چگونه با یک کودک اوتیسمی برخورد کنیم؟

خبرگزاری میزان _ روزنامه خراسان نوشت: شما اگر توی رستوران به بچه‌ای بربخورید که دستش را مدام روی میز می‌کوبد و صندلی‌اش را تکان می‌دهد، چه می‌کنید؟ با اخم‌وتخم به پدرومادرش خیره می‌شوید یا صبوری می‌کنید؟ اگر توی صف فروشگاه، بچه‌ای بی‌قراری کند، نچ‌نچ‌کنان به‌حال «پدرومادرهای امروزی» و سبک تربیتی‌شان افسوس می‌خورید یا نوبت‌تان را به والدین بچه می‌دهید؟ اگر توی تاکسی بچه‌ای مرتب به صندلی‌ها ضربه بزند، صدای‌تان بالا می‌رود یا سکوت می‌کنید؟ اگر پویش «من درکت می‌کنم» را بشناسید، می‌دانید که داریم درباره رفتار کودکان مبتلا به اوتیسم حرف می‌زنیم و می‌دانید که واکنش درست دربرابر این بچه‌ها و خانواده‌های‌شان، صبوری و درک و همراهی است.

این پویش با جلب همکاری صاحبان مشاغل، در قالب ویدئوهایی کوتاه از زبان آن‌ها به ما درباره تفاوت‌های رفتاری کودکان اوتیستیک آموزش می‌دهد. ما هم در زندگی‌سلام در همراهی با این پویش تصمیم گرفتیم اوتیسم را بهتر بشناسیم و بشناسانیم. حالا البته مدتی است که اسم اوتیسم را بیشتر می‌شنویم و خیلی‌های‌مان دست‌کم با تعریف آن به‌عنوان یک اختلال رشدی مادام‌العمر آشناییم. اوتیسم معمولا بین 18تا24ماهگی تشخیص داده می‌شود، دلیل قطعی‌اش تا امروز مشخص نشده‌است و طیفی از خفیف تا شدید دارد. در ادامه چند موقعیت اجتماعی مختلف را بررسی می‌کنیم تا علت رفتار بچه‌های دارای اوتیسم را بهتر بفهمیم. با یادآوری این نکته که نشانه‌های اوتیسم در همه بچه‌ها یکسان نیست و با شدت‌وضعف متفاوت و متغیری بروز می‌کند.  

ماجرای پویش من #درکت_می کنم چیست؟

کمپین «درکت می‌کنم»، با هشتگی به همین عنوان از مردم در مشاغل مختلف دعوت می‌کند که از خودشان ویدئوهای کوتاهی بگیرند و توضیح بدهند که هرکدام از ما در موقعیت‌های مختلف اجتماعی چه کار می‌توانیم بکنیم تا زندگی برای مبتلایان به اوتیسم و خانواده‌های‌شان سخت‌تر نشود. اگر شما هم دوست دارید با این پویش همراه شوید، صفحه اینستاگرامی انجمن اوتیسم ایران به آدرس iran.autism.association را دنبال کنید. انجمن اوتیسم، متن موردنیاز شما برای ارائه در ویدئو را دراختیارتان قرار می‌دهد، همچنین می‌توانید با بازنشر مطالب این صفحه در شناخته‌تر شدن اوتیسم سهیم باشید.       

همسایه و آشنای دور

«بچه‌ همسایه ما خیلی‌ عجیب‌وغریبه. بعضی‌وقت‌ها که تو پارکینگ می‌بینمش بی‌دلیل می‌خنده یا بی‌دلیل گریه می‌کنه. صداش هم که می‌زنیم، اصلا انگارنه‌انگار. به مامانش گفتم شاید مشکل شنوایی داره، به یه دکتر نشونش بده». +خنده‌ و گریه‌های بی‌دلیل، واکنش نشان ندادن به اسم خود، علاقه‌ زیاد و نامتعارف به اشیای خاص، استفاده نکردن از انگشت اشاره برای نشان دادن چیزهایی که دوست دارد یا می‌خواهد، اجتناب از ارتباط چشمی و اجتناب از لمس شدن و بغل کردن، از نشانه‌های اوتیسم است.

