اکنون خیابان انقلاب را دفاتر برخی انتشاراتی ها و کتاب فروشی هایی که یا کتاب درسی می فروشند و یا کتاب های دست دوم ارائه می کنند پر کرده، گویی دیگر مطالعه حرمت خود را از دست داده و این ابتدای راه سقوط فرهنگی جوامع بشمار می رود.
خبرگزاری میزان - ساعت 11 صبح یک روز گرم تابستانی در تیرماه 1401 است و خیابان انقلاب از هر زمان دیگری خلوت تر و کرکره بسیاری از کتابفروشی‌ها پایین است، آن دسته از کتابفروشی ها هم که باز هستند نیز خلوت بوده و خبری از خریداران کتاب در آنها نیست.
در این میان اما بازار دستفروشان کتاب‌های دست دوم گرمه گرم است، این دستفروشان حتی در بخش کتب آموزشی نیز با استقبال مردم روبرو هستند و حتی نسبت به مغازه های کتابفروشی نیز مخاطب بیشتری را به خود جلب کرده‌اند.
این دستفروشانی همه نوع کتابی را در بساط دارند تا به مخاطبان عرضه کنند و البته از هر شگردی استفاده می‌کنند تا مخاطب را برای بازدید از کتاب‌ختی دست دوم خود فرا بخوانند، نام کتاب‌های معروف و قیمت ارزان کتابها یکی از مهمترین شیوه‌های دستفروشان برای کشاندن علاقمندان به سمت بساط کتاب‌های خود است که در کف خیابان پهن کرده اند.
مشغول پیاده‌روی در خیابان انقلاب هستم که یکی از دستفروشان که با سرعت کتاب‌های خود را بر روی زمین می چیند نظرم را جلب کرد، در همین حین همکارش قیمت کتابها را به مخاطبان می‌گوید و همزمان پول کتاب‌های خریداری شده را حساب می کند این سرشلوغی خبر از رونق کار این دستفروشان دارد.
همین طور که جلوتر رفتم با یکی از ناشران حاضر در خیابان انقلاب روبرو شدم و در مورد دلیل افزایش گرایش مخاطبان به سوی خرید کتاب های دسته دوم خصوصا دانشجویان از دستفروشان گفت‌وگو کردم، این ناشر تاکید دارد که بالا رفتن قیمت کاغذ، افزایش فشار بر ناشران را درپی داشته لذا هم تیراژها پایین آمده است و هم تعداد کتاب هایی که برای چاپ به چاپخانه ها سپرده می شود، همین امر موجب روی آوردن خریداران کتاب جهت تامین نیاز خود از دستفروشان شده است.
بر اساس آخرین بررسی ها قیمت کاغذ در بازار برای هر بند کاغذ تحریر حدود 900 هزار تومان است این در حالی است که قیمت کاغذ روزنامه نیز برای هر کیلو 38هزار تومان ثبت شده است این مهم بیانگر افزایش قیمت کاغذ در طی دو هفته گذشته بوده است البته باید توجه داشت که بر اساس گفته فعالان عرصه کاغذ افزایش قیمت این کالای استراتژیک با توجه به افزایش قیمت جهانی این کالا غیر قابل پیش بینی نبوده و انتظار افزایش قیمت وجود داشته است.
در ادامه جستجو در خیابان انقلاب و اوضاعی که برای ناشران و کتاب‌فروشان به وجود آمده به سراغ چند تن از افراد اعم از دانشجو و کتاب‌فروشان رفتم تا دلیل گرایش به خرید از دستفروشان کتاب را از آنها جویا شوم.
به سراغ کتابفروشی در خیابان انقلاب می روم که ساعت ها است که مغازه خود را باز کرده اما خبری از خریدار نیست و وی در این خلوتی مشغول مطالعه است، این فروشنده در مورد فروش کتاب طی هفته‌های گذشته ابراز کرد: متاسفانه با افزایش قیمت کاغذ روز به روز از تعداد مخاطبان کاسته می شود زیرا قیمت کاغذ ارتباط مستقیمی با قیمت پشت جلد کتاب ها دارد و در نتیجه این مخاطب است که توان خرید خود را از دست می‌دهد.
