ابهامات عرضه انحصاری خوراک پروپیلن در بورس/ کاهش عرضه خوراک نفتا به پتروشیمی‌ها
به گزارش گروه اقتصادی ،مهندس «فریبرز کریمائی» با بیان اینکه در شرایط فعلی که قیمت ارز رسمی کشور تک نرخی شده، شرکت‌های پتروشیمی بیشترین انگیزه برای فروش محصول تولیدی خود در بورس داخلی را دارند، چراکه مبانی قیمت در بازار بورس فوب خلیج فارس بوده و نرخ ارز نیز ثابت و بدون تغییر است و علاوه بر این‌ها در فروش داخلی امکان وصول وجه ریالی محصولات فروخته شده هم سریعتر و هم با بروکراسی کمتر محقق می‌گردد و از طرفی امکان رقابت چند درصدی نیز در این بازار وجود دارد. قائم مقام انجمن صنفی کارفرمائی صنعت پتروشیمی ایران با اعلام اینکه فروش داخلی محصولات پتروشیمی بر خلاف صادرات، با مشکلاتی همچون سامانه نیما، بازاریابی، انتقال ارز از خارج به داخل کشور و ریسک‌های متعدد در شرایط تحریمی مواجه نیست، تصریح کرد: بدون شک با اجرای سیاست جدید ارزی دولت، انگیزه پتروشیمی‌ها برای ارائه محصولات به بازار داخلی افزایش یافته است و بنابراین این ادعا که گا‌ها مطرح میشود شرکت‌های پتروشیمی تمایلی برای عرضه در بازار داخلی ندارند اساسا مبنایی ندارد. گواه این مدعا نیز اینست که میزان محصولات پلیمری معامله شده در دوره بعد از سیاست ارزی جدید، یعنی از ۲۲ فروردین تا کنون ۵۹۲ هزار تن بوده که در مقایسه با مدت مشابه سال قبل در حدود ۳۰% افزایش داشته است. حجم معامله محصولات پلیمری در مدت مشابه سال قبل تنها ۴۵۸ هزار تن بوده است.
وی با بیان اینکه التهابات اخیر برخی از محصولات پلیمری و پتروشیمیایی در بازار داخلی دلایل مختلفی دارد که رفع آن‌ها در گرو آسیب شناسی صحیح و ریشه یابی مشکلات و رفع آن‌ها می‌باشد، اظهار داشت: از جمله محصولاتی که در هفته‌های اخیر با تنش‌هایی در بازار مواجه بوده پلی اتیلن ترفتالات بطری بوده که علیرغم اینکه شرکت پتروشیمی تندگویان بعنوان تنها تولید کننده این محصول تمامی تولیدات خود را در هفته‌های اخیر و از طریق بورس کالا روانه بازار نموده است، لیکن به دلیل تقاضای بسیار بالا برای این محصول و وجود حجم قابل توجهی از تقاضای دلالی برای آن، بازار این گرید پتروشیمی با تنش‌هایی روبرو شد. این مقام انجمن صنفی ادامه اداد: در همین دوره بعد از اجرای سیاست تک نرخی ارز، حجم تقاضای این گرید پتروشیمی (پت بطری) به ۳۴۷ هزار تن افزایش یافت و این تقاضا ۲۹۰% بیشتر از تقاضا برای این محصول در دوره مشابه سال گذشته بود؛ لذا باید دید چرا در یک مدت کوتاه تقاضا برای یک چنین محصولی تا این حد افزایش یافته است. البته بررسی‌ها نشان میدهد که با توجه به تفاوت نرخ ارز رسمی و غیر رسمی در داخل و خارج از کشور، انگیزه بسیار زیادی برای خرید محصولات پتروشیمی از بورس و صادرات آن به خارج از کشور وجود دارد که دلیل اصلی حجم بالای تقاضا در اینخصوص است. البته این مشکل برای محصولات دیگری که در بازار دچار تنش هستند نیز مصداق دارد به گونه ایکه تقاضای کل محصولات پلیمری در ۲ ماهه اخیر ۰۰۰ ر. ۴۴۸ ر. ۲ بوده در حالیکه در مدت مشابه سال قبل تنها ۰۰۰ ر. ۹۶۲ تن بوده است. یعنی در دو ماهه اخیر شاهد رشد بیشز ۱۵۰ درصدی تقاضا نسبت به سال قبل بوده ایم.
