به جای هزاران تن محصول، سند آن را معامله کنید

به گزارش خبرنگار گروه افتصاد ، بورس کالا طی سال های گذشته همواره در تلاش بوده تا با آماده‌سازی و به کارگیری ابزارهای نوین معاملاتی بازار محصولات کشاورزی، صنعتی و پلیمری را از روش‌های سنتی به سمت روش‌های نوین و بهینه سوق دهد تا علاوه بر حداکثر کردن منافع طرفین درگیر در معاملات، به شفافیت اقتصاد و بازار کشور نیز کمک کند.

بورس تاکنون در راه‌اندازی و به کارگیری ابزارهای جدید و نوین معاملاتی قدم های بزرگی برداشته و انتظار می‌رود در آینده نزدیک این موفقیت‌ها بیشتر شود. یکی از این ابزارهای نوین معاملاتی گواهی سپرده کالایی است که بورس کالا از چند سال‌ پیش این ابزار را طراحی کرده است و برای شروع در بخش کشاورزی و به طور موفقیت‌آمیزی اجرایی شد. این ابزار نوین معاملاتی همچنین موجب افزایــش عــمق معاملات از طریق افزایش تعداد مشارکت‌کنندگان در معاملات نیز شده است.

یکی از بازارهایی که سالیان سال است، درگیر سیستم سنتی بوده، بازار معاملات محصولات پتروشیمی‌است که بعد از ورود این محصولات به بورس کالای ایران شفافیت این نوع معاملات بیشتر از گذشته شده است. در این بازار تمامی‌خریداران به صورت کاملا شفاف و با قیمت مشخص محصولات مورد نیاز خود را خریداری می‌کنند و مالیات ارزش‌افزوده دولت را همان موقع معاملات پرداخت می‌کنند.

همچنین به دلیل شفافیت میزان خرید مواد اولیه، سازمان امور مالیاتی کل کشور نیز به طور کاملا شفاف مالیات بر درآمد را از آن واحد تولیدی اخذ می‌کند. خریداران این محصولات در صورت صادرات محصولات خود می‌توانند مالیات ارزش‌افزوده پرداختی خود در موقع خرید مواد اولیه را پس از ارائه مستندات صادرات از سازمان امور مالیاتی کل کشور باز پس گیرند. اما موضوع مهم‌تری که در بازار آزاد این محصولات وجود دارد بحث وجود فعالان بازار و یا به اصطلاح بازاری‌ها، واسطه ها ‌است که به صورت کاملا سنتی در بازار فعالیت دارند و طی اسن سال ها تلاش‌ها برای حذف بی‌فایده بوده است؛ زیرا این قشر از فعالان، عضو جدایی‌ناپذیر بازار هستند و نقش تامین مالی برای خریداران این محصولات را در بیشتر مواقع دارند؛ در نتیجه بورس کالای ایران با ارائه ابزار گواهی سپرده کالایی می‌تواند به نظام‌مند شدن این دسته از فعالان بازار کمک کرده و امکان نظارت و کنترل آنها را فراهم کند تا دیگر نتوانند نوسانات غیرمعقولی را در بازار این محصولات ایجاد کنند.

بحث مهم دیگر در بازار محصولات پتروشیمی، خرده‌فروشی است که با طراحی و اجرای گواهی سپرده کالایی در بخش محصولات پتروشیمی، بورس  گام بسیار مهمی‌را در جهت ایجاد زیرساخت کافی برای امکان‌پذیر شدن معاملات خرده‌فروشی برداشته است. به نظر می‌رسد با اجرایی شدن و ‌توسعه این ابزار ضمن مکانیزه شدن سیستم‌های انبارداری در این حوزه، استفاده بسیار بیشتر و بهینه‌تری هم از ظرفیت‌های خالی انبارها در کشور ‌شود. از طرف دیگر تمامی‌مشتریان مواد اولیه پلیمری توان خرید خواهند داشت و هر شرکت بسته به نیاز خود می‌تواند از یک تن تا هر مقدار که نیاز دارد، ثبت سفارش و خرید کند.

از طرفی هم با درگیر شدن تعداد بیشتری از شرکت‌های تولیدی در سایه شفافیت ایجاد شده، درآمد مالیاتی دولت نیز افزایش چشم‌گیری خواهد یافت؛ زیرا بسیاری از شرکت‌هایی که در گذشته مواد اولیه موردنیاز خود را از بازار آزاد و غیر شفاف خریداری می‌کردند، حال همان میزان محصول را از بازار کاملا شفاف و تحت نظارت قانون خریداری می‌کنند. با اجرای کامل این پروژه می‌توان گفت رسما حرکت به سمت بازار مکانیزه معاملات محصولات پتروشیمی‌آغاز شده است و به زودی همه شرکت‌های خریدار و فروشنده و دولت از منافع این ابزار معاملاتی بهره‌مند خواهند شد.

