صفر تا صد یک بحران؛ قطر چه پاسخی به عربستان می‌دهد؟

به گزارش خبرنگار گروه سیاسی ، بحران و تنش در روابط عربستان و قطر امروز یکماهه شد؛ همزمان روزنامه «رای الیوم» به نقل از منابع آگاه خبر داده است که قطر در پاسخ به درخواست‌های کشورهای عربی که تسلیم کویت شده، انعطاف‌‌هایی را به خرج داده است.

 

همه قضایا از آخرین روز اردیبهشت سال جاری آغاز شد؛ زمانیکه نشست دونالد ترامپ رئیس جمهور آمریکا با سران کشورهای عربستان سعودی، مصر، کویت، بحرین، قطر، امارات متحده عربی و عمان در مرکز همایش های ملک عبدالعزیز در ریاض برگزار شد. ظاهرا در آن نشست ترامپ به ملک سلمان برای تحریم و هجمه به قطر، چراغ سبز نشان داده است.

 

اما به فاصله 48 ساعت پس از این نشست که در پشت درهای بسته آغاز شد، تخاصم میان اعراب حاشیه خلیج فارس آغاز شد؛ سنگر اول این تخاصم، رسانه‌ای بود. بامداد چهارشنبه سوم خرداد، رسانه‌های عربی اظهاراتی را به نقل از «تمیم بن حمد آل ثانی» امیر قطر درباره ایران، رژیم صهیونیستی و آمریکا منتشر کردند. ساعاتی پس از آن، خبرگزاری قطر، این اظهارات را تکذیب و اعلام کرد که انتساب آن به امیر قطر درست نیست.

 

«ایران یک قدرت اسلامی است و هیچ عقلانیتی در دشمنی با ایران وجود ندارد». این عبارتی منسوب به امیر قطر است که «العربیه»، «اسکای نیوز عربی»، «روسیا الیوم» و چند رسانه عربی دیگر بامداد چهارشنبه سوم خرداد به نقل از خبرگزاری قطر منتشر کرده بودند اما این اظهارات چند ساعت بعد توسط همان خبرگزاری که منبع خبر بود تکذیب شد.

 

خبرگزاری «فرانسه» حدود دو ساعت پس از انتشار این اخبار و تکذیب شدن آنها، اعلام کرد که سایت خبرگزاری دولتی قطر هک شده بود. در همین راستا «سیف بن أحمد آل ثانی» مدیر دفتر ارتباطات دولتی قطر نیز اظهارات منتشر شده از امیر این کشور را تکذیب کرد؛ خبرگزاری دولتی قطر «قنا» نیز اعلام کرد که از سوی برخی طرف‌های ناشناس هک شده است.

 

اما تاکید و تصریح مسئولان رسانه‌ای قطر به هک شدن خبرگزاری رسمی‌شان و تکذیب اظهارات ایران دوستانه منسوب به امیرشان، برای سایر حکام عرب که چند روز پیش از آن در نشست ریاض به پشتوانه ترامپ، علیه ایران متحد شده بودن، قابل قبول نبود؛ به نحوی که در همان بعد از ظهر روز چهارشنبه سوم خردادماه، امارات تمامی سایت‌های قطری را مسدود کرد.

 

جنگ رسانه‌ای میان قطری‌ها و متحدان عربستان آنجایی شدت گرفت که در روز پنجشنبه 4 خردادماه، روزنامه الرایه قطر خطاب به شبکه‌های ماهواره‌ای اسکای نیوز عربی و شبکه العربیه عربستان نوشت: اظهارات بی پایه و اساسی که به امیر قطر نسبت داده شده، پرده از توطئه این بی خردان بر می دارد؛ شما دشمن موفقیت هستید و چون سگ‌های هار و گمراه برای رسیدن به جایگاه قطر زبان درآورده‌اید و پارس می‌کنید. دوحه از این یاوه گویی ها و حملات عصبانی نمی شود؛ اما این بی خردی و حماقت از حدود ادب گذشته است.

