خبرگزاری میزان – سعید ابراهیمی - اشتغالزایی برای 22 هزار مددجو، ایجاد زندان هوشمند از جمله اقدامات بنیاد تعاون زندانیان کشور است. در همین زمینه رئیس بنیاد تعاون زندانیان کشور تاکید کرده است «توانسته ایم قدم های بزرگی را در رابطه با جامعه هدفمان برداریم». با توجه به اقدامات موثر بنیاد تعاون زندانیان در خصوص اشتغال و هوشمندسازی اداره زندان ها بر آن شدیم با رحیم مطهرنژاد، مدیرعامل بنیاد تعاون زندانیان کشور به گفتوگو بنشینیم. مشروح این گفتوگو را در ادامه می خوانید:
در ابتدای درباره اهداف تشکیل بنیاد تعاون زندانیان توضیح دهید؟
مطهر نژاد: این بنیاد یک نهاد عام المنفعه است که حدود 70 سال در ایران سابقه فعالیت دارد. براساس اساسنامه، این بنیاد مأموریت دارد که زندانیان را برای بازگشت به جامعه توانمند کند.
این بنیاد برای توانمند‌سازی زندانیها چه برنامه هایی را پیش بینی کرده‌است؟
مطهرنژاد: برای توانمند‌سازی زندانیها 2 برنامه وجود دارد؛ نخست برنامه مشترکی که به اتفاق سازمان زندانها و سازمان آموزش فنی و حرفه‌ای شکل می‌گیرد. این برنامه شامل آموزش فنی و حرفه‌ای زندانیان است.
آموزش های فنی و حرفه ای در زندان ها تاکنون چه میزان خروجی داشته است؟
مطهر نژاد: بر اساس آمار، زندانیان در 10 سال اخیر، سالی 100 هزار آموزش مدنظر قرار گرفته است. البته ممکن است یک زندانی در یک الی 3 فعالیت آموزش دیده باشد که برابر آن گواهینامه فنی و حرفه‌ای هم اخذ می کند، با این توضیح که در این گواهینامه، اشاره ای به اخذ آن از زندان نمی شود و این گواهینامه با سربرگ آموزش فنی و حرفه ای به مددجو ارائه می شود تا مددجو بتواند در بیرون از زندان و بدون مشکل از آن استفاده کند.
بنابراین این موضوع بخشی از کار مشترکی است که بین سازمان زندانها و سازمان آموزش فنی و حرفه‌ای انجام می شود، البته سازمان فنی و حرفه ای وظایف بیشتری را در این بخش برعهده دارد و سازمان زندان ها هم فضای لازم و برخی از امکانات را برای این مهم فراهم می کند.
دومین فعالیتی که در این بخش مدنظر قرار گرفته و اهمیتش از کار اول کمتر نیست، موضوع اشتغال زندانیان در دوران محکومیت است.از این رو به محض اینکه زندانی محکومیتش قطعی و جزو اهداف جمعی سازمان زندانها قرار می‌گیرد، به عنوان جامعه هدف ما محسوب می شود. در ادامه به کمک سازمان فنی و حرفه‌ای و سازمان زندانها آموزش‌های لازم را بر اساس تقاضای مددجویان به آنها ارائه می دهیم و بعد از اینکه مددجویان گواهینامه فعالیت اخذ کردند، فرصت اشتغال برای آنها فراهم می شود.
چند نوع ردیف شغلی ذیل این فعالیت ها تعریف شده است؟
مطهر نژاد: طبقه بندی مشاغل در زندان ها به چند گروه تقسیم می شود. اول، اشتغال نشسته. دوم، اشتغال در محیط بسته. سوم، زندانیانی که براساس نظر شورای طبقه‌بندی هر زندان اجازه پیدا می‌کنند که پشت دیوار زندانها به انجام فعالیت بپردازند.
چه نوع فعالیت هایی به اصلاح پشت دیوار زندان انجام می شود؟
مطهرنژاد: پشت دیوار زندانها 15 هزار هکتار زمین کشاورزی وجود دارد که فعالیت هایی نظیر باغداری، دامپروری، آبزی‌پروری درآنها انجام می شود. همچنین کارخانه های مختلفی که مددجویان به اصطلاح رای نیمه‌باز در انجا فعالیت می کنند. البته این مددجویان براساس وثایقی که به دادگاه ارائه کرده اند یا مجاز به رفتن به خانه هستند و یا اینکه می‌توانند در آسایشگاه‌هایی که ما برای آنها احداث کردیم، استراحت کنند.
بخشی از این مددجویان هم در واحدهای دیگر به مانند دامداری در یک بخش خصوصی و یا یک شرکت تعاونی کشاورزی، شهرداری‌ها و یا کارخانجات فعالیت می کنند و این افراد هم تحت مراقبت بنیاد زندانیان هستند.
