یک محقق حوزه تعزیه گفت: من با تحول و رشد تعزیه مخالف نیستم اما به شرطی که این دستکاری های سلیقه ای سبب نابودی و از بین رفتن ساختار اصلی متن ادبیات و یا خود مجلس «شبیه خوانی» نشود
اسماعیل مجللی نویسنده و محقق حوزه تعزیه در گفت‌وگو با میزان پیرامون تاثیر برگزاری تعزیه بر ماندگاری فرهنگ عاشورایی گفت: پس از واقعه کربلا و تاکید «ائمه اطهار(ع)» بر زنده نگه داشتن نام و یاد «امام حسین(ع)» و عاشورا برنامه های متعددی جهت زنده نگه داشتن نام «سیدالشهدا(ع)» برگزار شده است که مداحی، روضه خوانی و شبیه خوانی را می‌توان از جمله آنها دانست.
وی در همین راستا تصریح کرد: تعزیه توانست در کنار بسیاری از هنرهای دیگر به بیان رویدادهای واقعی کربلا بپردازد این یک هنر اختصاصی برای ایرانیان است اما تاثیر این هنر بسیار شگفت انگیز بوده لذا هم اکنون نیز این هنر زنده مانده و ادامه یافته است.
مجللی پیرامون هنر شبیه خوانی تاکید کرد: شبیه خوانی اگرچه در دوره قاجار به اوج خود رسید اما توانست طی این سالها پابرجا و قدرتمند بماند و بخش‌هایی از رویدادهای قیام عاشورا را برای مخاطبان خود مطرح کند و در عین حال با توانمند شدن و رشد این هنر به تدریج قدرت جذب مخاطبان خود را گسترش دهد و در زمانی کوتاه؛ بزرگ و کوچک را با خود همراه کرده و در عین حال بیان وقایع عاشورا را به شیوه ای مطرح کند که مخاطب را به تدبیر وا دارد.
عشق و علاقه مردم به «سیدالشهدا(ع)» دلیل رشد هنر شبیه خوانی
این محقق به اعتقادات مردم اشاره و اظهار کرد: عشق و علاقه به «سیدالشهدا(ع)» سبب شده است تا هر آنچه با «امام حسین(ع)» ارتباط دارد و بیان کننده رویدادهای واقعه کربلا بشمار می رود جایگاه خاصی در بین اذهان عمومی داشته باشد. هنر شبیه خوانی نیز به واسطه بیان مضامینی در مورد «ائمه معصومین(ع)» و «امام حسین(ع)» مسیر رشد را پیموده و در این مسیر با کمک ادیبان به بالندگی دست یافته که موجب جلب نظر و استقبال مردم همراه بوده است.
وی به عنوان یک تعزیه خوان این هنر را مورد ارزیابی قرار داد و بیان کرد: در ایام اربعین شبیه خوانی را در مسیر کربلا به همراه گروهی از تعزیه خوانان اجرا کردیم این برنامه فرهنگی با اقبال خوبی از سوی مردم کشور عراق روبرو شد، اگرچه متون ومجالسی که خوانده می‌شد به زبان فارسی بود اما گاهی نمایش بدون کلام نیز پیام خود را ارسال می کند و همین امر سبب شده بود تا مردمان کشور عراق از این تعزیه ها استقبال کنند البته آنان نیز نمایشی همانند تعزیه داشتند اما هرگز به پایه تعزیه های ایرانی نمیرسید.
آسیب‌های موجود در تعزیه
مجللی به آسیب‌های موجود در هنر تعزیه پرداخت و افزود: حدود ۳۰۰۰ مجلس «شبیه خوانی» وجود دارد که بسیاری از آنها از پژوهشگران آثاری ارزشمند هستند اما چون توسط تعزیه خوانان به اجرا گذاشته نمی شوند ناشناخته باقی مانده‌اند؛ چنانچه این نوع تعزیه ها در مجالس و یا تکیه ها اجرا شود علاوه بر پر کردن ایام روزهای سال نکاتی ارزنده را از زندگی «ائمه معصومین(ع) و بزرگان اسلام بیان می کنند که می تواند به تغییر سبک زندگی امروزی و کاهش مشکلات و دغدغه های افراد کمک کند.
این تعزیه‌خوان همچنین اظهار کرد: شبیه خوانی هنری ارزنده است که نکات و تجربه های ارزشمند را برای همه گروه‌های سنی مختلف بیان کرده و هر کس در فراخور اطلاعات و اندیشه خود کسب اطلاعات می کند نکته قابل تامل دیگر در مورد مجالس مهجور مانده این است که این مجالس و یا تعزیه ها تنها به عزاداری منحصر نمی شود لذا کاربرد آنان می تواند به فراخور ایام در نظر گرفته شده و به اجرا گذاشته شود.