 

در همین اثنای جنگ رسانه‌ای میان قطر و عربستان بود که خبر تماس تلفنی امیر قطر با رئیس جمهور ایران، آتش سعودی‌ها را تندتر کرد؛ شنبه 6 خرداد خبر رسید که  حسن روحانی در تماس تلفنی «شیخ تمیم بن حمد آل ثانی» امیر قطر با وی، با تاکید بر ضرورت همکاری کشورهای منطقه برای استقرار صلح و آرامش، ماه مبارک رمضان را ماه تقویت برادری میان مسلمانان برشمرد و ضرورت همکاری میان کشورهای منطقه برای ایجاد ثبات و آرامش را مورد تاکید قرار داد.

 

رییس جمهور ایران در این مکالمه تلفنی با بیان اینکه ایران برای گسترش روابط خود با کشورهای همسایه و بویژه کشور برادر قطر اهمیت زیادی قائل است، اظهارداشت: یکی از اصول سیاست خارجی ما تداوم همکاری با کشورهای همسایه در خلیج فارس است و معتقدیم با اراده مستحکم دو طرف می توانیم موانع موجود را برطرف و پیوندهای برادری را تقویت کنیم.

 

شیخ تمیم بن حمد آل ثانی نیز در این تماس تلفنی اظهارداشت که «ما معتقدیم که در مسیر تقویت بیش از پیش روابط ایران و قطر هیچ مانعی وجود ندارد».

 

این اظهارات امیر قطر در مکالمه با رئیس جمهور ایران، نشان داد که اظهارات چند روز پیش او در ستایش از ایران که در رسانه‌های عربی منتشر شده بود و با تکذیب و جنجال هک شدن مواجه گشته بود، چندان دور از واقعیت و صحت نبوده است. اینجا بود که جنگ رسانه‌ای به نبرد سیاسی تبدیل شد.

 

 فردای تماس تلفنی امیر قطر با رئیس‌جمهور ایران، روزنامه سعودی «عکاظ» نوشت:  قطر یک کشور بزرگ یا تاثیرگذار نیست. در پی همه این حملات به امیر قطر از سوی برخی کشورهای حاشیه خلیج فارس، منابع نزدیک به محافل سیاسی در دوحه فاش کردند که امیر قطر هرگونه میانجی‌گری برای متقاعد کردن وی به عذرخواهی از شورای همکاری خلیج فارس با هدف جلوگیری از شکاف میان اعضای این شورا، از جمله میانجی گری برخی کشورهای شورای همکاری و قدرت‌های بزرگ را مردود دانسته است.

 

چند روز بعد از آن، روزنامه سعودی الریاض مدعی شد که قطر در آستانه کودتای ششم قرار دارد؛ این روزنامه تلاش کرد جایگزینی هم برای دولت فعلی قطر تعیین کند و نوشت: اولین تهدید برای حکومت «تمیم بن حمد آل ثانی»، اعضای خانواده «احمد بن علی»عموزادگان امیر قطر هستند. خانواده «احمد بن علی» مالک اصلی و مشروع حکومت در قطر است. آیا ایران تا این حد در سیاست قطر نفوذ دارد که امیر قطر دو بار در یک هفته با رئیس جمهوری ایران تماس می گیرد؛ یک بار برای تبریک انتخاب مجدد روحانی به ریاست جمهوری و بار دیگر برای تبریک ماه رمضان؟

 

تک و پاتک‌های سیاسی و رسانه‌ای میان دوحه و ریاض ادامه داشت تا اینکه در روز 13 خرداد، پایگاه الیوم‌السابع مصر به نقل از برخی منابع قطری گزارش داد که «خالد العطیه» وزیر دفاع متنفذ قطر پس از بازجویی در ساختمان دولت این کشور درباره درز اظهارات اخیر منسوب به امیر قطر در رسانه‌ها، هدف ترور قرار گرفت اما این ترور وی ناکام ماند. از آن جهت که العطیه از طراحان سیاست خارجی قطر محسوب می‌شود، انگشت اتهام سوء قصد به جان وی متوجه جواسیس سعودی و اماراتی شد و در رسانه های طرفین، اتهامات متقابلی در این خصوص مطرح شد.