گروه چهارم هم مددجویان با رای باز را تشکیل می دهند. بنیاد زندانیان، با شهرداری‌ها ، شهرک‌های صنعتی، تولید کنندگان خودروهای سبک و سنگین قراردادهای زیادی را منعقد کرده است. بنابراین قرارداد پروژه ای بسته می شود و ما مددجویان را در این بخش ها به کار می گیرم . به عنوان مثال بنیاد با سازمان جنگل‌ها در استان البرز در راستای جنگل کاری قرارداد دارد، بنابراین بعد از انعقاد قرارداد، مددجویان به محیط فعالیت پیش بینی شده می روند تا به فعالیت مشغول شوند.
گروه شغلی دیگری هم که به تازگی مدنظر قرار گرفته و از جمله افتخارات بنیاد زندانیان محسوب می شود،اشتغال زندانیان با پابند الکترونیک است. این موضوع پیرو توجه به دوران تحولی بنیاد و قوه قضاییه مدنظر قرار گرفته است.
به واقع قانون استفاده از پابند الکترونیکی در سالهای 91 و 92 مصوب شده و اما در کشور اجرایی نمی شد، از این رو ما با مبحث پابند الکترونیکی مواجه شدیم و مسائل مربوط به طراحی، سرمایه‌گذاری، تولید، بهره‌برداری و توسعه پابند الکترونیکی را انجام دادیم. بنیاد تا مقاطعی سرمایه‌گذاری در این بخش را به تنهایی برعهده داشت و از مقطعی به بعد سازمان زندانها کمک کرد تا بتوانیم این بخش را گسترش دهیم.
در حال حاضر چند زندانی مجهز به پایند الکترونیک در بیرون از زندان به سر می برند؟
مطهر نژاد: در حال حاضر حدود 15 هزار زندانی با پابند الکترونیک در بیرون به سر می برند. همچنین بنیاد حدود 10 هزار پابند تولید شده در اختیار دارد که سازمان زندانها منتظر احکام قضایی آنها است تا به 10هزار نفر دیگر هم اجازه استفاده از پابند الکترونیک داده شود. این اقدام یکی از اقدامات تحولی و مهم قوه قضاییه است. از سوی دیگر موضوع پابند الکترونیک بسیار پیشرفته بوده و از شکل گیری آسیب‌های اجتماعی جلوگیری می کند و در حال حاضر هم این موضوع در حال گسترش است.
بنیاد تعاون زندانیان دیگر چه طرح هایی را مدنظر دارد؟
مطهر نژاد: طرح ششم ایجاد یک زندان هوشمند است. لذا قصد داریم با کمک سازمان زندان ها این طرح را به صورت پایلوت اجرایی کنیم و بعد آن را توسعه دهیم.
مقداری درباره مختصات طرح هوشمندسازی زندان ها توضیح دهید؟
مطهر نژاد: زندان هوشمند بدین معناست که زندانی در محیط زندان تحت رصد الکترونیکی سازمان زندان ها قرار می‌گیرد لذا به جای آن پابند، در این بخش یک دستبند الکترونیکی طراحی شده است. این دستبند الکترونیک نقاطی که زندانی در آن حاضر است را به صورت مانیتورینگ به مدیران زندان گزارش می دهد، همچنین به واسطه این دستبند می توان علائم حیاتی زندانی را کنترل کرد. بنابراین این فناوری هم به نوعی خدمت به نظام و هم به نوعی خدمت به زندانبان و زندانی و سازمان زندان ها است.
در حال حاضر پایلوت این طرح در زندانی اجرا شده است؟
مطهر نژاد: سعی داریم پایلوت این طرح را در یکی از زندان های کوچک تهران با تعداد 500 مددجو انجام دهیم و بعد با در خواست سازمان زندان ها این موارد را توسعه دهیم. با این حال مذاکرات در این بخش هفته گذشته با سازمان زندان ها انجام شد و موافقت های اولیه هم گرفته شد است و ما در حال طراحی دستگاه فوق هستیم.
دیگر چه طرحی درباره زندانیان مدنظر قرار دارد؟
مطهر نژاد: یکی دیگر از اقداماتی که به تازگی آن را مدنظر قرار داده ایم، موضوع هوشمندسازی فروشگاه‌های زندان ها است که اسم آن را طرح صندوق‌های فروشگاهی گذاشته ایم، در زندان های کشور برای رفاه زندانیان حدودیک هزار و 250 فروشگاه خدماتی داریم، در این فروشگاه زندانیان علاوه بر جیره‌هایی که دولت به آنها می‌دهد، می‌توانند از آنجا نیازهایشان اعم از نیازهای خوراکی، بهداشتی و نیاز به پوشاک را برطرف کنند.بنابراین این اقدامات رفاهی براساس توصیه ای حضرت امام خمینی(ره) که فرمودند: «زندانی به غیر از تحمل دوران کیفری نباید از هیچ چیزی رنج ببرد» مدنظر قرار گرفته است.
