معرفی استان آذربایجان غربی

به گزارش گروه فضای مجازی ،  استان آذربایجان غربی در شمال غربی کشور قرار دارد و مرکز آن شهر ارومیه است. این استان با احتساب دریاچه ارومیه حدود ۴۳۶۶۰ کیلومتر مربع مساحت دارد و در کل حدود 65/2 درصد از مساحت کل کشور را تشکیل می‌دهد.

این استان با داشتن حدود ۱۰۰۰ کیلومتر راه اصلی و بزرگراه که از شمالی‌ترین نقطه استان (مرز بازرگان) تا جنوبی‌ترین منطقه آن (بوکان) را به هم متصل می‌کند و از امکان ارتباطات زمینی مناسبی برخوردار است.

استان آذربایجان غربی از طرف شمال و شمال شرق با جمهوری آذربایجان و ارمنستان، از غرب با کشورهای ترکیه و عراق، از جنوب با استان کردستان و از شرق با استان آذربایجان شرقی و زنجان همسایه است. لازم به ذکر است؛ این استان تنها استانی است که با ترکیه مرز مشترک دارد.

ترک‌های آذربایجانی و کردها (که اکثر آنها با ترکی آذربایجانی آشنا هستند) از گروه‌های عمده هست که در این استان زندگی می کنند.

کردها در بخش‌های مرتفع غربی و جنوبی استان نشیمن دارند و متقابلاً ترک‌های آذری در دشت‌های پیرامون دریاچه ارومیه و بخشی نیز در دشت‌های شمال و جنوب شرقی استان، سکونت دارند. همچنین اقلیت‌های آشوری و ارمنی نیز در استان ساکن هستند.

تاریخ استان آذربایجان غربی:

از نظر تاریخی، تاریخ باستانی آذربایجان با تاریخ قوم ماد درآمیخته‌است. قوم ماد پس از مهاجرت به ایران آرام آرام قسمت‌های غربی ایران از جمله آذربایجان را تصرف کردند. مقارن این ایام دولتهایی در اطراف آذربایجان وجود داشت که از آن جمله می‌توان به دولت آشور در شمال بین‌النهرین، دولت هیق در آسیای صغیر، دولت اورارتو در نواحی شمال و شمال غرب، اقوام کادوسی در شرق و کاسیان در حوالی کوه‌های زاگرس اشاره کرد. بعد از تأسیس دولت ماد، آذربایجان به ماد کوچک معروف شد و مشتمل بر شهرهای قدیمی همدان، ری، اصفهان و کرمانشاه بود.

گروهی معتقدند که نام آذربایجان گرفته شده از «آذرآبادگان» گرفته شده و به معنی سرزمین آتش است. بزرگ‌ترین آتشکده‌های زرتشتی در این منطقه بوده‌است و نمونه آن هنوز در باکو پایتخت جمهوری آذربایجان بجا مانده‌است. گروهی دیگر وجه تسمیه آذربایجان را مربوط به وجود سرداری به نام آتورپات یا اتروپاد می‌دانند. اینان معتقدند که که بعد از غلبه اسکندر مقدونی به ایران، سردار آتورپات در آذربایجان ظهور کرد و از اشغال آن توسط یونانیان ممانعت به عمل آورد. از آن به بعد این سرزمین به نام آتورپاتگان معروف شد. حکومت جانشینان آتورپات در آذربایجان در زمان اشکانیان نیز ادامه یافت و این منطقه توانست کماکان استقلال داخلی خود را در چهارچوب دولت اشکانی حفظ کند. سرانجام اردشیر بابکان بنیان‌گذار سلسله ساسانی بر حکمرانان محلی آذربایجان استیلا یافت و آنرا بصورت یک ایالت غیر موروثی اداره نمود.

شهرستان‌های استان آذربایجان غربی:

استان آذربایجان غربی در سال ۱۳۸۵ دارای ۱۷ شهرستان، ۳۶ بخش، ۳۶ شهر، ۱۰۹ دهستان و ۳۷۲۸ آبادی است و مرکز آن شهر تاریخی ارومیه بوده‌است.

