تأسیس پیمان آمبودزمان‌های اوراسیا فرصتی تاریخی برای ایجاد مجموعه جدید از نهاد‌های نظارتی جامعه مدنی است
به گزارش گروه حقوقی و قضایی به نقل از روابط عمومی سازمان بازرسی کل کشور، قاضی سراج که جهت شرکت در اجلاس بین‌المللی «صیانت از حقوق بشر در اوراسیا: تبادل بهترین تجربیات آمبودزمان‌ها» به مسکو سفر کرده بود، طی سخنانی ضمن اشاره به اهمیت توسعه همکاری‌های آمبودزمانی در تأمین حقوق شهروندی، تأسیس پیمان آمبودزمان‌های اوراسیا را فرصتی تاریخی برای ایجاد یک مجموعه جدید از نهاد‌های نظارتی جامعه مدنی با هدف تقویت انسجام اجتماعی، تبادل تجربیات و اطلاعات دانست.
متن کامل سخنان وی به این شرح است:
بسم‌الله الرحمن الرحیم
ریاست محترم، همکاران گرامی، خانم‌ها و آقایان
بسیار خوش وقتم که فرصتی دست داد تا ضمن تجدید دیدار با همکاران ارجمندم در کشور‌های مختلف، از تجربه‌های ایشان در راه مقابله با فساد و ارتقاء میزان توجه دولت‌ها به حقوق شهروندان، آگاه شده و با به اشتراک گذاردن این تجارب، زمینه هم‌افزایی دانش و بینش جمعی را فراهم آوریم. همچنین پیش از آغاز کلام، فرصت را غنیمت شمرده و از تلاش‌های مسئولان کشور روسیه در برگزاری این اجلاس و انتقال تجربه‌های فردی و گروهی کشورها، کمال امتنان و سپاسگزاری خویش و کشورم را ابراز می‌دارم و برای ایشان آرزوی موفقیت می‌نمایم.
همکاران گرامی
چنان‌که می‌دانید، بحث از آمبودزمان و فعالیت‌های آن در سال‌های اخیر، به یکی از بحث‌های پرطرفدار به‌ویژه در فضای جوامع مدنی تبدیل شده است. در طی این سال‌ها، فعالیت‌های آمبودزمانی، هر روز گام‌های بیشتری به جلو برداشته تا در حال حاضر، بحث حقوق شهروندی و نقش آمبودزمان در تأمین و تضمین آن‌ها در قالب یک موضوع قابل پرداختن در محیط‌های دانشگاهی و میدان‌های اجرایی خودنمایی می‌کند.
از سوی دیگر، تحولات جهان و تجربه‌های از پیش موجود در اختلاط با یکدیگر، زمینه ایجاد طرح‌های جدید به‌منظور بهبود کارکرد‌ها را فراهم می‌آورد. از این رهگذر، همگرایی آمبودزمانی در قالب جغرافیای اوراسیا می‌تواند محملی مناسب برای رسیدن به هدف یاد شده باشد. موقعیت ممتاز منطقه اوراسیا در ابعاد جغرافیایی، جمعیتی، اقتصادی، سیاسی، امنیتی و فرهنگی، این منطقه را در چشم‌انداز اهداف کلان سیاست خارجی کشور‌های این حوزه قرار می‌دهد. تشکیل معاهده آمبودزمان‌های اوراسیا، فرصتی تاریخی برای ایجاد یک مجموعه جدید از نهاد‌های نظارتی جامعه مدنی با هدف تقویت انسجام اجتماعی، تبادل تجارب و اطلاعات و همکاری در زمینه‌های مختلف است.
این‌جانب بسیار امید دارم که این نهاد جدید با بهره‌گیری از تجربه‌های نظری و عملی آمبودزمان‌های موجود، در زمینه‌های مختلف به‌ویژه صیانت از حقوق شهروندی، گام‌های مؤثری را به جلو بردارد و بر این اساس، اعتقاد دارم پرداختن این آمبودزمان جدید به مسأله حقوق شهروندی، بنیان‌های آن را از روز نخست، بر پایه‌ای مستحکم بنا خواهد گذارد.