تحول در ادبیات شبیه خوانی
وی ابراز کرد: یکی از معضلاتی که امروزه از آن به عنوان یک مشکل و آسیب در حوزه شبیه خوانی یاد می شود تحول در ادبیات تعزیه است من معتقد هستم تحول در عرصه تعزیه بد نیست و می تواند سازنده باشد به شرطی که در ابتدا بر اساس مستندات و در عین حال بر پایه شاخص های ادبیات تعزیه بنا شده باشد علاوه بر این که بر دل مخاطب نشسته و اطلاعاتی اثر گذار را به مخاطب انتقال دهد. بیان برخی از شعرها و یا به کار بردن برخی از لغات و کلمات که سنخیتی با تعزیه ندارد و تنها به دل تعزیه خوان نشسته؛ سبب آسیب به شبیه خوانی خواهد شد لذا باید از این امور دوری کرد.
هنر تعزیه محلی برای دریافت دستمزدهای نجومی نیست
این محقق دریافت دستمزد های کلان از سوی برخی از تعزیه خوانان را یک آسیب برای هنر شبیه خوانی دانست و بیان کرد: نمی‌توان دریافت دستمزد را کاری نادرست در بین تعزیه خوانان دانست اما دریافت دستمزد های کلان امری غیر قابل قبول بوده که سبب صدمه به هنر تعزیه می شود، متاسفانه دریافت دستمزد های کلان از دهه نود برای برخی از نقش‌ها رواج پیدا کرد و البته تعداد اندکی از تعزیه خوانان را به خود جلب کرد این در حالی است که درخواست مبالغ نجومی برای هنری سنتی و برگرفته از اعتقادات مردمی نه مرسوم بوده و نه قابل توجیه است. باز هم تکرار می کنم گرفتن مبلغ اندکی جهت برگزاری تامین هزینه های رفت و آمد و یا وسایل از گذشته مرسوم بوده اما این دستمزد ها و یا مبالغ اندک هستند.
ساختار اصلی تعزیه نباید بر هم بخورد
مجللی به سایر مشکلات حوزه تعزیه خوانی اشاره و بیان کرد: برخی از فعالان هنر تعزیه تنها در یک نقش و یا یک نسخه فعالیت می کنند و یا به بهانه تنوع طلبی و یا به روز شدن تعزیه، جنس لباس ها یا رنگ لباس ها را تغییر می‌دهند همه اینها موضوعاتی است که به تعزیه خوانی به مرور آسیب می رساند و آن از حالت سنتی و اصیل خود خارج می کند در عین حال وارد کردن شعر، نوحه و روضه در ادبیات تعزیه که ساختاری خاص دارد درست نیست زیرا اصول تنظیم شده در نسخه های مجلسی را خدشه دار می کند در عین حال در نظر مخاطب نیز جذابیت نخواهد داشت. ریتم و نحوه چینش هر مجلس تعزیه بار مشخصی دارد و به هم خوردن آن جذابیتش را از بین می برد.
ورود موسیقی‌های الکترونیکی موجب خدشه در ساختار اصلی تعزیه می‌شود
وی وارد کردن برخی تغییرات در هنر تعزیه را آسیب‌زا دانست و عنوان کرد: من با تحول و رشد تعزیه مخالف نیستم اما به شرطی که این دستکاری های سلیقه ای سبب نابودی و از بین رفتن ساختار اصلی متن ادبیات و یا خود مجلس «شبیه خوانی» نشود در عین حال به کار بردن ابزاری که با فرهنگ ایرانی اسلامی هماهنگ نیست مثل ورود موسیقی های الکترونیکی صدمات جبران ناپذری را بر پیکره تعزیه وارد خواهد کرد از سوی دیگر تعزیه همچنان برای برخی از ما یک نوستالژی محسوب می شود و مرور این مهم خاطره‌ساز و ارزشمند خواهد بود.
وی حفظ ساختار اصلی تعزیه را ارزشمند دانست و بیان کرد: برخی از مجالس تنها به ایام محرم و صفر ختم نمی شود بلکه ابعاد وسیعی از رویدادهای تاریخی و دینی و اعتقادی را بیان می کند این نوع از مجالس عموما توسط ادیبان در گذشته تهیه و تنظیم شده و کارهای ارزنده‌ای در نوع خود هستند که پیام های مهم و تاثیر گذاری را با خود به همراه داشته و ارائه می دهند لذا پرداختن به آنان در گردهمایی های خود تعزیه خوان ها و یا در برخی از رویدادها برای مردم خالی از لطف نبوده و در عین حال فرهنگ تعزیه را در بین جامعه حفظ می کند و سبکی ارزشمند از زندگی بر پایه اعتقادات و تجربیات تاریخی را برای جامعه در بر دارد.
