تنها زنی که تزیینات علامت محرم انجام می‌دهد/ علامت‌ها از هنر سنتی خالی می‌شوند

به گزارش خبرنگار گروه جامعه ، روزگاری علامت هیات های عزاداری بخشی از هویت آنها بود. این علامت های بر خلاف علامت های امروز کوچک و کم تیغه بودند اما ساخت آنها ده ها برابر علامت های امروز هزینه و زمان نیاز داشت. این علامت ها جایی بودند که دست تصویرگر هنرمندان ایرانی، تکنیک های صنایع دستی را به کار می برد تا تمثیل و واقعه عاشورا بر آنها نقش ببندد. اما پیشرفت صنعت فلز آرام آرام پا جای پای هنرمندان علامت ساز گذاشت و نازکی سر قلم آنها روی علامت ها جای خود را برش سخت قالب ها داد. هنر منحصر هر علامت که با دیگری فرق داشت از یاد رفت و شکل ها و تمثیل ها یک سال و یک شکل شدند. جای هنرهای سنتی و ساخت هنرمندان ایرانی را که نشان از اصالت هنر و احترام به آیین عاشورا داشت، کم کم اجناس وارداتی گرفتند و دیگر در کمتر هیات هایی علامت دست ساز دیده می شود.

علامت های دست ساز، ارزشمند هستند

حالا این معدود علامت های دست ساز برای کلکسیون دار ها تبدیل به اجناسی گران قیمت شده اند. برخی حتی مجموعه ای از این علامت ها را جمع آوری کرده اند. در برخی از هیات های قدیمی هنوز به طور اندک علامت های باقی مانده با ارج و قرب بر دیوار آویزان هستند و دیگر کمتر کسی سراغ علامت سازهای سنتی را می گیرد.

خانواده ای که شغلش تزیین علامت است

«عیدیون» نام خانواده ای است که با هنر سنتی تزیین علامت گره خورده است. پدر این خانواده سالها استادی برای تزیینات علامت های عزاداری بوده و کنار دست خود دخترش را نیز به این حرفه کشانده است. دختری که حالا تنها زنی است که تزیینات علامت انجام می دهد.

فاطمه عیدیون می گوید: خیلی‌ها‌ من را با نام دختر آقای عیدیون می‌شناسند. پدرم 30 سال شغلش تزئینات علامت بود و من هم کنار دستش با این هنر آشنا شدم و بعد از فوت او کارش را ادامه دادم. من همیشه به طراحی و نقاشی علاقه داشتم و از سویی خطاطی را هم پی گرفته ام. هنر پدر را هم به صورت تجربی از خود ایشان یاد گرفتم. 

او می گوید: کارشناسانی که کار من را می بینند، اظهار تعجب می کنند که چطور یک زن در این حرفه مشغول است. تاکنون هیچ زنی به کار تزیینات علامت مشغول نبوده و من تنهای زنی هستم که این حرفه را از پدر به ارث برده و آن را ادامه می دهد. در این حرفه توانستم نشان هنری معادل لیسانس کسب کنم و رتبه ممتاز خطاطی دارم.

او شغلش را تزیینات علامت و نه علامت سازی عنوان می کند و می گوید: ما علامت ساز نیستیم، من و پدر تزئینات علامت را انجام می‌دهیم. در زمان پدر علامت ها دست ساز بود اما حالا خیلی‌ها‌ علامت‌ها‌ را با دستگاه می‌سازند و شابلون می‌گیرند. این تیغه‌ها همه شبیه هم هستند و ویژگی‌ها‌ی کار دستی را ندارند. علامت‌ها‌ی که با دست ساخته می‌شود هر کدام ویژگی خاص خود را دارد.

سوزن زنی، هنری برای تزیین علامت

سوزن زنی هنری است که عیدیون از آن برای تزیینات علامت استفاده می کند. عیدیون می گوید: پدر من هم از همین تکنیک استفاده می‌کند. قدمت این روش به 150 سال پیش برمی‌گردد. در شهر اصفهان و در دوره صفویه ما شاهد ساخت علامت با هنر قلم زنی هستیم، اما چون این تکنیک زمان زیادی می‌برده، هنر سوزن زنی هم ابداع شده است. سوزن زنی بیشترین کاربردش را در هنر علامت سازی دارد.

عیدیون درباره نحوه کار می گوید: تیغه‌ها‌ و اجزای فلزی علامت‌ها‌ مثل کلاهخود و سپر که آماده می‌شود، من کار طراحی نقوش سنتی و خطاطی روی آنها را انجام می‌دهم. خوش نویسی در کتیبه‌ها‌ی تیغه، داخل ترن جا و سینه‌ها‌ی علامت و طراحی نقوش و شمائل امامی و نقوش گل و مرغ بخشی از تزئیناتی است که من روی علامت‌ها‌ انجام می‌دهم. طرح را از روی کاغذ به روی فلز می‌بریم. بعد با محلولی جوهری نقش‌ها‌ را با قلم روی فلز پیاده می‌کنیم و جزئیات را با نوک تیز قلم در می‌آوریم. پس از خشک شدن، آن را داخل وان آب و اسید گذاشته، اسید نفوذ می‌کند و خردگی در فلز ایجاد می‌شود. بعد از  خشک شدن محلول را پاک می‌کنیم و نقش‌های برجسته باقی می‌ماند.

این هنرمند درباره زمان اجرای این کار می گوید: این بستگی به تعداد تیغه‌ها‌ی هر علامت دارد. به طور مثال برای علامت‌ها‌ سه تیغه 10 روز وقت لازم است. البته از سوی دیگر بستگی به نقشی که برای کار انتخاب می‌شود نیز دارد. برخی نقش‌ها‌ زمان بیشتری برای اجرا لازم دارند.

علامتی که ثبت شده است

عیدیون درباره کارهایی از او که در تکیه هاست می گوید: تعداد زیادی از علامت‌ها‌یم در تکایا و هیئت‌ها‌ی مختلف است. در تکیه نیاوران یک علامت سه تیغه دارم. یک علامت سه تیغه دیگر نیز در منزل خودمان است که پشت تیغه اش صحنه‌ها‌ی عاشورایی کار کردم و این علامت در وزارت ارشاد ثبت شده است. روی این کار یکی از متفاوت ترین کارهای گل و مرغی است که اجرا کرده‌ام. 3 تیغه کتیبه نویسی، تک تیغه کتیبه نویسی و یک 3تیغه دکوری سبک گل و مرغ در یک هیات در خیابان سبلان است. یک 3 تیغه به سبک کهنه کتیبه نویسی در هیاتی در تهرانپارس قرار دارد.

 انتهای پیام/