هم‌آوازی با زورگویی؛ اروپا «پلیس خوب» پسابرجام؟/ فشار از واشنگتن، حمایت مرموز از بروکسل!
به گزارش گروه سیاسی ، اروپایی‌ها و بویژه تروئیکای معروف این قاره یعنی آلمان و فرانسه و انگلیس - هر سه کشور نیز در توافق هسته‌ای با ایران حضور داشتند - از جمعه دو هفته گذشته (21 مهر) که ترامپ رئیس‌جمهور آمریکا خصمانه‌ترین موضع ممکن را در قبال برجام اتخاذ کرد، در اظهارنظرها و موضعگیری‌های متعدد بر ضرورت حفظ برجام تاکید کرده‌اند اما در عین حال همصدا با هیئت حاکمه آمریکا از ضرورت مهار اقتدار منطقه‌ای و موشکی ایران هم داد سخن سر داده‌اند.
مقام معظم رهبری روز چهارشنبه هفته گذشته (26 مهر) در دیدار با جمعی از نخبگان کشور به موضوع موضع اروپایی‌ها در قبال برجام اشاره کردند و گفتند:«اروپایی‌ها با درک اینکه برجام به نفع آنها و امریکایی هاست، با سخنان رئیس‌جمهور آمریکا درباره پاره کردن برجام مخالفت کردند که این موضعگیری خوب است اما کافی نیست».
غیر قابل قبول بودن هم آوازی اروپا با زورگویی‌های آمریکا
رهبر انقلاب در همان دیدار با بیان اینکه تا طرف مقابل، برجام را پاره نکند، ما آن را پاره نمی‌کنیم، اما اگر برجام را پاره کنند ما آن را ریز ریز میکنیم، تصریح کردند: «اروپایی‌ها باید مقابل اقدامات دولت آمریکا از جمله نقض برجام همچون تحریم‌هایی که انتظار دارند از کنگره بیرون بیاید بایستند و از هم صدایی با آمریکایی‌ها در مسائلی نظیر قدرت دفاعی ایران و حضور ایران در منطقه بپرهیزند چرا که ما مطلقاً هم آوازی اروپایی‌ها با زورگویی های آمریکا را قبول نمی‌کنیم. آنهایی که موشک و سلاح اتمی دارند ملت ایران را از داشتن موشک ۲ یا ۳ هزار کیلومتری نهی می‌کنند، این موضوع و دیگر مسائل مربوط به ایران به شما چه ربطی دارد؟»
اروپای مرموز
رفتار اروپایی‌ها در چند هفته اخیر در قبال برجام مرموز بوده است؛ این مرموز بودن برخی تحلیلگران داخلی را به این سمت سوق داده است که بگویند، موضع اخیر اروپایی‌ها و مخالفت خوانی‌های آنها با آمریکا پیرامون برجام، یک سناریو از پیش طراحی شده است و اروپایی‌ها صرفا در عصر ترامپ ستیزه جو، مامور ایفای نقش پلیس خوب هستند و تلاش دارند ضمن مقدس جلوه دادن برجام، چنین القاء کنند که باید مواردی از قبیل فعالیت‌های منطقه‌ای و موشکی ایران به برجام الصاق شود.
برجام ثانویه؟!
این همان نسخه «رکس تیلرسون» وزیر خارجه آمریکاست که در یک ماه اخیر، در چند نوبه تکرار کرده است. صبح همان جمعه‌ای که ترامپ در نطقی بی‌ادبانه ضمن اتهام زنی و درشت گویی علیه ملت ایران، از تایید مجدد برجام خودداری کرد، رسانه‌های آمریکایی به نقل از تیلرسون مدعی شدند که «سایر طرف‌های برجام از رایزنی درباره توافقی جداگانه درباره برنامه موشکی ایران، استقبال می‌کنند». آنطور که رسانه‌های آمریکایی نوشته بودند تیلرسون گفته است «دولت آمریکا درصدد است کاستی‌های برجام را اصلاح کند به همین دلیل به کنگره توصیه نمی‌کنیم تحریم‌ها را بازگرداند، چون این به معنی خروج از توافق است».
