کتاب «خطبه اصغر» اشعاری‌ برای باب‌الحوائج کربلا

خبرگزاری میزان - کتاب «خطبه اصغر» مجموعه شعر جدید علی‌محمد مودب است که شامل اشعاری برای باب‌الحوائج کربلا، حضرت «علی‌اصغر(ع)» شده و در انتشارات سوره مهر منتشر شده است.

کتاب «خطبه اصغر» از آن جمله است. شعر بلندی از علی‌محمد مودب تقدیم به حلقوم دریده طفل شیرخوار رباب!

موضوع کتاب همین است؛ علی‌اصغر و قالب شعر مثنوی است و در همان وزن بحر رمل مسدس محذوف یعنی همان فاعلاتن فاعلاتن فاعلن (یا فاعلات) که مثنوی کبیر با آن سروده شده است؛ با زبانی نسبتا و گاه بسیار کهن و قدمایی البته بدون تعقید و ابهام. در مجموع موضوع، قالب و پرداخت، تاکید و رجوعی است به شعر سنتی.

درباره منظومه‌‌های دینی

کتاب خطبه اصغر یک منظومه دینی است و منظومه دینی یکی از انواع ادبیات حماسی است. زمینه حماسه نامه دینی شرایط خاص تاریخی و اجتماعی است.

معمولا اقوامی که تاریخی پرفراز و نشیب آکنده از جنگ یا صلح داشته، دارای حماسه پهلوانی هستند مانند یونانیان و ایرانیان باستان. اما در دوره تثبیت زندگی، چالش‌های مذهبی درون قومی رخ می‌نماید، در این موقعیت حماسه‌های دینی و فلسفی پدید می‌آید، نمونه‌های آن در مصر، هند و چین باستان .

در ایران بعد از اسلام و همچنین بعد از مغول و تیموریان، تاملات درونگرایی بر نگاه بیرونی و برونگرایی غالب آمد لذا حماسه‌های عرفانی و دینی، جای حماسه‌های پهلوانی را گرفت. مشخصا از قرن نهم به بعد دوره رونق حماسه‌های دینی است که تعداد پرشماری از آنها پدید آمد.

قهرمانان مذهبی

حماسه دینی وصف دلاوری‌ها و رشادت‌های اولیا و قهرمانان مذهبی است. از نمونه‌های شاخص حماسه دینی «حمله حیدری» و «علی‌نامه» است اما در میان منظومه‌های دینی نوعی تلفیق از روایت حماسی و عرفانی و دینی شکل گرفت که «گنجینه‌الاسرار» اثر بی‌بدیل عمان سامانی مثال‌زدنی است؛ چرا که بعد از این کتاب هر شعر عاشورایی در واقع نیم‌نگاهی به این اثر داشته و تلفیق چندگانه آن پیش روی گفتمان شعر عاشورایی بوده است. کتاب خطبه اصغر نیز در تحلیل و تبیین و پرداخت شاعرانه بیش از همه یادآور گنجینه‌الاسرار است.

داستان این منظومه شهادت دردناک حضرت علی‌اصغر است؛ داستانی مختصر. نه ماجرایی پرآب و تاب و پر فراز و نشیب. یک لحظه است یک لحظه و هرچه هست تفصیل همین اجمال است و بس! از این منظر روایتی کاملا مدرن است. از دیگر ویژگی‌ها و امتیازات کتاب این که تاکنون کمتر کتاب شعری مختص حضرت علی‌اصغر منتشر شده است.

عنوان کتاب «خطبه اصغر» ایهامی دارد؛ بسته به این‌ که خطبه اصغر، صفت و موصوف باشد یا ترکیب اضافی. خطبه‌ای که اصغر گفت یا خطبه مربوط به اصغر. به هر حال هر یک از ظرایف دلالت معنای خاصی دارد و گواه هوشمندی شاعر است.

این توجه به زبان در تمامیت کتاب به چشم می‌خورد. شاعر از زبانی استوار بهره برده که با توجه به موضوع یعنی طفلی شیرخوار، در نگاه اول جای سؤال دارد ولی در ادامه درمی‌یابیم که محور شعر نه علی‌اصغر، بلکه طرح سخنانی بزرگ اما به بهانه کوچک‌ترین شهید میدان کربلا، حرف‌هایی فراتر از ماجرای جرعه‌ای آب هم چنین است استفاده از وزن ضربی رمل برای شهادت طفل شیرخوار.

تاویلات متعدد عرفانی

این شعر بلند بین یک داستان و تغزل در نوسان است به یک معنا پرداخت آن مبتنی بر بیان تاویلات متعدد عرفانی است و در ساختار چندان از چارچوب داستانسرایی پیروی نمی‌کند.

در آثار عرفانی زبان و فرم روایت، تحت تأثیر معنای عرفانی، صورت‌بندی آزاد، پیرنگ دوری، شخصیت‌پردازی وحدت وجودی دارد. یعنی فرم روایت به سبب غلبه بعد معنا، از شکل منطق خطی خارج شده و گاه به تحلیل و خطابه نزدیک می‌شود. خطبه اصغر با توسل به این الگوی خاص بین شعر و روایت حرکت می‌کند.

انتهای پیام/