مورد دیگری که می‌توان به آن اشاره کرد بحث قابلیت تامین مالی از طریق قبض استاندارد موجودی انبار است؛ به این ترتیب که یک واحد تولیدی می‌تواند ضمن خرید مواد اولیه مورد نیاز خود و یا حتی مازاد بر نیاز خود، در مواقعی که پیش‌بینی می‌شود روند قیمت‌ها صعودی است، بخش مازاد آن را در یکی از انبارهای مورد تایید بورس کالای ایران ذخیره کرده و گواهی سپرده کالایی دریافت کند و در نتیجه از یک طرف نسبت به داشتن موجودی مواد اولیه کافی اطمینان حاصل کرده و از طرف دیگر با ارائه گواهی سپرده کالایی خود به بانک و یا موسسات اعتباری طرف قرارداد بورس به عنوان وثیقه وام دریافت کند، در نتیجه شرکت مورد نظر با استفاده از این ابزار معاملاتی هم موجودی انبار خود را تامین کرده و هم از خواب پول خود جلوگیری کرده است؛ این در حالی است که اگر این شرکت موجودی مواد اولیه را در انبار کارخانه خود ذخیره می‌کرد بخش زیادی از نقدینگی آن شرکت در انبار راکد می‌ماند و تنها در صورت مصرف مواد اولیه و تولید و فروش می‌توانست مجددا نقدینگی خود را تجدید کند که پروسه‌ایزمان‌بر است. در واقع با روش جدید می‌توان از راکد شدن حجم زیادی از نقدینگی جلوگیری کرد و در نتیجه این ابزار می‌تواند به تامین مالی بنگاه‌های تولیدی کمک کند.

در حال حاضر با توجه به اوضاع اقتصادی کشور، اکثر واحدهای تولیدی با مشکل کمبود نقدینگی مواجه هستند و خیلی از این واحدها وثایق کافی برای دریافت وام ندارند؛ ولی با بهره کیری از گواهی سپرده کالایی این امکان برای واحدهای تولیدی ایجاد شده است که با استفاده از قبض‌های استاندارد انبار و یا همان گواهی سپرده کالایی نسبت به اخذ وام از بانک‌ها و موسسات اعتباری اقدام کنندکه این موضوع کمک بسیار مناسبی به این واحدها است. بورس کالا پیشتربا راه‌اندازی و استفاده از معاملات سلف به تامین نقدینگی کافی فروشندگان کمک بسیار زیادی کرده است و حال با این ابزار می‌تواند زیرساخت کافی را برای تامین مالی واحدهای مصرف‌کننده محصولات نیز فراهم کند.

مورد دیگری که می‌توان به آن اشاره کرد موضوع امنیت کالای ذخیره شده است که توسط بورس کالای ایران تضمین شده است؛ زیرا بورس برای پذیرش هر انبار ضمن بررسی‌های فنی و کارشناسی دقیق متناسب با امکانات هر انبار تضامین لازم و کافی را اخذ کرده و همچنین از پوشش بیمه‌ای کامل انبار مورد نظر اطمینان حاصل می‌کند؛ در نتیجه صاحبان محصولات مذکور هیچ‌گونه ریسکی مبنی بر آسیب دیدن کالای ذخیره شده خود را تحمل نمی‌کنند و تمامی‌ریسک‌ها به واسطه ضوبط حاکم بر بورس کالای ایران پوشش داده شده است. همچنین، در مورد کمیت و کیفیت کالای ذخیره و خریداری شده نیز ریسکی وجود ندارد؛ زیرا همه این موارد تحت نظارت مستقیم بورس بوده و تضامین کافی از انبار اخذ شده است.

در ادامه به توضیح این روش معاملاتی نوین پرداخته و فرآیند اجرایی آن نیز مشخص می‌شود.

گواهی سپرده کالایی چیست؟

گواهی سپرده کالایی اوراق بهاداری است که موید مالکیت دارنده آن بر مقدار معینی کالا است و پشتوانه آن قبض انبار استانداردی است که توسط انبارهای مورد تایید بورس صادر می‌شود.

این ابزار معاملاتی پیش‌تر در کشورهایی همچون برزیل، فرانسه و آرژانتین نیز انجام شده است، این گواهی همانطور که پیش‌تر نیز اشاره شد دارای مزایایی است که مهم‌ترین آن به شرح ذیل است:

امکان نقدینه کردن کالاهای راکد به وجود می‌آید.

هزینه‌های انبارداری و جابجایی بین انبارها کاهش می‌یابد.

فاصله زمانی بین تولید و فروش کالا توسط تولیدکننده مدیریت می‌شود.

بی‌ثباتی‌های قیمت‌ها کاهش می‌یابد.

تامین مالی تولیدکنندگان تسهیل و با هزینه‌های کمتری انجام می‌شود.

فرآیند استانداردسازی کالاها و ارتقاء کیفیت آنها بهبود می‌یابد.

ویژگی‌های کالاهای مناسب برای راه‌اندازی گواهی سپرده کالایی

استاندارد پذیری کالا:کالاهای غیراستاندارد و با قابلیت تغییر کیفیت طی زمان، فاقد این خصوصیت است.

قابلیت ماندگاری کالا برای یک دوره زمانی قابل قبول: امکان راه‌اندازی معاملات گواهی سپرده کالایی روی کالاهای با طول دوره نگهداری پایین وجود ندارد.

عدم وجود مازاد تقاضا برای کالا: چنان چه کالایی بازاری با مازاد تقاضا داشته باشند، انگیزه‌ای برای توقف آن در انبار و نگهداری آن وجود ندارد.

قابلیت تفکیک کالا به محموله‌های استاندارد:در صورتی که کالایی قابلیت تفکیک نداشته باشد و صرفا برای فروش به صورت یکجا باشد، راه‌اندازی معاملات گواهی سپرده کالایی روی آن امکان‌پذیر نخواهد بود.