48 ساعت پس از نطق ترامپ نیز، «هربرت مک مستر» مشاور امنیت ملی رئیس جمهور آمریکا در مصاحبه با فاکس نیوز، گفت که «کشورهای اروپایی از اجرا و نظارت سختگیرانه توافق هسته‌ای با ایران حمایت می‌کنند». وقتی این اظهارات مک‌مستر را در کنار موضعگیری تیلرسون قرار دهیم چنین استنباط می‌شود که گویا در پس پرده میان مقامات دو سوی آتلانتیک مواردی در قبال برجام و ایران مطرح شده است.
رمزگشایی از سناریو برجامی مشترک اروپا و آمریکا
«ژان لوک لودریان» وزیر خارجه فرانسه چند روز پس از نطق هتاکانه ترامپ، طی مصاحبه‌ای از این سناریو رمزگشایی کرد و در واکنش به تصمیم ترامپ رئیس‌جمهور آمریکا برای ارسال پرونده توافق هسته‌ای به کنگره، ضمن درخواست از قانونگذاران آمریکایی برای حفظ این توافق، بحث مذاکره مجدد را هم پیش کشید و گفت که«میتوانیم گفت‌وگویی اولیه برای دوران پس از ۲۰۲۵ آغاز کنیم. اگر برجام اجرایی بماند چنانچه نیازی به تضمین یا راستی‌آزمایی بیشتر بود، می‌توان در موردش گفت‌وگو کرد. ما آماده‌ایم این مسائل را با آمریکایی‌ها در میان بگذاریم».
وزیر خارجه فرانسه در ادامه همان مصاحبه در اظهاراتی مشابه با همتای آمریکایی‌اش گفت که «ما سوالاتی جدی در مورد رفتار ایران به خصوص توسعه توانمندی موشکهای بالستیک و نقش مخربی که در منطقه بازی می‌کند داریم»!
اتحاد آمریکا و اروپا
«امانوئل ماکرون» رئیس‌جمهور فرانسه، در مصاحبه با شبکه یک تلویزیون این کشور، موضع پاریس در قبال تهران را اینگونه تکمیل کرد که «آمریکا در موضوع مبارزه با تروریسم متحد ماست و ما پیرامون سخت‌گیری و شدت عمل در قبال ایران نظر واحدی داریم».
نعل وارونه پاریس
البته این موضع نعل وارونه پاریس در قبال برجام و ایران و تلفیق حمایت و فشار، در محافل سیاسی و رسانه‌ای داخل کشور با واکنش‌هایی مواجه شد؛ برخی فعالان سیاسی و رسانه‌ای چنین مطرح کردند که با توجه به قرادادهای دهها میلیارد دلاری که شرکت‌های فرانسوی نظیر «توتال»، «ایرباس» و «رنو» پس از برجام با ایران منعقد کردند، اینگونه موضع گیری پاریس، غیر قابل قبول است و سران کاخ الیزه باید قاطعانه و بدون اما و اگر از برجام و ایران حمایت کنند.
علاوه بر ماکرون رئیس‌جمهور فرانسه که موضع مداخله گرایانه‌اش در خصوص اقتدار دفاعی و منطقه‌ای ایران، در بالا ذکر شد،«ترزا می» نخست وزیر انگلیس و «آنجلا مرکل» صدراعظم آلمان نیز پس از اظهارات خصمانه ترامپ علیه ایران، بیانیه‌ای مشترک صادر و در آن همکلام با سران هتاک کاخ سفید تصریح کردند که «جامعه جهانی باید اقدامات خود را برای مقابله با فعالیت‌های بی‌ثبات کننده ایران در منطقه! ادامه دهد و راه‌هایی را برای برطرف کردن نگرانی از برنامه موشکی بالستیک ایران در نظر بگیرد».
موضع مداخله جویانه تروئیکای اروپایی
اما پنجشنبه هفته گذشته، نشست سران اتحادیه اروپا در بروکسل برگزار شد و سه مقام ارشد تروئیکای اروپایی، یعنی «آنجلا مرکل»، «امانوئل ماکرون» و «ترزا می» روسای دولت‌های آلمان و فرانسه و انگلیس در موضعی واحد، ضمن حمایت از برجام نسبت به توانمندی دفاعی و موشکی و همچنین اقتدار منطقه‌ای ایران ابراز نگرانی کردند!
