‌های مختلف با تأکید بر جرایم نیرو‌های مسلح

: فیلم تجارب قضایی و کار انتشار کتاب مجموعه رهنمود‌های مقام معظم رهبری به کجا رسید؟

مدیر کل دفتر آموزش و پژوهش سازمان قضایی نیرو‌های مسلح: مستند سازی تجارب قضایی (در حوزه فرار از خدمت، ضرب و جرح، اختلاس و...) را با این هدف انجام دادیم که بتوانیم از این تجارب در ابعاد مختلف استفاده بکنیم. در واقع بعد از فیلمبرداری برنامه ما این است که محتوا‌ها را پیاده، دسته بندی و کد گذاری کنیم و بر مبنای دسته بندی که انجام دادیم در قالب‌های مختلف (در متون آموزشی، تولید مقالات، فیلم‌های آموزشی و...) با هدف‌های مختلف از این‌ها استفاده کنیم.

در رابطه با کتاب وزین تبیین تدابیر قضایی مقام معظم فرماندهی کل قوا مطالعات این کتاب خوشبختانه در همان سال ۹۶ به پایان رسید. با یک ملاحظه اجرایی درخصوص چاپ این کتاب همراه بودیم، با توجه به اینکه تدابیر حضرت آقا اغلب دارای طبقه بندی بوده سعی کردیم جنبه طبقه بندی آن را تا حد زیادی رعایت کنیم تا اطلاعات و اسناد طبقه بندی شده‌ای در مجموعه این اثر چاپ و منتشر نشود. با این فضایی که دشمن برای استفاده از کوچکترین اطلاعات جمهوری اسلامی و ضربه زدن به نظام استفاده می‌کند باید احتیاط کنیم.