این‌ها تنها علایم اوتیسم نیستند و همه بچه‌های اوتیستیک هم همه این نشانه‌ها را ندارند اما آشنا بودن با آن‌ها به ما کمک می‌کند وقتی رفتاری به‌نظرمان غیرقابل‌درک می‌رسد، آن را به عجیب‌وغریب بودن فرد ربط ندهیم و این احتمال را درنظر بگیریم که احتمالا دلیلی وجود دارد که از آن بی‌اطلاعیم.    

تفریح و پارک

«مردم اصلا بچه‌هاشون رو تربیت نمی‌کنن. چندروز پیش یه بچه تو پارک دیدم، خیلی لوس و بی‌ادب. نه نوبت رو رعایت می‌کرد و نه بلد بود با بقیه بچه‌ها بازی کنه. چندبار هم نزدیک بود بلا سر خودش بیاره، ازبس کارهای خطرناک می‌کرد. پدرومادر این بچه‌ چی بهش یاد دادن آخه؟ حتی دعواش هم نکردن». +پیروی نکردن  از آداب اجتماعی، مشارکت نکردن در بازی‌های گروهی و بازی نکردن با دیگر کودکان، درک نکردن ترس و موقعیت‌های خطرناک و واکنش نشان ندادن به درد، تعدادی دیگر از نشانه‌های اوتیسم است که والدین کودکان اوتیستیک بابت آن‌ها بسیار سرزنش می‌شوند. تذکر دادن، کمکی به آرام شدن کودک نمی‌کند و دعوا و پرخاش باعث به‌هم‌ریختگی بیشتر او می‌شود.  

کوچه و خیابان

«با دخترم رفته‌بودم بیرون، برگشتنی خیلی خسته و کلافه شده‌بود. تو پیاده‌رو دراز کشید و شروع کرد به گریه کردن. من سعی می‌کردم آرومش کنم ولی مردم فکر می‌کردن بچه ام رو اذیت کردم یا مثلا کتکش زدم. چپ‌چپ نگاهمون می‌کردن، صدای نچ‌نچ‌هاشون پیچیده‌بود تو سرم. حتی یکی فکر کرد شاید دزدیده باشمش». +بروز رفتارهایی مثل گریه‌های شدید، استرس و بی‌قراری مفرط و بدون دلیل مشخص، پریدن و تکان دادن دست‌ها در بین بچه‌های اوتیستیک رایج است. کودک ممکن است برای بیان خواسته‌اش دست فرد بزرگ سال را بکشد. مجموعه این رفتارها توجه ما را جلب می‌کند اما باید بتوانیم فورا واکنش‌مان را اصلاح کنیم. توجهِ جلب‌شده ما اگر تبدیل به نگاهِ خیره و جملاتِ سرزنش‌آمیز یا حتی توصیه‌دهنده باشد، کودک و والدش را بیشتر از آن چه درحال وقوع است، تحت‌فشار می‌گذارد.  

کافه و رستوران

«بعد مدت‌ها گفتیم با خانواده بریم رستوران. چشمتون روز بد نبینه، میز کناری یه زن و شوهر جوون بودن از اینا که درخدمت و رعیت بچه‌شون هستن. بچه سرش رو می‌کوبید به میز، صندلی‌ها رو می‌کشید رو زمین، دور خودش می‌چرخید و صداهای عجیب درمی‌آورد، خلاصه بساطی بود. هی چندبار گفتیم «خانوم بچه ا‌ت رو جمع کن»، فایده نکرد. اعصاب‌مون حسابی ریخت به‌هم». +افراد دارای اوتیسم درک متفاوتی از محیط پیرامون‌ دارند. صداها، بوها، مزه‌ها، رنگ‌ها، شکل‌ها، نورها و تماس‌های عادی که برای بقیه علی‌السویه و بی‌اهمیت است، برای آن‌ها با شدتی چندبرابر و به‌طرزی آزاردهنده درک می‌شود. سروصدا، شلوغی، بوهای مختلف و حتی پوشیدن لباس ممکن است آن‌ها را اذیت کند و باعث بی‌قراری‌شان شود.  