در حال حاضر پایلوت طرح صندوق های فروشگاهی هم اجرا شده است؟
مطهر نژاد: در حال حاضر پایلوت این طرح در تبریز آغاز شده و عملیات بهره‌برداری آن تا یک ماه آینده انجام می‌شود و اشکالات این طرح را در آنجا بررسی خواهیم کرد و بلافاصله آن را در سایر استان های کشور گسترش می دهیم.
همچنین یکی دیگر از خدماتی که این بنیاد به زندانیان ارائه می دهد خدمات پولی است. زندانیها نمی‌توانند با خودشان پول و یا کارت های بانکی داخل زندان ببرند، از این رو ما کارتی را با کمک بانکهای عامل طراحی کردیم، البته این موضوع از قدیم وجود داشت اما سرویس هایی که در این بخش ارائه می شد جوابگوی نیازهای زندانیان نبود، از این رو این موضوع را اصلاح کردیم، مثلا تاکید داشتیم که در 2 سال اول از زندانی به ازای صدور کارت بانکی وجه ای دریافت نشود. همچنین تاکید داشتیم که بانک عامل حق ندارد پیرو هرگونه تراکنش رقمی ازموجوی زندانی در کارت بانکی کم کند. بنابراین در این موضوع اصلاحاتی مدنظر قرار گرفت و در حال حاضر این خدمت بنیاد به نام حامی کارت ارائه می شود.
با این حال ما باز هم به دنبال این هستیم که رفاه زندانیان را بیشتر کنیم لذا زندانیان با کارت موجود می توانند روزانه از فروشگاه‌ها با سقفی که سازمان زندان ها تعریف کرده خرید کنند. همچنین ما حقوق زندانیان را هم به همان کارت واریز می کنیم با این توضیح که 50 در صد از حقوق زندانیان متاهل به خود زندانی و 50 درصد از آن به خانواده زندانی تخصیص داده می شود . همچنین اگر زندانی مجرد باشد این حقوق مستقیما به حساب زندانی واریز می شود.
همچنین همه زندانیان بیمه عمر و حادثه هستند و اگر در طول کار سانحه‌ای برای آنها رخ دهد، از پوشش‌های بیمه‌ای برخوردار هستند و ما برای پیشگیری هم یک سیستم «اچ اس تی» در بنیاد مستقر کردیم که این سیستم حوادث را به شدت کاهش داده است. بنابراین این موضوع هم از جمله خدماتی بوده که بنیاد با کمک سازمان زندان ها به زندانیان ارائه می دهد.
بنیاد تعاون زندانیان از سال گذشته تا امروز چه برنامه هایی را جهت اشتغال زندانیان مدنظر قرار داده است؟
مطهر نژاد: از اسفند سال 98 که همه گیری کرونا در ایران آغاز شد، فعالیت تمام کارگاه های داخل زندانها برای حفظ سلامت زندانیها متوقف شد و این تدبیری بود که سازمان زندان ها انجام داد و ما هم در این بخش همراهی کردیم تا اتفاقی در واحدهای تولیدی و کارگاهی رخ ندهد.
به لطف خدا این دوران را به سرعت پشت سر گذاشتیم و با اعتمادسازی که برای سازمان زندان ها انجام دادیم، شروع به تولید ماسک در زندان ها کردیم. اولین گروه هدفمان در این بخش خود زندانیها بودند که نیاز به ماسک داشتند و در آن مقطع ماسک کم در کشور تولید می شد. بنابراین ما تهدید را به فرصت تبدل کردیم. به سرعت در استانها این فعالیت را آغاز کردیم چرا که بنیاد واحدهای خیاطی بزرگ و زیادی در استان های کشور برای تولید پوشاک دارد.
چه تعداد زندانی در این بخش مشغول به فعالیت هستند؟
مطهرنژاد: در حال حاضر بنیاد بیش از 7 هزار زندانی تولید کننده پوشاک دارد. بنابراین همه واحدهای پوشاک بنیاد پیرو اپیدمی کرونا به سمت تولید ماسک حرکت کردند که در پی این فعالیت اول نیاز زندان ها و زندانیان تامین و بعد این محصول به بازار عرضه شد.
همچنین در ادامه تونل های ضدعفونی تولید کردیم و در انتها دستگاه تولید ماسک را هم در زندانی‌های تهران تولید کردیم یعنی خط تولید ماسک هم در زندان تهران توسط زندانیها تولید شد. در ادامه کارگاه های در مدار بهره‌برداری قرار گرفت، از این رو در بهمن سال 98، و در چهار گروه شغلی، 35 هزار شاغل داشتیم که یک مرتبه اینها بر اثر شیوع کرونا تا 15 هزارنفر کاهش پیدا کرد. اما آرام آرام رشد در این بخش را تجربه کردیم و تعداد اشتغالمان را به 22هزارنفر رساندیم. این 22 هزار نفر اشتغال مولد داشته و از بنیاد حقوق و دستمزد دریافت می کنند،البته این تلاش ها باز هم ادامه دارد و با دوره کاری جدیدی که در بنیاد آغاز شده است تلاش در این بخش افزایش پیدا کرده است.
