خبرگزاری میزان – یونسکو روز 23 آگوست را به مناسبت یادآوری رویدادهای سال 1791 در هائیتی فعلی و یکی از مستعمرات سابق فرانسه، روز جهانی یادآوری تجارت برده و لغو آن معرفی کرد.
به گزارش «اسپوتنیک»، روز جهانی یادآوری تجارت برده‌داری و لغو آن که توسط سازمان آموزشی، علمی و فرهنگی سازمان ملل «یونسکو» تعیین شد، برای نخستین بار در 23 آگوست 1998 برگزار شد.
این روز فرصتی برای بررسی علل تاریخی، روش‌ها و پیامدهای برده‌داری رژیم‌های امپریالیستی کشورهای غربی به ویژه اروپایی است.
آغاز تجارت برده
تجارت برده در اقیانوس اطلس از اواسط قرن پانزدهم در میانه گسترش دسترسی کشورهای اروپایی به دیگر نقاط جهان به صورت ربودن مردم غرب آفریقا و انتقال آنان به اروپا آغاز شد.
براساس بررسی‌های انجام شده توسط « Trans-Atlantic Slave Trade Database» در بازه زمانی اواخر قرن 15 تا سال 1866، حدود 12.5 میلیون آفریقایی به عنوان برده به آن چه دنیای جدید خوانده می‌شد، منتقل شدند.
تخمین زده می‌شود که تنها 10.7 میلیون نفر از این سفر جان سالم به در برده و در سواحل آمریکای شمالی، آمریکای جنوبی و کارائیب پا به خشکی نهادند.
نخستین برده‌ها، آفریقایی‌هایی بودند که در اوایل سال 1503 توسط اسپانیایی‌ها از سواحل غربی آفریقا بین سنگال و آنگولای امروزی به اروپا و از آن جا به قاره آمریکا منتقل شدند.
در انگلیس «جان هاوکینز»، یکی از فرماندهان برجسته نیروی دریایی قرن شانزدهم نه تنها به خاطر نقش محوری اش در تاریخ دریایی بلکه به خاطر نقشش در رشد تجارت جهانی برده شناخته شده است.
وی در سال 1562 زمانی که تجارت انسان به مدت نیم قرن در غرب آفریقا ادامه داشت، با سه کشتی، 500 آفریقایی را به اروپا انتقال داده و آن‌ها را با سود کلان به فروش رساند.
تا قرن هفدهم، انگلیس، فرانسه و هلند نیز مستعمراتی را در اختیار گرفتند؛ چراکه تقاضا برای کارگر همزمان با گسترش مزارع نیشکر در دریای کارائیب و مزارع تنباکو در آمریکای شمالی افزایش یافته بود.
کشورهای سهیم در تجارت برده داری اگرچه برده داری و کار اجباری آفریقایی‌ها توسط اروپایی‌ها را کتمان نمی‌کنند، اما مدعی هستند که بردگی هرگز براساس نژاد نبوده است.
بردگان اطلاعی از مقصد خود نداشتند و کودکان حدود 26 درصد از بردگان را تشکیل می‌دادند؛ آن‌ها در سراسر مسیر مهاجرت اجباری خود غل و زنجیر فلزی به پا و دست داشتند.
شمار قابل توجهی از برده‌ها بر اثر گرمای بیش از حد، تشنگی، گرسنگی و خشونت در کشتی‌ها جان خود را از دست دادند؛ تخمین زده می‌شود که 15 درصد آن‌ها قبل از رسیدن به خشکی جان می‌دادند.
در دهه 1700 بیشترین تعداد آفریقایی‌های برده شده به قاره آمریکا فرستاده شدند؛ ادعا می‌شود که آن‌ها تقریبا سه پنجم حجم کل تجارت برده در اقیانوس اطلس را تشکیل می‌دهند.
سال 1619 را سال رسمی شروع برده داری در آمریکا می‌دانند؛ زیرا «شیر سفید» انگلیسی، کشتی حامل محموله بزرگ انسان از شهری بندری در آنگولا به «ویرجینیا» رساند.
این رویداد مهم اغلب توسط محققان به عنوان آغاز نهاد برده داری در آمریکا یاد می‌شود.
پایان تجارت برده
در اواسط قرن نوزدهم، جنبش الغا، چنان بحث داغی را در مورد برده داری برانگیخت که در نهایت آمریکا را در جنگ خونین داخلی (12 آوریل 1861 تا 26 مه 1865) از هم پاشید.
قاچاق وحشیانه انسان در نهایت مخالفت سازمان یافته ای را با این تجارت برانگیخت؛ در شب 23 آگوست 1791، قیام در جزیره «سنت دومینگو» به عنوان مستعمره فرانسه آغاز شد.
فرانسه از سال 1795 تا 1802 منطقه را تحت کنترل داشت تا این که یک شورش دیگر آغاز شد؛ سرانجام، آخرین سربازان فرانسوی در اواخر سال 1803 از جزیره خارج شدند و این مستعمره در سال بعد استقلال خود را به نام هائیتی اعلام کرد.