 

اما سرانجام پس از کش و قوس‌های فراوان و جنگ رسانه‌ای فرسایشی، در 15 خردادماه، عربستان، بحرین، امارات و مصر روابط خود با قطر را قطع کردند. یک منبع سعودی در همان روز اعلام کرد که ریاض برای حفظ امنیت ملی خود در برابر خطر تروریسم و افراطی گری تصمیم گرفت روابط دیپلماتیک خود را با دوحه قطع کند.

 

 بحرین نیز قطر را به حمایت از تروریسم و دخالت در امور داخلی این کشور متهم کرد. منامه دیپلمات های خود را از دوحه فرا خواند و به تمامی نمایندگی‌های سیاسی قطر 48 ساعت مهلت داد، خاک بحرین را ترک کنند. دولت مصر نیز مدعی شد که قطر از داعش، القاعده و گروه های افراط گرای اسلامی در صحرای سینا حمایت می کند.

 

دولت سعودی در همان روز 15 خرداد طی بیانیه‌ای از دیگر کشورهای همپیمان خود خواست که روابط شان با قطر را قطع کنند. ریاض همچنین عضویت قطر در ائتلاف متجاوز سعودی علیه مردم یمن را لغو کرد. اداره گذرنامه عربستان نیز اعلام کرد که  کسانی که به قطر سفرکنند به ۳ سال حبس و پرداخت ۱۰ هزار ریال سعودی مجازات می‌شوند؛ انسداد تنها مرز زمینی قطر، خصمانه‌ترین اقدامی بود که سعودی‌ها در همان روز نخست اعلام قطع رابطه انجام دادند؛ با این کار تنها راه ارتباط قطر با جهان خارج به آسمان ایران منحصر شد.  

 

15 خردادماه آبستن حوادث دیگری نیز بود؛ در همان روز خبر رسید که جنگنده‎های قطری در پی اعلام قطع روابط دیپلماتیک چهار کشور عربی با دوحه، بر فراز آسمان سراسر قطر به پرواز درآمده‌اند. به دنبال انتشار این خبر، شرکت هواپیمایی الاتحاد امارات اعلام کرد که تمامی پروازهای خود به مقصد قطر و بالعکس را از فردا به تعلیق درمی‌آورد.

 

خطوط هوایی قطر نیز برای تلافی اقدامات کشورهای عربستان، امارات و مصر، تمام پروازهای خود به عربستان را لغو کرد.

 

«گام بعدی شاید دخالت نظامی برای تغییر رژیم در قطر باشد. این جنگی است که ماه‌ها پیش برای آن برنامه‌ریزی شده است». این تحلیلی بود که «عبدالباری عطوان» روزنامه‌نگار سرشناس عرب در قبال قطع روابط چهار کشور عربی با قطر و اقدام عربستان در مسدود کردن تنها مرز زمینی این کشور در توئیترش منتشر کرد.

 

در روز 16 خرداد، یعنی 24 ساعت پس از اعلام ریاض در قطع روابط با دوحه، امیر قطر ظهر با صدور بخشنامه‌ای به نیروهای مسلح قطری دستور آماده باش کامل را برای مقابله با هر تجاوزی به خاک این کشور صادر کرد.  

 

اما سکوت عمان و کویت در قبال قطع روابط عربستان و متحدانش با قطر، موجب شد تا اغلب ناظران خارجی از بزرگترین شکاف در شورای همکاری خلیج فارس سخن بگویند.