این‌جانب، مجموعه حقوقی که شهروندان، واجد آن بوده و این آمبودزمان جدید می‌تواند در تأمین یا بهبود آن‌ها مؤثر باشد را به ۵ دسته تقسیم می‌کنم:
۱ ـ. حق شنیده شدن در کمترین زمان
۲ ـ. حق پاسخ دادن در کمترین زمان
۳ ـ. حق پاسخ گرفتن در کمترین زمان
۴ ـ. حق داشتن اطلاعات و آگاهی در کمترین زمان
۵ ـ. حق برخورداری از حمایت در کمترین زمان
این موارد حقوقی، البته مجموعه‌ای آسان در بیان و دشوار در عمل کردن است. آمبودزمان جدید برای آن‌که بتواند این حقوق ۵ گانه را تأمین یا تضمین نماید، گاه مجبور به تلاش برای تغییر ساختار‌ها است، گاه باید کارکرد‌ها را اصلاح نماید، گاه باید مجاری و کانال‌های ارتباطی جدید با دولت‌ها را ایجاد کند و سرانجام، بکوشد تا از رسانه‌ها استفاده‌ای مناسب و به‌جا داشته باشد. موفقیت این آمبودزمان در تأمین حقوق یادشده، از آن یک «آمبودزمان خوب» خواهد ساخت.
یک آمبودزمان خوب، جهت‌گیری حکمرانی را از حالت عمودی یعنی چهره سنتی بالا به پایین آن به حالت افقـی و در میان ذی‌نفعان پراکنده در سطح جامعه در می‌آورد. آمبودزمان خوب، حکمرانی را آسان می‌کند، مشروعیت را استحکام می‌بخشد، ظرفیت‌های مردم را فعال می‌سازد، مشارکت عمومی را تشویق می‌کند و فضای عمومی جوامع را به فضایی برخوردار از حمایت‌های تخصصی از شهروندان تبدیل می‌نماید.
همکاران ارجمند
حکمرانی خوب با مؤلفه‌های چندگانه‌ای که برای آن بیان شده است، بدون وجود آمبودزمان خوب یعنی آمبودزمانی که قادر به تأمین حقوق ۵ گانه شهروندان باشد، پدیده‌ای ناقص و ناتمام است، زیرا آمبودزمان خوب با فعالیت‌های خود، تقویت‌کننده عناصر و مؤلفه‌های حکمرانی خوب است. بدین ترتیب، آمبـودزمان و فعالیت‌های آمبـودزمانی، نه تنها نقطه مقابل دولت یا نهادی مزاحم آن تلقی نمی‌شود، بلکه این مجموعه در کارکرد خویش، به عاملی مشروعیت آفرین و تقویت‌کننده بنیان‌های جوامع نیز تبدیل می‌گردد.
دنیای حاضر، دنیای درهم‌پیچیدگی مفاهیم است. این مفاهیم که زمانی به‌تن‌هایی و در ظرفی مستقل، صاحب معنا بودند، امروزه در ارتباط با مفاهیم دیگر است که پیچیده شده و معانی خود را آشکار می‌سازند. گاه حتی معانی جدید، زاییده روابط جدید هستند. روابطی که تا پیش‌ازاین، یا وجود نداشتند، یا موردتوجه نبودند. بر این اساس، این‌جانب پیشنهاد می‌نمایم تا در نشست‌های آتی این اجلاس، موضوع «آمبودزمان خوب و روابط جدید» به‌عنوان یکی از موضوعات قابل طرح و بررسی، به کشور‌های عضو ارایه شود تا علاوه بر تأملات نظری در این زمینه، تجربه‌های قابل طرح اعضا، در اختیار یکدیگر قرار گیرد. بعد از این رسالت ما، حرکت به سمت آمبودزمان خوب است که از یک‌سو، فعالانه در کار تأمین و تضمین حقوق شهروندان عمل می‌نماید و از سوی دیگر به استحکام مشروعیت و تقویت بنیان‌های همبستگی در جوامع منجر خواهد شد.