بنیاد تعاون زندانیان در حال حاضر چند واحد تولیدی دارد ؟
مطهر نژاد: بنیاد در حال حاضر حدود هزار واحد تولیدی کوچک، متوسط و بزرگ را در داخل و بیرون زندان ها اداره می‌کند.
زندانیان چند نوع کالا پیرو فعالیتشان تولید می کنند؟
مطهر نژاد: در حال حاضرزندانیان بیش از 3 هزار و 500 نوع کالا تولید می‌کنند و این کالاها همه به بازار عرضه و تولید ثروت کرده اند.
بنیاد نیاز بازار را به چه نحوی تخمین زده و در ادامه شروع به فعالیت می کند؟
مطهر نژاد:بنیاد تعاون 15 هزار هکتار زمین دارد که در این زمین‌ها کشاورزی، باغداری، دامپروری آبزی‌پروری، صورت می پذیرد. از این رو بخش از محصولاتی که بنیاد تولید می‌کند، خود به خود زمانی که آماده عرضه می‌شود، بازار مصرفش در ایران وجود دارد. به عنوان مثال در زمین های کشاورزی گندم تولید می‌کنیم و دولت هم گندم را خریداری می کند یا اینکه یونجه تولید می‌کنیم و بخشی از آن صرف نیاز دام خودمان می شود و مازادش به بازار عرضه می‌شود.
همچنین این بنیاد با نیروهای مسلح، ارتش، سپاه، نیروهای انتظامی، هلال احمر،خودروسازها قرارداد دارد، به عنوان مثال پوشاک این ارگان ها و یا دستکش‌های صنعتی توسط بنیاد تولید می شود، بنابراین ما هرآنچه که انها براساس قراردادنیاز دارند را تامین می کنیم. همچنین در بخش نظامی تلاش داریم تا جبهه مهمات این نیروها را تولید می‌کنیم . همچنین بنیاد قطعات نظامی این بخش ها را هم تولید می‌کند.
البته بنیاد یک سری محصولاتی را تولید می‌کند که به بازار عرضه می‌شود و درفروشگاه های حامی توزیع می شود، این فروشگاه ها تا زمانی که بنده در بنیاد فعال بودم به 45 عدد رسید اما تعداد این فروشگاه ها در حال حاضر کاهش پیدا کرده است و باز به دنبال توسعه آنها هستیم.
یکی از فعالیت هایمان در این راستاست که بتوانیم محصولاتی که زندانیان تولید می‌کنند را بفروشیم آنهم در قالب فروش فیزکی و اینترنتی. در حال حاضر ما شرکتی به نام «حامی بازار» ایجاد کرده ایم که محصولات زندانیها را در واقع به صورت الکترونیکی می‌فروشد.
برای جذب سرمایه گذار در این بخش چه اقداماتی صورت گرفته است چراکه این مهم یکی از مطالبات رئیس سازمان زندان ها بوده است؟
مطهر نژاد: یکی از موفقیت‌های بنیاد در این بوده که توانسته سرمایه‌گذار بخش خصوصی را برای رسیدن به اهدافش جذب کند. در حال حاضر بسیاری از واحد های تولیدی بنیاد تعاون زندانیان با مشارکت بخش خصوصی اداره می‌شود یعنی ما مددجو، تیم نظارتی ومدیریتی را در اختیار بخش خصوص قرار می دهیم و بخش خصوصی هم دانش فنی و مواد اولیه‌اش را پای کار می اورد و نهایتا محصولی در این بخش تولید می شود به عنوان مثال ما کارگاهی در اصفهان داریم که با 100 مددجو در حال فعالیت است. همچنین ما کارگاه فیروزه کوبی داریم که با صد مددجودر حال فعالیت است.
آیا این محصولات صادر هم شده اند؟
مطهر نژاد: به طور مستقیم نه. اما صادرات به وسیله بخش خصوصی رخ داده است، با این حال به دنبال این هستیم که شرکت بازرگانی بنیاد به بخش صادرات هم وارد شود به عنوان مثال ما یکی از بزرگترین تولیدکنندگان پسته هستیم و ما این پسته را به بازرگان فروخته و بازرگانان آن را صادر می کنند.