آمار شهرستان‌های این استان در سال۱۳۹۰ بدین قرار است:

مناطق دیدنی استان آذربایجان غربی:

• آرامگاه شمس تبریزی خوی
• آبشار شلماش سردشت
• سنگ‌نگاره ساسانی خان‌تختی
• آرامگاه سرداران مکری در بوکان
• تپه حسنلو
• سه گنبد
• سد بوکان
• تخت سلیمان تکاب
• قره‌کلیسا
• غار سهولان مهاباد
• فقرگاه مهاباد
• سد مهاباد
• تپه قلایچی
• شهر باستانی سه هزار ساله موصاصیر سردشت
• سلطان یعقوب نقده
• مسجد جامع ارومیه
• سنگ کاظم خان
• کلیسای ننه مریم
• دره قاسملو( گه لیه خان) (دره شهدا)
• موزه ارومیه
• سه گنبد

بناها و اماکن تاریخی استان آذربایجان غربی:

عمارت چهار برج ارومیه: ساختمان بزرگی است که به دستور رضا قلی خان بیگلر‌بیگی(فرزند موسی خان) بنا شده است.

سه گنبد: این بنای تاریخی در جنوب شرقی ارومیه قرار دارد ، برخی از مورخین عقیده دارند که این بنا به جای آتشکده‌ای از دوره ساسانی احداث شده است، ولی هیچ گونه سند معتبری مبنی بر صحت ادعای خود ندارند.

یخچال دو قوز پله: این بنا از آثار باقیمانده دوره قاجاریه است که تا قبل از گسترش شهر ارومیه اهالی نه تنها از یخ آن استفاده می‌کردند، بلکه جهت انجام مراسم چهار شنبه‌سوری نیز به کنار نهر می‌آمدند.

خانه انصاری: این بنا مربوط به سیف الله خان انصاری بوده است و قدمت آن با توجه به کتیبه موجود به سالهای 1334-1330 هجری قمری می رسد.

قلعه اسماعیل آقا: برفراز کوهی در 18 کیلومتری غرب ارومیه وحاشیه رودخانه ناز‌لوچای قرار گرفته است. این قلعه در نیمه دوم قرن 19 میلادی ساخته شده و بخشی از دیوارها ومحل دیده‌بانی آن هنوزهم پا بر جاست‌.

قلعه روستای بردوک: قلعه مستحکمی از سنگ با تامین کلیه شرایط دیده‌بانی در 6 کیلومتری روستای بردوک بنا شده است.

کاظم داشی: قلعه کاظم داشی در دهستان انزل شهرستان ارومیه ودر کنار روستای کورچین قلعه واقع شده است. بنا به نوشته مورخین اسلامی ، هلاکو خان مغول اموال قیمتی وخزائن نفیس خودرا در این قلعه پنهان نموده بود. این قلعه در جنگ جهانی اول به مدت 9 سال پناهگاه کاظم نامی از اهالی قوشچی و یاران وی بوده است.

قلعه دم دم: این قلعه در سال 1018 هجری قمری بر فراز کوهی به همین نام در 18 کیلومتری جنوب غربی ارومیه ساخته شده است.

تپه باستانی کردلو: تپه باستانی کرد‌لو به استناد کاوش‌های باستان‌شناسی ، محل زندگی انسان‌هایی بود که در هزاره چهارم تا اوایل قبل از میلاد در این نقطه می‌زیستند. این تپه در 25 کیلومتری شرق ارومیه و در مجاورت روستای کرد‌لو واقع شده‌است.

آتشکده تمر: آتشکده تمر مربوط به دوره سلاطین هخامنشی می‌باشد و احتمالاً در فاصله سال‌های 530 تا 550 قبل از میلاد ساخته شده است. این آتشکده در حال حاضر به صورت مخروبه‌ای بالای تپه‌ای به جا مانده است و به علت عدم ثبت و رسیدگی، روی به انهدام قطعی می رود.

جاذبه‌های طبیعی

چشمه های معدنی زنبیل: چشمه زنبیل در 36 کیلومتری شمال‌شرقی ارومیه، در شرق سپرغان و دریای دامنه شرقی کوه زنبیل در دهستان ناز لوچای واقع شده است.

چشمه معدنی هفتابه: چشمه معدنی هفتابه، در حدود 50 کیلومتری جنوب غربی ارومیه در دهستان مرکور و یک کیلومتری شرق شرق دهکده هفتابه قرار دارد.

چشمه قیزجه: این چشمه در 27 کیلومتری جاده ارومیه - سلماس و 7 کیلومتری بعد از کارخانه قند واقع شده است.

دریاچه ارومیه: دریاچه ارومیه در کتب پهلوی (چی چست) در شاهنامه (خنجست)، در نزهة قلو ب (دریای شور) و در آثار به جای مانده از آشوری‌ها ومادها- ریما- (دریای افول خورشید) خوانده و نوشته شده است. این دریاچه در دوره اتوسن تشکیل شده و وسعت آن در زمان کم آبی 4000 و در مواقع پر آبی 6000 کیلومتر مربع می‌باشد.