 

محسن رضایی دبیر مجمع تشخیص مصلحت نظام، تحلیل قابل توجهی را در قبال نزاع عربستان و قطر در صفحه شبکه اجتماعی‌اش، منتشر کرد و نوشت:«عربستان قصد دارد بعد از بحرین، قطر را نیز کاملا تحت قیمومت خود در آورد. به یاد دارم که صدام در حمله به کویت می‌گفت چرا باید امت عربی پراکنده باشد؛ جهان عرب باید به دو یا سه کشور تبدیل شود تا با ترک و فارس مقابله کند. بهانه او در حمله به کویت، تشکیل امت عربی بود. بعد از صدام، داعش ایده یکی شدن عراق و سوریه را مطرح کرده و امروز ملک سلمان جای صدام نشسته و در هوس بلعیدن بحرین و قطر است. این افکار جاهلی و عقب مانده توسط آمریکا و اسرائیل دامن زده می‌شود تا هیچ گاه صلح و برادری در منطقه شکل نگیرد».

 

وزارت خارجه عربستان ساعاتی پس از اعلام قطع روابط دیپلماتیک خود با دوحه نوار ویدئویی را منتشر کرده بود و در آن مدعی شده بود که«ما در حالی که با تروریسم در یمن مبارزه می‌کنیم، مسئولان قطری با ایرانی‎ها ارتباط می‎گیرند»! سعودی ها در واقع با این ویدئو به قطری ها گوشزد کردند که تاوان تلاش برای دوستی با ایران را می‌پردازند.

 

اما نخستین واکنش آمریکا به قطع روابط عربستان و متحدانش با قطر، بسیار نرم و ریاکارانه بود؛«رکس تیلرسون» وزیر خارجه آمریکا در واكنش به قطع روابط ٤ كشور عربى با قطر، از كشورهاى عربى حاشيه خليج فارس خواست اختلافات خود را حل كرده و با هم متحد بمانند. این اظهارات به ظاهر مصلحانه وزیر خارجه آمریکا در شرایطی ایراد شد که یک مقام سابق امنیتی اسرائیل به نام «الی آویدار» در واکنش به اتفاقات خاورمیانه در گفت‌وگو با رادیو رژیم صهیونیستی، گفته بود که «قطع روابط عربستان با قطر طبق سیاست خارجی ترامپ و بعد از سفر وی به عربستان اتفاق افتاده است».

 

آمریکایی‌ها در قبال تنش میان کشورهای حاشیه خلیج فارس، به مزورانه ترین شکل ممکن عمل کردند؛ آنها ابتدا عربستان و اذنابش را تحریک کردند تا قطر را بایکوت کنند؛ سپس برای حفظ بزرگترین پایگاه نظامی شان در خاورمیانه یعنی پایگاه «العدید» که در قطر قرار دارد، اعلام کردند به دنبال صلح‌اند و روابط شان با دوحه استمرار دارد. آنها حتی به انجام مانور نظامی مشترک با قطری ها نیز مبادرت ورزیدند.

 

اما علاوه بر آمریکایی‌ها که شواهد دال بر آن است که تخاصم عربستان با قطر، نقشه خود آنها بود؛ صهیونیست‌ها نیز از این قطع روابط و تخاصم خشنود شدند؛ موشه یعلون وزیر جنگ سابق این رژیم طی سخنانی در پنجاهمین سالگرد جنگ 1967 در واکنش به اتفاقات تنش آمیز میان کشورهای حاشیه خلیج فارس، گفت: «عرب‌هایی که در زمان جنگ ۶ روزه ائتلافی علیه ما تشکیل داده بودند و قصد نابودی ما را داشتند، اکنون خودشان را با ما در یک کشتی می‌بینند. اکنون با این کشورهای عربی به جز قطر در یک کشتی حرکت می‌کنیم و همه اینها نتیجه آن است که ما ایران را دشمن شماره یک خود می‌دانیم»!

 

پس از این اظهارات یعلون، وزارت جنگ رژیم صهیونیستی نیز طی بیانیه ای اعلام کرد که «کشورهایی که روابطشان را با قطر قطع کردند، می‌خواهند با تروریسم مبارزه کنند و ما آماده همکاری با آن‌هاییم».