کدامیک از تولیدات بنیاد تعاون تاکنون به تولید انبوه رسیده است؟
مطهر نژاد: یک بخشی از فعالیت‌های ما مبتنی بر اقتصاد مقاومتی است به عنوان مثال دام تولید داخلی می تواند به اقتصاد مقاومتی کمک کند لذا به هر میزان دام در کشور تولید شود از واردات آن جلوگیری خواهد شد. بنابراین یکی از تولیدهای ما دام سبک است. همچنین ما در بحث آبزی پروری، تولید ماهی و کارخانه تن ماهی داریم. همچنین ما تولید تخم شترمرغ، جوجه شترمرغ را داریم. همچنین در تولید محصولات کشاورزی و باغی گندم و یونجه جزو تولیدات پرتیراژ ما محسوب می شود همچنین ما بیش از 2 هزار هکتار باغ پسته داریم و این محصول هم جز محصولات پرتیراژ ما محسوب می شود.همچنین بنیاد در کرمان و یزد باغ میوه دارد. در بعضی از استانهای دیگر هم یک چنین محصولاتی تولید می‌شود.
همچنین گل یکی از محصولات پرتیراژ ما قلمداد می شود لذا ما یکی از بزرگترین تولیدکنندگان گل در کشور هستیم. یکی از گلخانه‌های مدرن و مکانیزه کشور در حال حاضر در اختیار بنیاد است. در این گلخانه هم گل رز و هم گل آنتریوم تولید و این محصول هم با واسطه صادر می‌شود.
در حال حاضر حدود 70 فروشگاه از ما گل خریداری می‌کنند و این گل ها در دو بازار شهید محلاتی و بازار گل امام رضا عرضه می شود . همچنین برخی از شرکت های صادرکننده هم محصولات ما در این بخش را به کشورهایی نظیر عمان و انگلیس برده اند. علاوه بر این بنیاد موفق شده جلوی واردات قلمه‌های گل را بگیرد و بعد هم به بخشی از نیاز بازار جواب دهد چراکه در گذشته گلخانه‌های ما قلمه‌هایشان را از هلند یا از آفریقای جنوبی تهیه می کردند لذا ما این قلمه ها را در داخل ساختیم تا هم نیاز خودمان برطرف و هم مازادش را به بازارارائه دهیم.
بنیاد تعاون زندانیان آیا در قبال بازاجتماعی کردن زندانیان مسئولیتی برعهده دارد و اگر دارد این مهم به چه نحوی مدنظر قرار می گیرد؟ آیا حمایت های بعد از دوران زندان هم ملاک عمل و اقدام این بنیاد است؟
مطهر نژاد: یکی از خلاءهای موجود، اشتغال بعد از آزادی است یعنی اگر ما کل این فرآیند را یک زنجیره فرض کنیم،یک جای این زنجیره بهم نمی رسد و ارتباط قطع می شود لذا برای این مهم، نظام باید فکری کند.
منظور از نظام کدام بخش از نظام است؟
مطهر نژاد:منظور مجلس شورای اسلامی است. به اعتقاد بنده مجلس باید برای این مهم منابع خوبی را پیش بینی کند، با این حال منابع مختصری برای این بخش پیش بینی شده اما کافی نیست لذا اگر دولت در این بخش کمک کند و یا اینکه ما برای کارفرمایان در این بخش مشوق هایی را در نظر بگیریم حتما کارفرمایان برای به کارگیری زندانی ها ترغیب خواهند شد. مثلا بگوییم کارفرمایان شما اگر زندانی را به کار گرفتید، ما از آن سهم بیمه کارفرما یک بخشی را به تو می‌بخشیم. یا مثلا اگر قرار شد به حقوق آن زندانی مالیاتی تعلق گیرد، ما بخشی از آن را می‌بخشیم. مثلا اخیراً در مصوبه ای گفته شده اگر تولیدکنندگان به زندانیان شغل دهند باید به انها تسهیلات کم کارمزد داده شود، بنابراین این بخش را باید مقداری تقویت کرد.
بنیاد چه سیاستی را جهت کمک به خانواده زندانیان مدنظر قرار داده است؟
مطهر نژاد: اصلی ترین کمک بنیاد توسعه اشتغال است تا زندانیان بیشتری مشغول به فعالیت شوند تا نهایتا بتوانیم بخش و یا نیمی ازحقوق زندانی را به خانواده آن اختصاص دهیم بنابراین اگر سازمان زندان ها و بنیاد تعاون تقویت شوند و اشتغال در این بخش دوبرابر شود این موضوع خود به خود برخی حمایت ها از خانواده زندانی ها را شکل خواهد داد.
دیگر چه اقدامات حمایتی در این بخش وجود دارد؟
مطهر نژاد: در کشور یک سری انجمن‌های حمایت از زندانیها وجود دارد ، یعنی در هر شهری که زندان هست، انجمن حمایت از زندانیان هم وجود دارد و جامعه هدف این انجمن ها خانواده زندانیان است.
همچنین خانواده زندانیان چند نیاز دارند،مهمترین آن امرار معاش، دوم تحصیل فرزندان و سوم بهداشت و درمان است. البته این انجمن ها از ما ضعیف تر بوده و تشکل کشوری ندارند و با این حال ما تشکل کشوری داریم لذا اگر قرار است خانواده زندانی ها از معرض آسیب دور شوند باید کمک کنیم که انجمن حمایت از خانواده زندانیان واجد تشکل کشوری شوند بنابراین سازمان زندان ها و قوه قضاییه می تواند در این راستا کمک رسان باشد.