کریمائی در ادامه با بیان اینکه مشکلات دیگری نیز همچون کمبود خوراک برخی شرکت‌های پتروشیمی و کاهش تولید این مجتمع‌ها به دلیل بعضا سیاست‌های نادرستی که سوی برخی تأمین کنندگان اتخاذ می‌گردد، به کمبود پلی پروپیلن گرید نساجی در هفته‌های ششم تا دهم در سال ۱۳۹۷ اشاره نمود و ادامه داد که دلیل اصلی آن علاوه بر تعمیرات اساسیِ یکی از بزرگترین تولید کنندگان این گرید در آن مقاطع (پتروشیمی مارون)، عدم امکان تأمین خوراک شرکت‌های پتروشیمی حداقل به میزان هفتگی ۲۵۰۰ تن پروپیلن از یکی از پالایشگاه‌های کشور بوده است. البته این مسئول صنفی اضافه نمود که شرکت‌های پتروشیمی خود به دلیل اینکه پالایشگاه مذکور بر خلاف رویه سال‌های گذشته و همچنین رویه‌های معمول در فروش انواع خوراک صنایع پتروشیمی اقدام به عرضه پروپیلن صرفا از طریق بورس نموده بود، خرید خود را از این پالایشگاه متوقف نمودند. این مقام مسئول با یادآوری اینکه شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی اخیرا اصرار دارد که شرکت‌های پتروشیمی تولیدکننده پلی‌پروپیلن، خوراک پروپیلن خود را از بورس انرژی خریداری کنند، تاکید کرد: این اصرار شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی دارای اشکالات و ابهامات متعددی است. اولا چندین میلیون تن خوراک توسط وزارت نفت، شرکت ملی گاز و دیگر شرکت‌های بالادستی صنعت نفت و حتی خوراک‌های بین مجتمعی درپتروشیمی و نیز خوراک نفت خام خود پالایشگاه‌ها براساس قانون مصوب دولت و مجلس در خارج از بورس و در قالب قرارداد‌های فیمابین خرید و فروش میشود. ثانیا بر اساس قوانین و دستورالعمل‌های موجود، خوراک مایع صنایع پتروشیمی می‌بایستی با قیمت ۹۵% فوب خلیج فارس در اختیار مصرف کنندگان قرار گیرد و طبیعتا دلیلی برای عرضه آن در بورس که میتواند منجر به افزایش قیمت و همچنین ورود برخی واسطه‌ها و دلالان و خریداران غیر پتروشیمی به بازار گردد، وجود ندارد. ثالثا بازار بورس محل کشف قیمت بوده، درحالیکه قیمت خوراک مایع صنایع پتروشیمی بطور مشخص معادل ۹۵% فوب خلیج فارس بوده و از قبل کشف شده می‌باشد، فلذا ضرورتی برای عرضه این خوراک‌ها در بورس وجود ندارد. فلسفه مفاد بند ۶ تصمیمات مورخ ۲۸/۱۲/۱۳۹۰ ستاد هدفمند کردن یارانه‌ها و همچنین نامه مدیرکل محترم نظارت بر کالا‌های غیرفلزی مبنی بر عدم عرضه خوراک پتروشیمی‌ها در بورس نیز اساسا همین بوده است. رابعا پالایشگاه شازند عرضه کننده انحصاری پروپیلن بوده و در مورد محصولاتی که بصورت انحصاری عرضه میشوند، فروش در بورس کاملا بی معنی بوده و میتواند بسیار خطرناک باشد. مصوبات شورای رقابت در اینخصوص نیز تأکید بر استثنا شدن عرضه‌های انحصاری از مکانیزم بورس دارد.