قیام در «سنت دومینگو» الهام بخش جنبشی گسترده علیه قدرت‌های استعماری بود.
در سال 1807 انگلیس تجارت برده را لغو کرد؛ کنگره آمریکا در سال 1808 قانون ممنوعیت واردات برده به این کشور را تصویب کرد، البته خود برده داری را ممنوع نکرد، آمریکا در 18 دسامبر 1865، متمم سیزدهم به عنوان بخشی از قانون اساسی آمریکا را به تصویب رساند که رسما برده داری را لغو کرد؛ کشورهای دیگر مانند اسپانیا، هلند، سوئد و فرانسه نیز تا سال 1820 قوانینی را علیه تجارت برده تصویب کردند.
پایان تجارت برده که پیشرفت اقتصادی، فرهنگی و روانی آفریقا را خفه کرده بود، این کشورها را در مسیر تلاش برای بهبودی از میراث ویرانگر قرار داد.
از آنجایی که بیشتر کسانی که در آفریقا توسط اروپایی‌ها به اسارت گرفته شدند، زنان در سنین باروری و مردان جوان بودند، تجارت برده جمعیت این قاره را ویران کرد و این امر منجر به بزرگ ترین مهاجرت اجباری جمعیت بشر در تاریخ شد.
کاهش جمعیت نیز به طور غیرمستقیم ایجاد شد، زیرا اروپایی‌ها بیماری‌های کشنده ای مانند انواع سیفلیس و آبله، تیفوس و سل را با خود به همراه آوردند.
این رویه همچنین جنگ سالاران و قبایل محلی آفریقایی را تشویق کرد تا مردم خود را بفروشند و این منجر به فضای بی‌قانونی و خشونت با کنار گذاشته شدن سیستم‌های حاکمیتی که قبلا بر اساس خویشاوندی و رضایت بود، شد.
علاوه بر این، برده داری در جامعه آفریقا به موازات تجارت انسان فراآتلانتیک رشد کرد و شکاف قومی و اجتماعی را تشویق کرد.
با افزایش توسعه اقتصادی و ثروت اروپا و مستعمرات اروپایی در دنیای جدید، غرب آفریقا فقیر شد.
به گفته یک کارشناس «همبستگی‌های آماری شواهدی را ارائه می‌دهد که تجارت برده بر توسعه اقتصادی آفریقا تاثیر نامطلوب داشته است؛ اثری که تجارت برده ایجاد کرد، تجزیه و تضعیف دولت‌ها و کاهش کیفیت نهادهای داخلی به‌ویژه نهادهای قضایی را در پی داشت که کشورهای پسااستعماری هنوز با آن مبارزه می‌کنند.»
«جفری هربست»، دانشمند سیاسی آمریکا در «دولت‌ها و قدرت در آفریقا» استدلال می‌کند که عملکرد اقتصادی ضعیف آفریقا نتیجه «شکست دولت» است.
به گفته وی، «به دلیل عدم توسعه سیاسی قابل توجه در دوران استعمار، روسای محلی پس از استقلال آفریقا وارث کشورهای ملتی شدند که زیرساخت لازم برای گسترش اختیار و کنترل بر کل کشور را نداشتند؛ بسیاری از ایالت‌ها قادر به دریافت مالیات از شهروندان خود و در نتیجه قادر به ارائه حداقل سطح کالاها و خدمات عمومی نیستند.»
در طول سال‌ها، کشورهای آفریقایی برای دریافت غرامت از کشورهای اروپایی تلاش کردند.
«آکرا»، پایتخت غنا اخیرا میزبان اجلاس جبران خسارت نژادی، با مشارکت کمیسیون اتحادیه آفریقا و صندوق میراث عدالت انتقالی آفریقا بود.
این رویداد در روزهای اول تا 4 آگوست به منظور هماهنگی جهت تعیین استراتژی و دستور کار جهانی جامع برای جنبش جهانی غرامت و دریافت تضمین غرامت یا تجارت برده فراآتلانتیک و استعمار اروپایی در آفریقا برگزار شد.
باید توجه داشت که حتی قبل از پایان بحث‌ها در مورد غرامت، کل قاره آفریقا مستحق عذرخواهی رسمی از سوی کشورهای اروپایی درگیر در تجارت برده به دلیل جنایات و آسیب‌هایی است که به جمعیت، روان، تصویر و شخصیت آفریقایی در سراسر جهان وارد کرده است.
دبیر کمیسیون اتحادیه آفریقا تاکید دارد که فراتر از مسائلی مانند بازگرداندن مصنوعات، غرامت و عذرخواهی برای جنایات گذشته، برنامه‌های اصلی این اتحادیه تثبیت این واقعیت است که آفریقا مطیع غرب باقی نمی‌ماند.