تاکسی و اتوبوس

«تاکسی و اتوبوس سوار شدن برای ما خیلی سخته. پسرم گاهی بی‌قرار می‌شه؛ دلیل اش هم معلوم نیست ولی خب می‌دونم که شلوغی، ترافیک، صدای بوق، صدای پخش ماشین و بوی سیگار به‌هم‌ریختگی ا‌ش رو تشدید می‌کنه. یه‌بار که با پسرم رفته‌بودم سفر، تو فرودگاه حسابی به دردسر افتادیم. همسرم همراهم نبود و حراست فرودگاه اصرار داشتن که پسرم رو برای بازرسی بفرستم قسمت مردونه. هرچی می‌گفتم بچه من اوتیستیکه، گوش‌شون بدهکار نبود». +بچه‌های دارای اوتیسم، به‌راحتی از والدین‌شان جدا نمی‌شوند. آن‌ها به موقعیت‌ها و شرایط جدید واکنش‌های بسیار شدید نشان می‌دهند و از چیزهای جدید و آدم‌های تازه می‌ترسند. به همین دلیل وسایل حمل‌ونقل عمومی ممکن است باعث آشفتگی‌شان شود. بالا بردن شیشه‌های ماشین، کم کردن سرعت و خاموش کردن پخش و رادیو می‌تواند به آرام کردن بچه‌ها کمک کند. کمک موثرتر این است که از والدین و مراقبان کودک بپرسیم برای آرام کردن او چه کمکی از دست‌مان برمی‌آید.  

بازار و فروشگاه

«من مغازه‌دارم. هر روز با کلی آدم جورواجور سروکله می‌زنم و همه‌طور آدمی دیدم. صبرم هم خیلی زیاد شده این‌ مدت که دم مغازه وایمیستم ولی بچه‌های لوس و ننر رو اصلا نمی‌تونم تحمل کنم. بچه میاد مغازه رو می‌ریزه به‌هم. کلی از این‌ور و اون‌ور خوراکی برمی‌داره و هرکاری دلش می‌خواد می‌کنه، بعد یه دقیقه که باید تو صف وایستن تا خریدهاشون رو حساب کنم، مغازه رو می‌ذاره رو سرش. من دیگه این‌جور وقت‌ها صدام درمیاد و یه تشر می‌زنم به پدرومادرها تا حساب کار دست‌شون بیاد». +انتظار کشیدن برای افراد دارای اوتیسم بسیار دشوار است. آن‌ها اغلب بدون دلیل مشخص یا دست‌کم بنا به دلایلی که برای دیگران واضح نیست، مضطرب و پریشان می‌شوند. پرتحرک یا کم‌تحرک هستند، چرخیدن و تاب خوردن و سرگرم شدن با اشیا را خیلی دوست دارند. تفکر انتزاعی در آن‌ها شکل نمی‌گیرد یعنی کودک نمی‌تواند خودش را به‌جای دیگران بگذارد و به مسائلی سوای آن‌چه به چشم می‌بیند، فکر کند.