آب دریاچه بی نهایت شور و میزان نمک محلول آن دو برابر اقیانوسها می‌باشد و از این جهت هیچ ماهی و نرم تنی به جز گونه سخت پوستان، و هیچ رستنی به جز جلبک‌های کبود سیانوفه در آن زندگی نمی‌کنند.به همین علت نیز آب آن هیچ وقت یخ نمی‌زند.

از زمان‌های قدیم آب دریاچه ارومیه به علت املاحی که درآن محلول است، مورد توجه بیماران امراض جلدی و اطباء محل بوده است. پزشکان استفاده از آب دریاچه (مخصوصاً از لجن آن) را به بعضی از بیماران توصیه می‌کردند. دریاچه ارومیه دارای جزایر و شبه جزیره‌های متعددی است که از اهمیت توریستی قابل توجهی برخوردارند.

این دریاچه دارای 102 جزیره کوچک و بزرگ با صخره‌های سنگی بدون سکنه (غیر از جزیره اسلامی) می‌باشد که محل تخم گذاری انواع پرندگان مهاجر و آبزی است.

جزیره کبودان : یکی از بزرگترین جزایر دریاچه ارومیه جزیره کبوران است که یک چشمه و یک قنات کوچک دارد. قسمت اعظم پوشش گیاهی آن را علف‌های کوتاه ، درختان پسته وحشی، سرو کوهی، بادام وحشی، شیر خشت و گوجه فرنگی تشکیل می‌دهد. نوع ساحل آن سنگی و ماسه‌ای است و برای شنا و ورزشهای آبی امکانات مناسبی دارد. در جزیره کبودان هزاران حیوان از نوع مختلف زیست می‌کنند که عمده ترین آنها قوچ و میش می‌باشد.

جزیره اشک: این جزیره در قسمت جنوبی کبودان، در 40 کیلومتری بندر گلمانخانه قرار دارد و وسعت آن معادل 2115 هکتار است.‌این جزیره یک چشمه آب شیرین دارد و یکی از جالب ترین زیستگاه‌های پرندگان بومی و مهاجر از جمله فلامینگو و تنجه به حساب می‌آید.

جزیره اشک از نظر پوشش گیاهی شبیه جزیره کبودان است و گوزن زرد ایرانی که یکی از نادر‌ترین گوزنهای جهان است در آن زندگی می‌کنند.

جزیره آرزو: این جزیره نیمه جنگلی که در غرب کبودان قرار گرفته و 542 هکتار مساحت دارد، پذیرای پرندگانی نظیر فلامینگو، پلیکان، کاکایی و غاز است.

جزایر اسپیر: این جزیره در غرب کبودان و در27 کیلومتری بندر گلمانخانه واقع است و 1151 هکتار وسعت دارد.‌‌این جزیره همه ساله پذیرای پرندگانی همچون فلامینگو، پلیکان‌ها، کاکایی‌ها و غاز‌ها است. امکانات و تاسیسات جزیره محدود به یک اسکله می‌باشد.

اماکن زیارتی و مذهبی استان آذربایجان غربی:

مسجد جامع: مسجد جامع ارومیه یکی از آثار کهن و قدیمی شهر ارومیه است. این مسجد وسط بازار قدیمی شهر قرار دارد و جزء اصلی بافت قدیمی به حساب می‌آید. برخی محققین را عقیده بر آن است که این بنا ابتدا آتشکده بوده است.که بعد از تسلط مسلمین ویران شده و سپس در قرن هفتم بر روی آن مسجدی ساخته شده است.

مسجد سردار ارومیه: مسجد سردار یا ساعتلو در خیابان امام ودر‌امتداد راستاته غلام خان که قسمت مهمی از بافت قدیمی شهر ارومیه را شامل می‌شود، واقع است. این مسجد در عهد قاجاریه توسط عبدالصمد‌خان پدر آقا خان ، جد اعظم عظیم السلطنه سردار ساخته شده است.

مسجد مناره: مسجد مناره، بنایی است با مناره بلند که در دوره قاجاریه و توسط دو تن به نام حاج علی یارخان و حاج یدالله امیر نظمی افشار ساخته شده است.

مقبره امامزاده برکشلو ارومیه: بنا به روایتی این مقبره مدفن دو برادر از امامزادگان به نامهای ابراهیم و محمد است که چهار پشت آنها به حضرت امام زین العابدین(ع) می‌رسد. در عین حال به استناد اظهارات برخی معمرین این روستا، امامزاده مذکور مدفن یکی از اولاد حضرت موسی ابن جعفر(ع) است. قدمت تاریخی این مقبره از دوره زندیه یا اوایل دوره قاجاریه است.

