سخنان امیرالمومنین (ع) پیرامون سرنوشت آغازگر ظلم در قیامت

به گزارش خبرنگار گروه فضای مجازی ، امام علی(عليه السلام) فرمودند:لِلظَّالِمِ الْبَادِي غَداً بِكَفِّهِ عَضَّةٌ.

آن ستمگر كه ابتداى به ظلم مى كند فرداى قيامت دست خود را از پشيمانى (به دندان) مى گزد.

شرح و تفسير حکمت 186 نهج البلاغه

امام علی(عليه السلام) در اين گفتار حكيمانه خود هشدار شديدى به ظالمان و ستمگران مى دهد و مى فرمايد: «آن ستمگر كه ابتداى به ظلم مى كند فرداى قيامت دست خود را از پشيمانى (به دندان) مى گزد»، (لِلظَّالِمِ الْبَادِي غَداً بِكَفِّهِ عَضَّةٌ). امام(عليه السلام) اين سخن را از آيه 27 سوره فرقان برگرفته است آنجا كه مى فرمايد: «(وَيَوْمَ يَعَضُّ الظَّالِمُ عَلَى يَدَيْهِ يَقُولُ يَا لَيْتَنِى اتَّخَذْتُ مَعَ الرَّسُولِ سَبِيلا)، و (همان) روزى كه ستمكار دست خود را (از شدت حسرت) به دندان مى گزد و مى گويد: اى كاش با رسول (خدا) راهى بر گزيده بودم».

نكته شايان توجه اين است كه امام(عليه السلام) در اينجا ظالم را مقدم به «بادى» كرده يعنى آن كسى كه ابتداى به ظلم مى كند، از اين نظر كه شخص دوم اگر مقابله به مثل كند ظلم نيست بلكه احقاق حقى است و اگر بيش از مقابله به مثل كند باز قبح و زشتى ظلم او به اندازه كسى كه ابتدا به ظلم كرده نيست و تعبير به «عَضَّة» (به دندان گزيدن) كنايه از شدت ناراحتى است، زيرا انسان هنگامى كه به ناراحتى هاى شديد گرفتار مى شود، ناراحتى هايى كه از خود او سر زده و خودش باعث و بانى آن بوده مى خواهد از خود انتقام بگيرد و براى اين كار به آزار خويشتن مى پردازد، گاه بر سر و صورت خود مى كوبد و گاه دست خود را كه با آن كار خلافى انجام داده مى گزد و همه اينها نشانه ناراحتى شديد از كار خويشتن و نوعى مجازات و انتقام از خود است.

در حديثى از امام موسى بن جعفر(عليه السلام)مى خوانيم: «فى رَجُلَيْنِ يَتَسابّانِ فَقالَ: الْبادي مِنْهُما أَظْلَمُ وَوِزْرُهُ وَوِزْرُ صاحِبِهِ عَلَيْهِ ما لَمْ يَتَعَدَّ الْمَظْلُومُ، امام(عليه السلام) در مورد دو نفر كه به هم دشنام مى دادند فرمود: آن كس كه ابتدا كرده ظالم تر است و گناه او و گناه نفر ديگر بر اوست مادامى كه مظلوم از حد تعدى نكند». جمله اخير (ما لَمْ يَتَعَدَّ الْمَظْلُومُ) ممكن است اشاره به آن قسم از سب باشد كه مظلوم در انجام آن مجاز است مثل اين كه كسى به ديگرى بگويد: «لعنة الله عليك» و او در جوابش بگويد: «عليك لعنة الله» ولى در همان كتاب اصول كافى و بعضى كتب ديگر به جاى «ما لَمْ يَتَعَدَّ»، «ما لَمْ يَعْتَذِرَ» آمده است اشاره به اين كه اگر شخص دشنام دهنده عذرخواهى كند و از كار خود توبه كرده و جبران نمايد گناه او برداشته مى شود. اين نسخه صحيح تر به نظر مى رسد، زيرا درباره نفر دوم تعبير به «وِزْر» شده كه نشان مى دهد او هم گناه كار است خواه تعدى كند يا تعدى نكند، ولى هرگاه مسئله عذرخواهى پيش آيد مشكل حل مى شود.

درباره ندامت ظالم و عاقبت كار او احاديث ديگرى نيز از معصومان(عليهم السلام) نقل شده از جمله در حديثى از رسول اكرم(صلى الله عليه وآله)مى خوانيم: «الظُّلْمُ نَدامَةٌ، ستمگرى پشيمانى است». با اين كه مى دانيم ظلم سبب پشيمانى است ولى به قدرى اين رابطه شديد است كه حضرت فرموده ستمگرى عين پشيمانى است. در حكمت 341 خواهد آمد كه امام على بن ابى طالب(عليه السلام) فرموده است: «يَوْمُ الْعَدْلِ عَلَى الظّالِمِ أشَدُّ مِنْ يَوْمِ الْجَوْرِ عَلَى الْمَظْلُوم» و شبيه همين تعبير در حكمت 241 آمده است: «يَوْمُ الْمَظْلُومِ عَلَى الظّالِمِ أشَدُّ مِنْ يَوْمِ الظّالِمِ عَلَى الْمَظْلُومِ» و مفهوم هر دو اين است كه روزى كه خداوند از ظالم انتقام مى گيرد بسيار شديدتر است از روزى كه ظالم به مظلوم ستم مى كند. در مورد تجسم اعمال در روز قيامت از بعضى روايات استفاده مى شود كه ظلم به صورت ظلمت و تاريكى مجسم مى شود همان گونه كه در حديثى از رسول اكرم(صلى الله عليه وآله) نقل شده است كه فرمود: «اتَّقُوا الظُّلْمَ فَاِنَّهُ ظُلُماتٌ يَوْمَ الْقِيامَةِ، از ظلم بپرهيزيد كه در روز قيامت ظلمت و تاريكى است».

نيز از روايات استفاده مى شود از جمله گناهانى كه كيفر و عقوبت آن در اين دنيا دامان انسان را مى گيرد ظلم است، همان گونه كه از امام باقر(عليه السلام)نقل شده كه فرمود: «ما مِنْ أَحَد يَظْلِمُ بِمَظْلَمَة إلاّ أَخَذَهُ اللهُ بِها في نَفْسِهِ وَمالِهِ، هيچ كس به ديگرى ستم نمى كند مگر اين كه خداوند انتقام او را در جان يا مال او خواهد گرفت». اين سخن را با حديثى از رسول اكرم(صلى الله عليه وآله) پايان مى دهيم كه فرمود: «إنَّ أسْرَعَ الْخَيْرِ ثَواباً الْبِرُّ وَإنَّ أسْرَعَ الشَّرِ عِقاباً الْبَغْىُ، چيزى كه ثواب آن بسيار زود به انسان مى رسد نيكوكارى است و چيزى كه مجازات آن زود دامن انسان را مى گيرد ظلم و ستم است».

منبع: باشگاه خبرنگاران