با این حال ما هرساله یک بخشی از منابع مالی و درآمدمان را به انجمن خانواده زندانیان هدیه می دهیم منتهی با آن ها توافق کردیم که این پول صرفاً به شماره حساب خانواده زندانی واریز شود.
همچنین ما انجمنی با عنوان انجمن حمایت از خانواده های زندانیان فاقد سرپرست داریم که به انجمن «حلیمه سعدیه» شناخته می شود و در سیستان و بلوچستان ایجاد شده است. از این رو دادستان زاهدان و چند نفر از خیرین در بنیاد کمک کردند که یک کارگاهی برای این خانواده ها تاسیس و کم کم این کارگاه توسعه پیدا کرد، در ادامه کمیته امداد کمک کرد تا این کارگاه دراختیار این خانواده های قرار داده شود و در حال حاضر هم بیش از 150 نفر از همسران و دختران زندانیانی که فوت شدند، در آن کارگاه مشغول به فعالیت هستند.
همچنین بنیاد کمک هایی را به آزادی زندانیان و در موارد خاص در کانون اصلاح تربیت، زندان زنان یا بندهای جوانان می کند و می کوشد تا بدهی های زیر 5 میلیون تومان مددجویان را پرداخت کرده و از زندانی شدن آنها جلوگیری کند.
تعامل خیرین با این بنیاد به چه نحوی است؟
مطهرنژاد: خیرینی که مطلع از فعالیت های بنیاد شده اند، علاقه دارند با ما همکاری کنند اما بنیاد نه پولی از خیرین جمع آوری می کند و از نه مردم، چراکه این بنیاد به صورت خودگردان اداره می شود. البته خیرین بیشتر به موضوع آزادی زندانیان ورود پیدا می کنند بنابراین خیلی ارتباط سیستماتیک و منسجمی بین ما و خیرین نیست، با این حال سعی ما این است که با خیرین تعاملاتی داشته باشیم البته نه اینکه به آنها بگویم به ما پولی بدهند، بنیاد از خیرین می خواهد که به کمکش بیایند تا محصولی را تولید کند.
زندانیان چند نوع کالا تولید می کنند؟
مطهر نژاد: زندانیان 3 هزار 500 نوع کالا با مدیریت بنیاد تعاون زندانیان تولید می کنند
بنیاد تعاون زندانیان چند واحد تولید، صنعتی و کشاورزی دارد؟
مطهر نژاد: در حال حاضر این بنیاد 1000 واحد کوچک، متوسط و بزرگ دارد. به طور صد درصد این واحدها ارتقا پیدا خواهند کرد.
در حال حاضر بنیاد تعاون برای چند هزار نفر از زندانیان شغل ایجاد کرده است؟
مطهر نژاد: بنیاد تعاون تاکنون برای22 هزار نفر از مددجویان شغل ایجاد کرده است.
در طول مدت فعالیت آیا خاطره ای در ذهن شما به جای مانده که شما را بیش از پیش ترغیب به ماندن در این بخش کند؟
مطهر نژاد: بله. ما در مقطعی مدیران وزارت امورخارجه را برای بازدید به مجتمع کوثر ساوه دعوت کردیم، زمانی که بازدید تمام شد و میهمانان مشغول صرف چای بودند، یک زندانی به ما مراجعه کرد و در این جمع حاضر شد و گفت:« من هشت روز دیگر آزاد و زندان را ترک می کنم. من در حالی زندان را ترک می کنم که در زندان ثروتمند شدم». این زندانی در ادامه گفت که دامدار بوده و براساس یک اختلاف ملکی با همسایه خود، درگیری پیدا کرده و نهایتا کارش به زندان ختم شده است.
این زندانی گفت که در روزهای اولی که وارد مجتمع کوثر ساوه شده و بر سر کلاس های آموزشی نشسته است ابتدا به آن آموزش پسته کاری یاد داده اند. این زندانی می گفت درجریان کلاس آموزش پسته کاری به همراه دوستش به موارد آموزش داده شده می خندید چراکه وی دامدار بوده و اما سرکلاس پسته کاری نشسته است. این زندانی می گفت در تمام عمرش بیشتر از 14 میلیون تومان را شمارش نکرده است اما در حالی زندان را ترک می کند که مزرعه ذرت و علوفه اش 90 میلیون تومان برداشت محصول دارد. همچنین این زندانی می گفت باغ انار و پسته دارد. این زندانی همچنین می گفت در دورانی که به اشتغال در زندان مشغول بوده، کار یاد گرفته و در حال حاضر در حالی زندان را ترک می کند که 600 میلیون تومان ثروت دارد؛ یعنی در بستر زندان کار یاد گرفته و در بیرون از زندان آن فعالیت را ادامه داده و سود کرده است.بنابراین این مسئله خیلی اتفاق خوبی است.