وی با اشاره به شرایط ناشران اظهار کرد: ناشران با چالش مواجه شده‌اند و سرمایه گذاری آنان دیگر بازگشتی ندارد زیرا خریداران کتاب کاهش چشمگیری پیدا کرده‌اند از سوی دیگر کتاب فروشی ها نیز در بحران هستند نگاهی به خیابان انقلاب داشته باشید بیشتر کتاب فروشی ها برای گذران روزگار در کنار برخی کتاب های معمولی کتاب های درسی و دانشگاهی را ارائه می کنند زیرا سود مناسب در کتاب هایی است که مخاطب مجبور به تهیه آن می‌شود.
قیمت کاغذ تعیین کننده خرید کتاب
این فروشنده در همین راستا بیان کرد: زمانی کتاب های عمومی جذابیت فراوانی داشت و خبری هم از کتاب های درسی نبود مخاطبان نیز با فراغ بال به خرید کتاب آمده و استقبال خوبی از کتاب می شد اما اکنون کتاب های مهم و ارزشمند با قیمت های بسیار بالا ارائه می شود و کتاب های چاپ گذشته که قیمت های کمتری را در پشت جلد دارند مانند گوهری ارزشمند شده‌اند.
وی اشاره ای به حضور پر تعداد دستفروشان کتاب در حاشیه خیابان انقلاب کرد و گفت: نمی توان مقصر کسادی بازار را دستفروشان کتاب دانست البته این به معنی تایید کار آنها نیست ولی وقتی فارغ از قضاوت به برخی از آنان نگاه کنید در می یابید که این افراد نیز با جمع کردن کتاب های دست دوم و بساط کردن در حاشیه خیابان به فروش این کتابها پرداخته‌اند در حقیقت باید مسئله را از نقطه اصلی مورد جستجو و بررسی قرار داد اینکه دست اندرکاران فرهنگ تا چه میزان توانسته اند شرایط را برای توسعه مطالعه و ایجاد ساختار فرهنگی مناسب در جامعه رواج دهند، تا چه حد برای هدایت و جلب توجه مردم به کتاب خوانی برنامه های اجرایی و عملیاتی داشته و عیوب قوانین و برنامه ها را مرتفع کرده اند.
اصلاح ساختارها
این کتاب فروش مسن تاکید کرد: اگر امروز با چالشی به نام دستفروشان کتاب روبرو هستیم باید ببینیم برنامه‌های زیر ساختی چگونه طراحی و عمل شده به عبارت دیگر پاک کردن صورت مسئله همانند دادن یارانه کاغذ است پس باید به اصلاح ساختارها پرداخت و بهترین راهکار را بکار گرفت.
از کتاب فروشی بیرون آمدم و کمی آن طرف‌تر با دستفروشی مواجه شدم که کتاب های دست دوم زیادی را در کنار خیابان ریخته بود و نظر تعداد زیادی از رهگذران را به خود جلب کرده، به حدی که برخی از افراد در وسط بساط دستفروشان کتاب نشسته و کتاب های مورد نیاز خود را جستجو می کنند.
قیمت های مناسب دل مخاطبان را می برد
از یکی از مشتریان کتاب های دست دوم که در حاشیه بساط دستفروشان مشغول پیدا کردن کتاب مورد نظر خود بود پیرامون علل خرید از این دستفروشان سوال کردم، او در پاسخ بیان کرد: قیمت های مناسب کتاب ها که به واسطه دستفروشان ارائه شده سبب می شود بتوانیم چندین کتاب را همزمان خریداری کنیم در عین حال کتاب های متنوع و خوبی را در بساط آنها می‌بینیم حتی برخی کتاب های دانشگاهی مورد نیاز را می توانیم با قیمت خیلی کمتر از ناشران از این طریق تهیه کنیم.
وی که یکی از فعالان محیط زیستی نیز بود تصریح کرد: طبیعت برای تولید این کتاب ها هزینه های گزافی را پرداخته است، تولید هر کدام از این کتاب ها تا زمان بازیافت، هزینه های مالی و اقتصادی زیادی برای کشور به دنبال دارد پس باید تا می توانیم از کتاب هایی استفاده کنیم که قابل استفاده هستند بدین ترتیب علاوه بر صرفه جویی اقتصادی ضربه کمتری را هم به محیط زیست خواهیم زد و هم این خود یک فرهنگ ارزشمند است که همین کتاب ها در مورد آن نوشته شده و در اختیار افراد قرار گرفته است.
در این میان دانشجویی دیگری نیز تنها در جستجوی کتاب های دانشگاهی در میان بساط دستفروشان بود، او که نیز ارزان بودن قیمت کتاب ها را با توجه به هزینه های بالای دانشجویی مهم دانست بیان کرد: اکنون که قیمت کتاب ها افزایش یافته دانشجویان هم به خرید کتاب های دسته دوم از دستفروشان روی آورده اند.