پس از این نشست، روزنامه آمریکایی وال استریت ژورنال، به نقل از منابع دیپلماتیک خبر داد که سران آلمان، فرانسه و انگلیس بر اهمیت حفظ فشار بر ایران در موضوعاتی از قبیل برنامه موشکی و فعالیت‌های منطقه‌ای این کشور تأکید دارند.
تاریخ اقدامات خصمانه اروپا علیه ایران را فراموش نمی‌کند
اما اشتراک نظر سران اروپا با آمریکایی‌ها در نگرانی نسبت به توانمندی دفاعی و موشکی ایران در شرایطی است که حافظه تاریخ انباشته از اقدامات خصمانه سران قاره سبز در قبال ملت ایران در دوران جنگ تحمیلی و پیش و پس از آن است. حمایت‌های تسلیحاتی اروپایی‌ها از ارتش رژیم صدام در تجاوز به ایران، موضوع پنهان و مکتومی نیست؛ اروپایی‌ها در روزهایی که مردم ایران زیر بمباران موشکهای ساخت اروپای صدام بودند در اجرای تعهداتشان در قبال ایران پیرامون قرادادهای فروش سلاح، کارشکنی کردند.
حسن روحانی رئیس جمهور روز گذشته در مراسم سالگرد شهادت آیت‌الله سید مصطفی خمینی، به این موضوع اشاره کرد و گفت که «ما سوال میکنیم در شرایطی که مردم ما زیر آتش توپخانه و بمباران و موشک دشمن بودند، آیا حاضر شدید نه تنها سلاح تهاجمی بلکه حتی سلاح پدافند هوایی بدهید؟ آن زمان یک توپ ضدهوایی ساخت اروپا را که متعهد به تعمیرش بودند برای تعمیر ارسال کردیم اما نه توپ را تعمیر کردند و نه حتی همان توپ معیوب و خراب را به ما بازگرداندند و گفتند که شما در حال جنگ هستید و ما نمی توانیم این کار را بکنیم. حالا آنها می‌خواهند با ما درباره تسلیحات نظامی حرف بزنند».
روحانی درهمان سخنانش نیز به مداخلات اروپایی‌ها در قبال اقتدار منطقه‌ای ایران هم اینگونه پاسخ داد که «طرح بحث حضور ایران در منطقه و قدرت دفاعی ایران نیز فرار به جلو است. چه کسانی در این منطقه این همه برای مردم ویرانی آوردند؟ چه کسانی عراق را ویران و به تروریست‌ها کمک کردند و اصلا چه کسانی اینها را بوجود آوردند؟»
چنانچه قدرت دفاعیِ خودمان را افزایش ندهیم، دشمنان ما جَری خواهند شد
مقام معظم رهبری در دیدار اخیرشان با نخبگان کشور، موضع قاطعانه و مدبرانه‌ای در قبال اظهارات مداخله جویانه اروپایی‌ها و همکلامی آنها با واشنگتن پیرامون توانمندی دفاعی ایران گرفتند و فرمودند: «اینکه ما روی قدرت دفاعی تکیه میکنیم ناشی از تجربه‌ی ما است؛ ما تجربه کرده‌ایم. یک روزی بود که این کشور -همین تهران که شما حالا بحمدالله با خیال راحت و با امنیّت [در آن] رفت‌وآمد میکنید- زیر موشکهای صدّام بود؛ خیلی از شماها شاید آن‌وقت در دنیا نبودید. ما هیچ وسیله‌ی دفاع نداشتیم، [درحالی‌که] همه به صدّام کمک میکردند؛ آمریکا برای همین موشکها و برای ابزارهای دفاعی و حتّی برای نقشه‌ی میدان جنگ به صدّام کمک میکرد؛ ماهواره‌هایش و دیگران کمک میکردند. فرانسه کمک میکرد؛ فرانسه، هم موشک میداد، هم هواپیما میداد. آلمان کمک میکرد؛ موادّ شیمیایی میداد. میدانید در موارد زیادی لشکر صدّام کار شیمیایی کردند. ما چقدر جانباز شیمیایی داریم، چقدر از آنها از دنیا رفتند! موادّش را