کاهش عرضه خوراک نفتا به پتروشیمی‌ها
کریمائی با اعلام اینکه درباره نفتا هم همین مسیر طی شد و بنا به دلایل مختلف از جمله افزایش صادرات نفتا و مصرف بیشتر آن در واحد‌های بنزین سازی پالایشگاه‌های کشور، خوراک واحد‌های پتروشیمی ه. شل قابل ملاحظه‌ای کاهش یافته و شرایط بسیار سختی را برای پتروشیمی‌ها ایجاد کرده است، بیان کرد: علاوه بر کاهش میزان خوراک آمار و اطلاعات بورس انرژی نشان میدهد که در دو و نیم ماه گذشته بیش از ۷۶ هزار تن نفتا که خوراک اصلی شرکت‌های پتروشیمی تولید کننده پلیمر است در بورس انرژی به فروش رسیده و قیمت آن نیز در حدود چهار و نیم درصد از طریق رقابت افزایش یافته است. سؤال اساسی اینجاست که چه کسانی این نفتا را خریده اند؟ اگر پتروشیمی‌ها خریده اند که چرا باید به قیمت بالاتر از قانون، خوراک خود را دریافت کنند؟ و چرا باید در چنین شرایطی که بیش از هر زمان دیگری باید از تولیدات داخلی حمایت کنیم، باعث افزایش قیمت مواد اولیه پتروشیمی‌ها میشویم؟ و اگر غیر از پتروشیمی‌ها خرید کرده اند که دیگر هیچ.
وی با بیان اینکه هم اکنون برخی پالایشگاه‌ها ترجیح میدهند نفتای خود را صادر کنند و ترجیح برخی دیگر از پالایشگاه‌ها نیز تبدیل بیشتر آن به بنزین است که این مسائل باعث کاهش شدید خوراک نفتای تحویلی به شرکت‌های پتروشیمی شده که طبیعتا منجر به کاهش تولید و تسری آن به صنایع پائین دستی پتروشیمی خواهد گردید. این درحالی است که همانطور که درباره پتروشیمی‌ها این اصل وجود دارد که تامین نیاز داخلی در اولویت است و بعد از تامین داخلی می‌توانند به صادرات بپردازند، خاطرنشان کرد: پالایشگاه‌ها که خوراک پتروشیمی‌ها را تامین می‌کنند هم باید همینگونه باشد، یعنی اول نیاز داخلی را تامین و سپس مازاد آن را صادر کنند. معنا ندارد وقتی می‌توانیم نفتا را در بازار داخلی با ارزش افزوده بالا به سایر محصولات پلیمری تبدیل کنیم، آن را صادر کنیم؛ این خود به نوعی خام فروشی محسوب میشود.
به گزارش پایگاه اطلاع‌رسانی انجمن صنفی کارفرمائی صنعت پتروشیمی ایران، قائم مقام انجمن صنفی کارفرمائی صنعت پتروشیمی در پایان با اعلام اینکه حدود ۳۵ درصد نیاز صنایع پایین دستی داخلی توسط شرکت‌های خوراک مایعی پتروشیمی تامین میشود که عمدتا پلیمری هستند و این بیانگر جایگاه مهم این ۱۰ شرکت در زنجیره ارزش محصولات پتروشیمی و کالا‌های مصرفی نهایی است، خاطرنشان کرد:هرگونه نوسان در تامین خوراک پتروشیمی‌های خوراک مابع چه از نظر مقدار و چه از نظر قیمت، بر بازار محصولات پلیمری و عرضه در بازار صنایع تکمیلی پتروشیمی تاثیرگذار است.