کتاب های اهدایی در جمع کتاب های دست دوم
در بین کتابهایی که در کنار خیابان انقلاب بساط شده و به شکلی نا منظم بر روی هم ریخته شده است همه نوع کتاب از آموزشی تا کتاب های داستانی و غیره به چشم می خورد کتاب هایی که برخی از آنها نظر افراد را به خود جلب می‌کند، کتاب هایی که جلدهای نو دارند و برخی نیز تاریخ چاپ آنها متعلق به سال‌های دور است.
در میان کتاب هایی که همانند یک تپه روی هم ریخته شده کتابی را برداشتم و پس از باز کردن کتاب با نکته بسیار عجیبی مواجه شدم، این کتاب در سال 92 توسط فردی به یکی از کتابخانه اهدا شده بود اما اینکه حالا در بساط دستفروشان به مردم فروخته می‌شود خود نیز جای بسی تامل و سوال دارد.
باز آوری کتاب در چرخه مطالعه
در ادامه مسیر با یکی از دستفروشان کتاب صبحت کردم او در خلال گفته هایش به این امر اشاره کرد که برخی کتاب های خود را برای تبدیل شدن به خمیر کاغذ به فروش و یا برخی دیگر را دور میریزند این کتاب ها از سراسر شهر در مکان های خاصی جمع آوری می شود که باز هم از میان آن برخی از کتاب ها گلچین شده و در انبارهایی در اطراف خیابان انقلاب قرار انبار می‌شوند، ما از میان این کتاب ها که بدون دسته بندی روی هم قرار دارند، کتاب های سالم تر را برای فروش در حاشیه خیابان انقلاب می‌آوریم و به مردم می‌فروشیم.
وی تاکید کرد: با گران شدن قیمت کتاب تعداد افرادی که به سوی کتاب های ما می آیند زیاد شده، در گذشته استقبال از کتاب‌های بسیار کم بود تا جایی که در برخی روزها نیز بدون حتی فروش یک کتاب توسط مشتری صبح را به شب می رساندیم، اما اکنون شرایط تغییر کرده حتی برخی از خریداران کتاب به ما لیست می دهند تا کتاب مورد نظرشان را جستجو و برای آنها در روزهای بیاوریم.
فرشته های نجات
وی در مورد فعالیت های دستفروشان کتاب تاکید کرد: ما کتاب ها را از نابودی نجات می دهیم و فرشته نجاتی برای مخاطبان قشر ضعیف و دانشجو هستیم البته برخی کتاب ها هستند که خود من نیز آنها را دوست دارم و در اوقات فراغتم به مطالعه آنها می پردازم و بعد از مطالعه آن را به مشتریان می فروشم.
کمی جلوتر یک فروشنده کتاب نیز که در داخل کتاب فروشی خود نشته و رویداد مقابل کتاب فروشی خود را از نظر می گذراند را دیدم و در گفت‌و‌گوهای با وی دلیل این وضعیت را جویا شدم و وی در پاسخ بیان کرد: قدرت خرید مردم کاهش یافته و تعداد مخاطبان نیز کم بوده و کمتر نیز شده زیرا فضای مجازی دیگر فرصت مطالعه برای نسل جوان و نوجوان باقی نگذاشته است.
مطالعه حرمت خود را از دست داده
این کتاب فروش کم شدن میزان مخاطب و بالا رفتن قیمت کاغذ را مورد بررسی قرار داد و خاطر نشان کرد: چالش‌های هموار شده طی سال‌های گذشته بر حوزه نشر سبب شد تولید کتاب همچنین تیراژ این کالاهای فرهنگی کاهش چشم گیری داشته باشد از سوی دیگر فرهنگ مطالعه از بین مردم رخت بر بسته و باعث شده کتابفروشی های بسیاری تغییر کاربری دهند.
وی خاطرنشان کرد: اکنون سود با کتاب های دست دوم است با یک نگاه جستجو گرانه به تعداد کتاب فروشی های دست دوم فروشی و عمومی بیندازید به خوبی در می یابید که اکنون خیابان انقلاب را دفاتر برخی انتشاراتی ها و کتاب فروشی هایی که یا کتاب درسی می فروشند و یا کتاب های دست دوم ارائه می کنند پر کرده، گویی دیگر مطالعه حرمت خود را از دست داده و این ابتدای راه سقوط فرهنگی جوامع بشمار می رود.