بگذارید مثال دیگری را مطرح کنم .در حال حاضر تهران با مشکلی همچون کارتن خواب ها مواجه است این در حالی است که کارتن خواب ها هم از جمله جامعه آماری ما هستند. چند هزار نفر از این افراد در اردوگاه تهران بزرگ در تهران و یا اردوگاه های دیگر در کشور حضور دارند.
بنیاد در این بخش چند اردوگاه دارد؟
مطهر نژاد: بنیاد حدودا 10 اردوگاه از شرق تا غرب دارد. وقتی این افراد را تحویل ما می دهند ممکن است سر و وضع مناسبی نداشته باشند اما در زندان به آنها خدماتی داده می شود . از این رو بخشی از این افراد در حال حاضربه کارگرهای حرفه ای ما تبدیل شده اند و ما از طریق این زندانیان قطعات خودرو می سازیم به عنوان مثال ما درخت سیم را به این مددجویان آموزش داده ایم و پیرو قراردادی که با ایران خودرو داریم ،این موارد از طریق این مددجویان تولید می شود همچنین این مددجویان پیراهن کار شرکت ایران خودرو را نیز تولید می کنند.
بگذارید من موضوع دیگری را مطرح کنم. من در مقطعی بازدیدی از زندان سنندج داشتم. وقتی در مقابل بندی ایستادم که مددجویان در حال خواندن قرآن بودند.وقتی قران خواند این مددجویان تمام شد،مدیر کل زندان های سنندج به یکی از مددجویان اشاره کرد که به جلو بیاید و خود را معرفی کند. در ادامه آن مددجو بلند شد و خود را معرفی کرد. مدیر کل زندان های سنندج در ادامه از وی پرسید که چه شد که به زندان آمدی؟ زندانی در پاسخ گفت که کارتن خواب بوده و به زندان آورده اند. در ادامه این زندانی گفت که به زندان آمده و آموزش دیده و در حال حاضر حافظ بخشی از قرآن است، مربی قرآن شده است. این زندانی البته بیان بسیار قوی داشت و هنگام حرف زدن جمع مسئولان را تحت تاثیر قرار داد. بنابراین ما دیدیدم که چنینی فردی به چه درجه ای از تحول رسیده است.
بنیاد تعاون تا چه حد توانسته کاستی های نهادهای مسئول در زمینه اشتغال را حل کند؟
مطهر نژاد: ادعا نمی کنیم که مشکلی از جامعه حل کردیم. ما می گویم توانسته ایم در جامعه هدفمان قدم هایی برداریم . شاید سوال کنید این قدم ها کفایت می کند که باید گفت خیر. البته می شود قدم های بیشتری برداشت به شرط اینکه بنیاد را با کار و سفارش کار حمایت کنند. بنیاد پول و امکانات نمی خواهد، اینکه به بنیاد سفارش کار بدهند،این بنیاد حرکت روبه رشد خود را ادامه خواهد داد.
برفرض مثال قوه قضاییه یک سری نیازهایی دارد و می تواند بخشی از نیازهایش را از بنیاد تامین کند. اگر این موضوع مدنظر قرار گیرد ما باز هم اشتغال را در کشور توسعه خواهیم داد. بگذارید مثال دیگری بزنم. در حال حاضر یکی از موضوعاتی که سازمان زندان ها با آن مواجه است، قانون انتقال زندان ها به خارج از شهرها است، از این رو اگر ما باز سازمان زندان ها قراردادی در زمینه ببندیم هم کار سازمان زندان ها سرعت گرفته و هم اشتغال زندانی در این بخش بیشتر خواهد شد چراکه ما سابقه این کار را داشته و طرح توسعه زندان دماوند را در مدت 9 ماه تکمیل کرده و به سازمان زندان ها تحویل دادیم. بنابراین بنیاد تعاون می تواند در ساخت و ساز، تامین نیازهای زندانی ها مثل غذا، پوشاک و نیازهایی خود سازمان زندان ها کمک های زیادی داشته باشد.
همچنین درهشت سال گذشته قوه قضاییه سالیانه یک میلیون مترمربع ساخت و ساز داشت لذا ما توانستیم با زحمت پروژه ساخت دو پزشکی قانونی را در میاندوآب و نهاوند در اختیار بگیریم که در ادامه این پروژه هم تکیمل و تحویل داده شد.بنابراین اگر دادگستری ها و ساختمان های دیگر قوه را هم به ما بدهند، این بنیاد بازهم می توانست ساخت و ساز داشته باشد.
بنابراین هر شغلی که بنیاد برای زندانی ها درست می کند 4 آسیب را در جامعه کم می کند اول از خود زندانی، دوم از زندانی های دیگر یعنی هم بندی هایش،سوم از خانواده زندانی و چهارم از جامعه. یعنی اگر خانواده زندانی در معرض آسیب قرارگیرد، هم جامعه آسیب دیده و هم این موضوع به جامعه سرایت می کند. بنابراین ما در این بخش به عبارتی یک تیر را به چهار هدف و نشان می زنیم. یعنی در راستای تامین شغل زندانی نظام یک تیر را به چهار نشان خواهد زد.
