ستاد مبارزه با مواد مخدر با بودجه ۴۵۰ میلیاردی هیچ بازخوردی نداشته است/ درآمد ۱۲۰ میلیاردی ستاد از فروش اموال قاچاقچیان
سعید صفاتیان در گفت‌وگو با خبرنگار گروه جامعه در تشریح بودجه سالانه ستاد مبارزه با مواد مخدر نسبت به عملکرد این ستاد انتقاد کرد و گفت: بودجه ستاد مبارزه با مواد مخدر طی سالیان گذشته به‌طور مداوم با افزایش روبرو بوده است در حالی که در سال ۱۳۹۲ همزمان با شروع دولت یازدهم بودجه این ستاد ۱۱۰ میلیارد تومان بوده و در سال ۱۳۹۷ بودجه پیشنهادی به مجلس ۲۵۵ میلیارد تومان است.
وی افزود: بر اساس بند ۵۷ سیاست‌های کلی نظام که سال گذشته مصوب شد، دولت موظف است به مبارزه همه جانبه با مواد مخدر و روانگردان‌ها در چارچوب سیاست‌های کلی ابلاغی پرداخته و مصرف را با هدف کاهش ۲۵ درصدی اعتیاد تا پایان برنامه توسعه مدیریت کند. بر این اساس مجلس طبق بند ۷۰ همین قانون در اسفند ماه سال گذشته به منظور پیشگیری و مبارزه با مواد مخدر، مجوز فروش اموال ناشی از قاچاق مواد مخدر توسط ستاد را صادر کرد. براین اساس مبالغ حاصل از آن ابتدا به حساب دولت و سپس به حساب ستاد واریز شده و در قالب بودجه سنواتی به این ستاد تعلق میگیرد.
صفاتیان با اشاره به افزایش ۵۰ درصدی بودجه سال ۱۳۹۷ ستاد مبارزه با مواد مخدر تصریح کرد: در لایحه دولت به مجلس، بودجه ستاد مبارزه با مواد مخدر با افزایش ۵۰ درصدی همراه است که این امر در جدول ۵، مبلغ ۱۲۰ میلیارد تومان براورد شده است. بنابر این ستاد علاوه بر ۲۵۰ میلیارد تومان بودجه دولت، از ۱۲۰ میلیارد تومان بودجه ناشی از درآمد‌های قاچاق و افزایش جریمه‌ها و ۷۵ میلیارد تومان مبالغ بیمه معتادان بهره‌مند می‌شود. به‌طور کلی ۴۵۰ میلیارد تومان به‌طور مستقیم به ستاد مبارزه با مواد مخدر تعلق میگیرد.
رئیس کارگروه کاهش تقاضای اعتیاد مجمع تشخیص مصلحت نظام ضمن تأکید بر بودجه‌های مستقیم ستاد مبارزه با مواد مخدر از بودجه‌های غیرمستقیم خاطرنشان کرد: علاوه بر بودجه‌های مستقیم که به‌طور محسوس از جانب دولت به حساب ستاد مبارزه با مواد مخدر واریز می‌شود بودجه‌های غیرمستقیم دیگری نیز به این ستاد تعلق میگیرد که همه سازمان‌های عضو ستاد از جمله وزارت بهداشت، سازمان بهزیستی، وزارت ارشاد و نیروی انتظامی از این درآمد‌ها استفاده می‌کنند.
وی با اشاره به بودجه بالای ستاد مبارزه با مواد مخدر، عملکرد این ستاد را ناکارآمد و غیرقابل قبول دانست و خاطرنشان کرد: ضعف عملکرد سیستم ستاد تا حدی مشهود است که طی دو سال گذشته چندین جلسه در حوزه بررسی آسیب‌های اجتماعی به‌ویژه اعتیاد از جانب عالی‌ترین مقام کشوری برگزار شد و در جلسه یک ماه گذشته، برانجام کار‌های خارق‌العاده در راستای کاهش مصرف مواد مخدر در جامعه تأکید شده است. نکته قابل تأمل این است که با توجه به بودجه‌های کلان اختصاص یافته به ستاد مبارزه با مواد مخدر هیچ اتفاق جدیدی در زمینه کاهش اعتیاد و مصرف مواد مخدر رخ نداده و از طرفی آمار‌ها نشان‌دهنده افزایش میزان اعتیاد از یک میلیون و ۳۰۰ هزار نفر در سال گذشته به ۲ میلیون و ۸۰۰ هزار نفر در سال جاری است.