آلمان به اینها میداد. آلمان موادّ شیمیایی در اختیار اینها میگذاشت که اینها بمب شیمیایی درست کنند. حتّی گاهی شاید بمب شیمیایی هم بهشان میداد؛ همه کمک کردند؛ ما دست‌خالی بودیم، وسیله‌ای نداشتیم؛ [لذا] به فکر افتادیم که باید خب وسیله‌ی دفاعی درست کنیم. شروع کردیم؛ از صفر در واقع شروع کردیم. من اگر بگویم به شما و تصویر کنم -که حالا متأسّفانه وقت نیست- که اوّلین چیزی که ما توانستیم پرتاب کنیم که بُردش هم حدود بیست کیلومتر بود چه بود، ممکن است خنده‌تان بگیرد! [وسیله‌ای] مثل یک ناو‌دان درست کرده بودند که ما مثلاً فرض کنید بتوانیم موشک آرپی‌جی را با یک شکلی از روی این ناو‌دان پرتاب کنیم، که مثلاً حدود پانزده کیلومتر یا بیست کیلومتر هم برود؛ این‌جوری شروع شد. بعد توانستیم توانایی‌ها را بیشتر کنیم. وقتی توانایی‌هایمان زیاد شد و دشمن دید که ما میتوانیم مقابله‌به‌مثل کنیم، متوقّف شد؛ این تجربه‌ی ما است. ما اگر چنانچه قدرت دفاعیِ خودمان را افزایش ندهیم، دشمنان ما جَری خواهند شد، گستاخ خواهند شد، تشویق خواهند شد به اینکه به ما حمله کنند. باید قدرت دفاعی ما جوری باشد که دشمن تشویق نشود به یک اقدام و به دست از پا خطا کردن».
خوابی که تعبیر نمی‌شود
به هر ترتیب، اروپایی‌ها باید موضع خود را در قبال برجام و اقتدار دفاعی و منطقه‌ای ایران شفاف کنند؛ آنچه واضح است اینکه خواب احتمالی اروپایی‌ها و آمریکایی‌ها برای افزودن ضمائم الحاقی به برجام و یا کلید زدن برجام‌های غیرهسته‌ای و موشکی و منطقه‌ای هیچگاه تعبیر نخواهد شد؛ این موضوعی است که مقامات و مسئولان کشورمان به کرات گوشزد کرده‌اند.
عباس عراقچی معاون وزیر امور خارجه کشورمان، اوایل هفته جاری در پنل تخصصی برجام در کنفرانس عدم اشاعه در مسکو بار دیگر این موضوع را تکرار کرد و گفت که«روشن و صریح می‌گویم هیچ امکانی برای مذاکره مجدد برجام و یا افزودن ضمایم و موارد اضافه به آن وجود ندارد».
ایران زیر بار گره زدن برجام به امور دفاعی نمی‌رود
آیت‌الله آملی لاریجانی رئیس قوه قضائیه، روز گذشته در جلسه مسئولان عالی دستگاه قضا، به مواضع مداخله گرایانه اروپایی‌ها و همکلامی آنها با آمریکا در قضیه اقتدار دفاعی و منطقه‌ای ایران اشاره کرد و گفت که «اروپایی ها باید بدانند که اگر بخواهند با آمریکا تقسیم کار کنند، همان گونه که مقابل آمریکا ایستادیم مقابل آنها نیز خواهیم ایستاد. گره زدن برجام با امور دفاعی جمهوری اسلامی کار غلطی است و ایران زیربار آن نخواهد رفت. قطعاً مردم و مسئولان نیز مسنجم تر از گذشته تحت چارچوب های ابلاغی از سوی رهبر معظم انقلاب حرکت خواهند کرد و نشان خواهند داد که به زیاده خواهی ها اعتنایی ندارند».
به هر صورت اروپایی‌ها باید پای خود را از گلیمشان درازتر نکنند و با احترام متقابل تلاش کنند تا از فضای تعاملی بعد از برجام بویژه در حوزه اقتصادی بهره مند شوند و به موضوعاتی که به آنها هیچ ارتباطی ندارد و در حیطه حاکمیت ملی و اقتدار روزافزون ایران اسلامی است، ورود پیدا نکنند.