عروسک های بومی ایران در دسترس مردم/ گالری عروسک ها راه اندازی شد

به گزارش خبرنگار گروه جامعه ، عروسک‌های رنگارنگ کنار همدیگر در قفسه های مختلف نشسته اند. انگاری که مهمانی اقوام ایرانی باشد؛ کرد و لر و بلوچ و فارس و گیلکی، از قزوین و بندرعباس و قشم و خراسان جنوبی و ده ها جای دیگر. 

ماه گنج، اروسک خانه ای است که به تازگی در باغ فردوس تهران افتتاح شده است. اسمش آنقدر خاص است که آدم فکر می کند باز هم پای قصه و افسانه های ایرانی درمیان باشد، اما پوپک عظیم پور به می گوید: برای ثبت جهانی عروسک ها در روستاهای خراسان جنوبی از اهالی امضا جمع می کردیم. هر کسی اسمش را می نوشت و امضایی می زد. در یک خانه را که زدم، پیر زنی حدود 90 ساله بیرون آمد و با نام ماه گنج برگه را امضا کرد. اسمش ماه گنج بود و این نام خاص آن هم برای بچه ای در حدود 90 سال پیش در ذهن من ماند.

او با دستش عروسک های بست نشسته در قفسه ها را نشان می دهد و می گوید: نگاه کنید اینا همه‌شان ماه هستند و گنج.

ماه گنج حالا نخستین گالری عروسک های بومی ایران است. گالری که به همت پوپک عظیم پور و پرور قویدل راه اندازی شده است. عظیم پور، استاد دانشگاه و از فعالان آیین های بومی، سال های زیادی را صرف پیدا کردن و ثبت عروسک های بومی ایران کرده است. او می گوید:  عروسک های بومی اقوام ایرانی از  نشان، نماد و سمبلی از قوم ها و منطقه زندگی آنها هستند. این عروسک های همچون محصولی فرهنگی حامل اندیشه ها، اعتقادات و حکمت عامه مردم هستند. از این جهت آنها برای پژوهشگران اهمیت زیادی دارند.

او ویژگی های عروسک پنهان شده در عروسک های بومی را نام می برد و می گوید: علاوه بر بازیچه بودن و  کارکرد آیینی، عروسک های عناصر فرهنگی هستند که در مواجه با آنها وارد یک گفتگو فرهنگی می شویم. 

عظیم پور با نشان دادن سربندهای برخی عروسک ها می گوید: ما با سر بند در منطقه ای از خراسان جنوبی مواجه می شویم که زنان در موقعیت های مختلف اجتماعی با شکل بستن سربند، وضعیت خود را مشخص می کنند. با سربندها می فهمیم که زن بیوه است یا مجرد یا متاهل، به عزا میرود یا به عروسی و این سربند ها در عروسک ها هم وجود دارد.

او عروسک ها را حامل اعتقادات خاص می داند و می گوید: در عروسک های بی چهره، سازندگان می گویند که نمی توانند خالق کامل باشم و خالق تنها پروردگار است. به همین دلیل صورت عروسک را تکمیل نمی کنند تا به خود تذکر دهند که خالق تنها خداست.

او با اشاره به این که عروسک ها اسم های مختلفی در مناطق کشور دارند می گوید: به طور عمده آنها را با اسم هایی مانند دوتوک؛ دوهتولوک؛ دوختولوک، گلین و عاروس هستند که همه نشانه ای از ایده عال زیبایی و معصومیت است. عروسک ها گاهی شاد ، گاهی غمگین هستند و در کل احوالات سازنده را منعکس می کنند. 

پوپک عظیم پور معتقد است که عروسک های اقوام گنج های پنهانی بودند که به تازگی کشف شده اند و می گوید: جریانی در حوزه عروسک های بومی راه افتاده است. این ها تکه ای از فرهنگ و آیین های ایران هستند که می توان در هر خانه بخشی از آن را نگه داشت.

عروسک خانه ماه گنج حالا محلی برای عروسک های بومی بیش از ده استان است. عروسک هایی که چندتایی از آنها ثبت ملی شدند و برخی از آنها نیز در آستانه ثبت ملی هستند. این گالری به همت پوپک عظیم پور و پرور قویدل از پژوهشگران عروسک های بومی تاسیس شده است.