  مطب دکتر و آزمایشگاه

«یک ساعت توی نوبت دکتر بودیم. دخترکم مدام توی سالن انتظار راه می‌رفت. اسباب‌بازی موردعلاقه‌اش همراهمون بود ولی کمکی به آروم شدنش نمی‌کرد. همه کلافه شده‌بودن و کم‌کم پچ‌پچ‌ها و سرزنش‌ها داشت شروع می‌شد که یه نفر پرسید: «کاری از دست من برمیاد؟». نمی‌دونین چقدر دلگرم شدم. فکر می‌کردم این‌بار هم مثل همیشه قراره کلی خجالت بکشم اما مثل این‌که مردم حالا دیگه اوتیسم رو می‌شناسن. همراه یه بیمار بهم گفت: «اشکالی نداره، درکت می‌کنم» و یه نفر دیگه نوبتش رو داد به ما که دخترم بیشتر از این اذیت نشه. باید اعتراف کنم که اون روز توی مطب دکتر یکی از بهترین روزهای زندگیم بود».  

بررسی صحت‌وسقم گزاره‌های رایج درباره اوتیسم افسانه‌های مربوط به اوتیسم چقدر واقعیت دارند؟

اشتباه اول: افراد دارای اوتیسم، نابغه‌اند و استعدادهای عجیب دارند

نیمی از کودکان دارای اوتیسم هوش پایینی دارند و در برخی از آن‌ها «هوش جزیره‌ای» وجود دارد. هوش جزیره‌ای یعنی کودک در یک یا چند زمینه (مانند نقاشی یا موسیقی) توانایی‌های قابل‌توجه دارد درحالی‌که ممکن است ازنظر دیگر توانایی‌ها مشکل داشته‌باشد. به‌علاوه کسانی که در زمینه خاصی مستعد هستند، ممکن است همچنان برای کارهای روزمره به اطرافیان وابستگی داشته‌باشند. میزان بهره‌مندی افراد دارای اوتیسم از مهارت‌های روزمره به سطح اختلال‌شان -سطح یک تا سه؛ به‌ترتیب «نیازمند حمایت»، «نیازمند حمایت جدی» و «نیازمند حمایت‌های بسیار جدی» بستگی دارد.

اشتباه دوم : اوتیسم فقط در کودکان دیده می‌شود

کودکان اوتیستیک، بزرگ می‌شوند پس عجیب نیست اگر نشانه‌های پیش‌گفته را با شدت و ضعف در بزرگ سالان هم ببینیم. البته ممکن است گروهی از این افراد در کودکی، به‌دلیل بی‌اطلاعی خانواده‌شان از این اختلال، تشخیص نگرفته ‌باشند. اوتیسم بزرگ سالان هم همان‌طور که پیش از این دانستید، طیفی از خفیف تا شدید دارد پس اگر فرد دارای نشانه‌های اوتیسم، شاغل است و خانواده تشکیل داده‌، همچنان در این طیف قرار می‌گیرد. ازطرف دیگر شما ممکن است بزرگ سالی را بی‌قرار و درحال جیغ کشیدن ببینید. ممکن است جمله‌ای را با صدای بلند، بارها و بارها تکرار کند یا به‌رغم آن‌که به سن استقلال رسیده، در انجام کارهای ساده به کمک والدینش نیاز داشته‌باشد. اوتیسم برخلاف «سندروم‌داون» و انواع کم‌توانی ذهنی، نشانه‌های ظاهری ندارد و نباید توقع داشته‌باشیم از صورت یا سن‌وسال افراد، اوتیستیک بودن‌شان را تشخیص بدهیم.

اشتباه سوم :اوتیسم ریشه در سبک زندگی دارد

درباره علت اوتیسم، گمانه‌زنی‌های نادرست بسیاری وجود دارد؛ واکسن، آلودگی هوا، نویز و پارازیت، تغذیه مادر در دوران بارداری و وراثت از دلایلی است که برای اختلال طیف اوتیسم مطرح می‌شود اما هیچ‌کدام از آن‌ها تا امروز ثابت نشده‌است.

انتهای پیام/
خبرگزاری میزان: انتشار مطالب و اخبار تحلیلی سایر رسانه‌های داخلی و خارجی لزوماً به معنای تایید محتوای آن نیست و صرفاً جهت اطلاع کاربران از فضای رسانه‌ای منتشر می‌شود.