صفاتیان با تاکید بر قدرت نیروی انتظامی در عرصه کشفیات مواد مخدر در کشور، قیمت کم و قابلیت دسترسی بالا به مواد مخدر در ایران را عاملی برای رشد مصرف این گونه مواد در کشور معرفی کرد و گفت: مسئولین و دستگاه‌های اجرایی کشور وظیفه خود نسبت به مبارزه با مواد مخدر را نادیده گرفته‌اند و برنامه‌ها در سطح و وسعت بسیار پایینی اجرا می‌شود. برای استناد به گفته‌های خود می‌توان به گزارش عملکرد دستگاه‌ها طی سالیان گذشته اشاره کرد که با وجود بودجه‌های میلیاردی گزارش‌های قابل قبولی در این زمینه وجود ندارد با این وجود امروزه برای پیروزی در مقابل مواد مخدر نمی‌توان به برنامه‌های اجرایی سطح پایین تکیه کرد و باید دید مسئولین را در سطح کلان عوض کنیم. یعنی سیاست‌ها و قوانین مبارزه با مواد مخدر در کشور ما نیاز به اصلاح دارد تا شاید در قالب اصلاحات برنامه‌ریزی‌های دقیقی صورت گیرد.
وی با اشاره به سخنان نماینده ایران در اجلاس رؤسای پارلمان‌های جهان در کشور روسیه عنوان کرد: با توجه به حضور نماینده ایران در بین رؤسای پارلمان‌های جهان، بر تبادل اطلاعات میان کشور‌ها و ایجاد ارتباطات بین‌المللی به منظور مبارزه با مواد مخدر تأکید شده است و کشور ما نیز برای برداشتن قدم‌های محکم در این زمینه موظف به این امور است. اما متأسفانه مسئولین ستاد مبارزه با مواد مخدر نسبت به عملکرد‌های جدید و نوآوری در برنامه‌ها کم‌کاری کرده و وظیفه خود را چیز‌های دیگری می‌دانند. در حالی که دبیرخانه این ستاد از لحاظ قانونی وظیفه سیاست‌گذاری، برنامه‌ریزی، نظارت و هماهنگی را بر عهده دارد. در ایران مدیریت ستاد مبارزه با مواد مخدر از ساختار قدرتمندی نسبت به کشور‌های دیگر برخوردار است. در حالی‌که در کشور‌های مختلف این مدیریت برعهده افراد رده‌های پایین‌تر قرار دارد با این وجود عملکرد سایر کشور‌ها نسبت به کاهش مصرف و فروش مواد مخدر بهتر است.
رئیس کارگروه کاهش تقاضای اعتیاد مجمع تشخیص مصلحت نظام گفت: به علت عدم انسجام لازم در برنامه‌های ستاد، در حوزه کاهش تقاضا، مقابله بحث‌های حقوقی، انسجام مناسبی در این سیستم دیده نمی‌شود و عموم برنامه‌ریزی‌ها قدیمی و طرح‌های جدید در این حوزه در سطح کلان جایگاهی ندارد. چرا که دیدگاه مدیران در این ستاد بیشتر خبری بوده و نگاه تحلیلی به موضوعات مهم مقابله با مواد مخدر فراموش شده است؛ بنابراین این سؤال مطرح می‌شود که با وجود اعتیاد، آینده کشور ما به کجا می‌رسد و ما تاکنون هیچ تحلیل منطقی و کاملی نسبت به وضعیت اعتیاد در کشور نداشته‌ایم بنابراین آینده اعتیاد در ایران نامشخص است چرا که آمار‌های مشخصی از جانب ستاد اعلام نشده و به جای استفاده از سیستم‌های کارشناسی متنوع به جایگاه‌های بسته و محدود بسنده می‌شود.
وی ستاد مبارزه با مواد مخدر را نقد ناپذیر دانست و تصریح کرد: مسئولین رده‌های بالا بر توسعه‌گرایی کشور تأکید دارند در حالی‌که در زمینه مبارزه با مواد مخدر انتقاد کارشناسان به این ستاد ناکارآمد تلقی شده، در قبال هرگونه انتقاد و یا ارائه راهکار جدید به سرکوب افراد و یا عزل سمت آن‌ها در ستاد اقدام می‌شود. در حالی‌که در راستای فرایند توسعه‌گرایی باید نقد‌ها مطرح و اظهارات کارشناسان بررسی شود بنابراین دفع و حذف افراد از سیستم ستاد مبارزه با مواد مخدر، سیستم اداری در این ستاد محدود شده و حتی با اختصاص بودجه‌های کلان نیز راهی به جایی نخواهیم برد.