امامزاده دیزج تکیه ارومیه: در دهکده دیزج‌ تکیه از بخش بار‌اندوز چای، قبری که روی آن ساختمان متوسطی بنا شده است و آن را امامزاده می‌خوانند، وجود دارد. این قبر زیارتگاه اهالی روستاهای اطراف و اهالی شهرستان ارومیه است.

مقابر روستای تمتان: روستای تمتان در 20 کیلومتری ارومیه- سرو واقع شده است، در مجاورت آثار تاریخی با ارزشی مانند غار تمتان، استحکامات نظامی و مقابر دوره اورارتو و بقایای دیواره‌های یک قلعه اربابی قرار دارد. مقابر کشف شده شامل سه مقبره معمور و دو مقبره مخروبه دوره صفوی است.

مقبره صخره ای سنگی: در 7 کیلومتری غرب جاده آسفالته ماکو- بازرگان و در مجاورت روستایی به نام فرهاد، مقبره معروف فرهاد واقع شده است. قدمت این بنا به 700 سال قبل از میلاد مسیح می‌رسد. این مجموعه از سه بخش اصلی تشکیل شده است:

1- قسمتی که در دل کوه کنده شده ، شامل سه اتاق که مقبره صخره را تشکیل می‌دهد و به نام ایوان فرهاد خوانده می‌شود.

2- بقایای دیوار سنگی مربوط به حصار محیطی که در دشت مقابل دخمه سنگی است و نشانگر وجود قلعه‌ای در این محل است.

3- بقایای بنای سنگی بالای کوه که از سنگهای لاشه و آتشفشانی ساخته شده و در فواصل معین دارای برج‌های کوچک توپر است.

در حفاری‌هایی که اخیراً در این منطقه صورت، این آثار را از شهر اورارتویی واقع در این منطقه محسوب داشتند.

کلیسای مارقوریاقوس: کلیسای مارقوریاقوس در حومه شهر ارومیه قرار دارد و بر دامنه کوه کم ارتفاعی به همین نام واقع است. بنای کلیسا را با توجه به فرم ساده و شیوه معماری آن به دوره ساسانی نسبت می دهند.

این کلیسا بارها مورد مرمت قرار گرفته و دخل و تصرف‌های زیادی در آن شده است. این کلیسا اساساً فاقد هر نوع تزئینات از نظر معماری است. در حال حاظر در تولیت مسیحیان کلیسای شرق و آشوریان است و هنوز به ثبت نرسیده است.

کلیسای مارقویا: کلیسای مارقویا در روستای بالولان در 60 کیلومتری غرب شهرستان ارومیه واقع شده و یکی از قدیمی ترین ابنیه‌های مذهبی کلیسای شرق آشوری است. این کلیسا منسوب به حضرت قوما یکی از دوازده حواریون مسیح است و در بین پیروان خود منزلت و احترام خاص دارد. بنای کلیسا مربوط به قرن هفتم میلادی است و به طور بارزی سبک معماری این دوره را نشان می‌دهد.

مصالح به کار رفته در بنا از سنگ‌های لاشه و قلوه انتخاب شده است. ملاط فواصل بند سنگ‌ها در نمای خارجی اکثراً از بین رفته‌اند و سفید کاری جبهه داخلی نیز فرسوده شده و مقدار زیادی از آن ریزش کرده است.کلیسا بسیار ساده است و هیچ گونه تزئینی ندارد و تولیت آن در اختیار مسیحیان آشوری است.

کلیسای ننه مریم: کلیسای ننه مریم که به نام کلیسای شرق آشوری نیز خوانده می شود، به استناد منابع قدیمی کلیسایی ، این کلیسا در گذشته وپیش از مسیحیت آتشکده بوده و یکی از پرستشگاه های زرتشتیان به شمار می‌آمد.

کلیسای ننه مریم دارای صحن بزرگی است وحیاط کلیسا به وسیله دو ورودی به خیابان‌های قدس و کوچه ضلع غربی ارتباط می یابد. این کلیسا بارها دستخوش تغییرات شده وفرم‌های ناهمگون پیدا کرده است.

کلیسای سیر: قدمت کلیسای سیر به 1700 سال پیش باز می گردد. مصالح عمده به کار رفته در این بنا سنگ لاشه بوده و ارتفاع آن به هفت متر می رسد.