بنابراین بنیاد ادعایی ندارد که برای بیرون خیلی کارکرده است اما تاکید داریم بدون هیچ سرمایه و تسهیلات بزرگی توانسته ایم اقدامات مهمی را انجام دهیم. همچنین ما در این مدت بنیاد را بدهکار بزرگ بانک ها نکردیم .
در حال حاضر هر فردی که می خواهد با 5 الی 10 نفر یک واحد کوچک احداث کند دست کم باید یک میلیارد تومان پول داشته باشد،از این رو ما با ثروتی که از طریق زندانیان ایجاد کردیم توانستیم اشتغال را توسعه دهیم.
همچنین یکی از ویژگی های ما در این است که به سرعت شغل را توسعه می دهیم. اگر بیرون از زندان برای توسعه شغلی 6 ماه فرصت لازم است، اما این زمان در بنیاد شرایط دیگری دارد چراکه سابقه داشته بنیاد در عرض 10 روز 500 شغل ایجاد کند. همچنین بنیاد در عرض یک ماه هزار شغل ایجاد کرده است چراکه بنیاد بخشی از زیرساخت ها را دارد و یا به سرعت آنها را ایجاد می کند.
درحال حاضر در هفته قوه قضاییه قرار داریم نظر شما درباره اقدامات تحولی صورت گرفته در دوره سپری شده چیست؟
مطهر نژاد: باز هم باید در این بخش به ذکر خاطره بپردازم. یادم می آید بنده در سالهای 94 الی 95 پیشنهادی را به دفتر سخنگویی قوه قضاییه دادم و حجت السلام و المسلمین محسنی اژه ای آن را قبول کرد. من در نامه خود به سخنگوی قوه قضاییه وقت نوشتم که اگر اجازه دهند هر چند وقت یک بار گزارشی از اقدامات موثر بنیاد تعاون به دفتر ایشان ارسال شود و اگر اشکالی ندارد این موارد در جلسه سخنگویی قوه مطرح شود که حجت السلام و المسلمین محسنی اژه ای خیلی از این موضوع استقبال کردند و به مسئولان دفتر سخنگویی اعلام کردند که هر سه ماه یک بار گزارشاتی از بنیاد تعاون گرفته شود تا این موارد در جلسه سخنگویی مطرح شود و نهایتا این اتفاق رخ داد.
مجددا ما یک پیشنهاد تکمیلی بر موضوعات دیگر را، درسال 96 الی 97 به حجت اسلام و المسلیمن محسنی اژه ای دادیم و از وی خواهش کردیم که یکی از جلسات سخنگویی را در استان دیگری به مانند اصفهان برگزار کنند چراکه اقدامات ما در این استان چشم گیر است لذا وی از این موضوع هم استقبال کردند و 27 اسفند سال 97 حجت السالام و المسلمین محسنی اژه ای به اصفهان تشریف فرما شدند و جلسه سخنگویی در این استان برگزار شد.
در آن مقطع خاطرم هست حجت السلام و المسلمین محسنی اژه ای از نمایشگاه دو هزار متر مربعی محصولات زندانیان بازدید کردند و در جلسه سخنگویی هم این موارد منعکس شد و این باعث شد تا بنیاد بهتر معرفی شود.
به اعتقاد بنده مهمترین موضوعی که پیرو مدیریت جدید قوه قضاییه در سازمان زندان ها مدنظر قرار گرفته که البته این موارد از دوران آیت الله آملی لاریجانی استارت خورده و بعد در دوران آیت الله رئیسی و حجت اسلام و المسلمین محسنی اژه ای ادامه داشته است طرح تحولی پابند الکترونیکی است، چراکه این طرح عایدات زیادی برای ما خواهد داشت.
چرا؟
مطهر نژاد: اگر بتوانیم بخشی از زندان ها را از طریق پابند الکترونیک در بیرون مدیریت کنیم هزینه های عمرانی قوه قضاییه در حوزه سازمان زندان ها و هزینه های انرژی کاهش پیدا خواهد کرده و آسیب های اجتماعی کمتری تولید خواهد شد.
در پایان این گفت و گو بفرمایید که حقوق و دستمزد مددجویان با چه سازوکاری پرداخت می شود؟
مطهر نژاد: وقتی شورای عالی کار حقوق و مزایای کارگران را تعیین می کند، رقم تعیین شده در جلسه ای با مسئولان سازمان زندان ها مورد بررسی قرار می گیرد. این بنیاد، اشتغال زندانیان را به سه گروه کارهای ساده، نیمه ماهر و ماهرطبقه بندی کرده است و بر اساس ساعت و یا کارمزد و یا روزمزد به مددجویان دستمزد می دهد.