صفاتیان اظهار داشت: ستاد مبارزه با موادمخدر نباید از نقد بترسد و باید به گفته مسئولان انتقادپذیر باشد تا در راستای رفع مشکلات و ارائه برنامه‌های جدید راهکار‌های مناسبی در عرصه کاهش و مبارزه با مواد مخدر ارائه شود. علاوه بر این اختصاص بودجه‌های کلان به ستاد نشان‌دهنده موجودیت بودجه در کشور است. ولی در برنامه‌ریزی و اجرای صحیح برنامه مشکلاتی وجود دارد و افزایش مصرف موادی چون "گل" در بین نوجوانان را به یک معضل بزرگ و عاملی برای نگرانی خانواده‌ها تبدیل کرده است؛ بنابراین برگزاری همایش‌ها و تکرار برنامه‌های قدیمی عملکرد و بازخورد خوبی نخواهد داشت. همه ساله حداقل ۶ برنامه در حوزه مواد مخدر به دستگاه‌ها ارائه می‌شود و در پایان سال عملکرد اعمال آن مورد بررسی قرار میگیرد در حالی‌که تاکنون شاخص‌ها و برنامه‌ها روند یکسان و عادی خود را طی کرده‌اند باید سازمان‌های عضو ستاد مبارزه با مواد مخدر همچون آموزش و پرورش نسبت به پیگیری معضلات مربوط به مواد مخدر اقدامات جدی را آغاز کنند.
وی عدم وجود ارزیابی و نظارت‌های ضعیف را عامل ناکارآمدی اعتبارات اختصاص یافته به ستاد معرفی کرد و اذعان داشت: در زمینه ارزیابی عملکرد دستگاه‌ها و نظارت بر روند انجام آن دچار ضعف هستیم در حالی که انتظار می‌رود با اعطای اعتبارات کلان عملکرد خوبی نسبت به کنترل و کاهش مواد مخدر در کشور دیده شود. براین اساس در چارچوب‌های مدیریتی نیاز به اشخاصی شجاع است و مدیران محتاط، ترسو و پراسترس در جایگاه مدیریتی این گونه سازمان‌ها نمی‌توانند پاسخگوی نیاز مردم باشند. مدیران حاضر در ستاد مبارزه با مواد مخدر باید طرح‌های جدید و برنامه‌های نویی را ارائه دهند و سازمان‌های مردم‌نهاد و بخش خصوصی را به منظور رفع معضلات موجود در این زمینه درگیر کنند همچنین با تقویت مراکز درمانی در حوزه‌های آموزش می‌توان قدم‌های جدی را در این زمینه برداشت. اما متأسفانه در حوزه درمان تنها به مصرف متادون، بسنده شده و از تجارب و مهارت روانشناسان و مددکاران در جایگاه پیشگیری از بحران استفاده مناسبی نمی‌شود.
رئیس کارگروه کاهش تقاضای اعتیاد مجمع تشخیص مصلحت نظام در خصوص ارتباط بودجه با سیستم مدیریتی ستاد مبارزه با مواد مخدر خاطرنشان کرد: مدیریت کارآمد زمانی محسوس می‌شود که مسئولان انتقادپذیر باشند و قادر به گفت‌وگو درباره معضلات موجود بوده و نظر کارشناسان را بررسی کنند، اما آنچه که در این ستاد به وضوح دیده می‌شود عدم نقدپذیری و حذف افراد نقاد از سیستم ستاد است؛ بنابراین می‌توان گفت هیچ فردی از جانب دبیرخانه این ستاد اجازه حذف افراد و فشار آوردن به رساانه‌ها در قبال مطرح شدن مباحث کارشناسی شده و واقعیت‌های موجود را ندارد. چرا که محدود کردن فضای ستاد به افراد مورد تأیید و سکوت در قبال واقعیت ها، به ضرر مردم است و اعتیاد را با افزایشی بیش از این روبرو خواهد کرد. در حالی‌که با حجم بالای بودجه و حمایت دولت از این ستاد باید رضایت مردم به‌طور کامل جذب شود، اما در یک پرس‌وجوی ساده از مردم جامعه می‌توان به این نتیجه رسید که شهروندان از عملکرد ستاد مبارزه با مواد مخدر در کشور ناراضی بوده و احساس خطر می‌کنند.
وی با استناد بر درگیری مسئولان ارشد کشور مبنی بر کاهش مصرف و مبارزه با مواد مخدر در ایران عنوان کرد: در مواقعی که با بودجه ۴ برابری ستاد مبارزه با مواد مخدر اتفاق خاصی رخ نمی‌دهد باید به این نتیجه رسید که یک جای کار می‌لنگد، اما در این زمینه نمی‌توان همه تقصیر‌ها را بر گردن برنامه انداخت بلکه افراد در جایگاه مدیریتی نه قدرت اجرای برنامه جدید را دارند و نه گوشی برای شنیدن و تنها در خیال حفظ جایگاه خود به سر می برند.