 

 میانجیگری بی‌سرانجام

در روز 18 خرداد، نخستین تحرکات برای میانجیگری میان عربستان و قطر با سفر امیر کویت به دوحه آغاز شد. شیخ صباح امیر کویت بدون دستاورد ملموسی دوحه را ترک کرد؛ پس از آن خبر رسید که امیر قطر هرگونه پذیرش میانجیگری را منوط به پایان محاصره کشورش کرده است.

 

پس از رد میانجیگری از سوی قطر، عربستان، مصر، امارات و بحرين بيانيه‌ای مشترک در خصوص بحران به وجود آمده با قطر صادر کردند. بر اساس اين بيانيه 59 شخصيت و 12 نهاد در قطر در فهرست تروريسم قرار گرفتند؛ شيخ يوسف القرضاوی يکي از اين شخصيت‌ها است؛ در این بيانيه مشترک آمده بود که قطر از گروه‌های تروريستی حمايت کرده و به آنها کمک مالی می‌کند.

 

در صبح روز جمعه 2 تیر، رسانه‌های جهان در خبری فوری، شروط ۱۳گانه شورای همکاری خلیج فارس برای قطر را مخابره کردند؛ شروطی که عبارت بود از: قطع روابط دیپلماتیک با ایران،اخراج افراد مرتبط با سپاه پاسداران حاضر در قطر،روابط تجاری با ایران در چارچوب تحریم‌های آمریکا، برچیدن پایگاه نظامی ترکیه در خاک قطر‌،قطع حمایت از حزب‌الله، قطع حمایت از اخوان‌المسلمین،قطع حمایت از القاعده، قطع حمایت از داعش، تعطیلی کامل شبکه الجزیره، تابعیت ندادن به شهروندان عربستان، مصر، بحرین و امارات، انتشار لیست اپوزسیون‌های حمایت شده در ۴ کشور فوق، تحویل دادن اشخاص تحت تعقیب کشورهای فوق به اتهام اقدامات تروریستی،پرداخت مبلغی معین (رقم آن اعلام نشده است)! در پایان این نامه آمده بود که قطر ۱۰ روز مهلت دارد شروط کشورهای عربی را اجرا کند.

 

 «این شروط غیر واقع بینانه هستند»؛ این نخستین واکنش قطر به شروط 13 گانه عربستان و متحدانش بود؛محمد بن عبدالرحمان آل ثانی وزیر خارجه قطر نیز در واکنش به این شروط اعلام کرد که «کشورش برای مذاکره درباره "مسائل مشروع" با کشورهای عربی برای پایان یک بحران منطقه‌ای آماده است اما فهرست ارائه شده از سوی این کشورها شامل درخواست‌هایی است که پذیرش آنها غیرممکن است چراکه واقعیت ندارند».

 

در روز شنبه هفته جاری(10 تیر) وزیر خارجه قطر طی نشستی خبری گفت که کشورش فهرست درخواست‌ها و شروط عربستان و متحدانش را رد می‌کند. او این سخنان را در حالی بیان کرد که 48 ساعت بعد یعنی در روز دوشنبه(12 تیر) ضرب‌الاجل تعیین شده برای قطر پایان می‌یافت. «محمد بن عبدالرحمن آل ثانی» در همان نشست خبری روز شنبه اش این را هم گفت که دوحه برای انجام گفتگو در شرایط مناسب آمادگی دارد.

 

سرانجام دیروز (دوشنبه 12 تیر)«محمد بن عبدالرحمن آل ثانی» وزیر خارجه قطر و هیأت همراه وی با «صباح الاحمد الجابر الصباح» امیر کویت دیدار کرد؛ وزیر خارجه قطر در این دیدار نامه مکتوب «تمیم بن حمد بن خلیفه آل ثانی» امیر قطر به خواسته‌های عربستان، بحرین، امارات و مصر از دوحه که به واسطه امیر کویت ارائه شده بود را تقدیم کرد.

 

این نامه هنوز به صورت رسمی علنی نشده است اما همانطور که در ابتدای این گزارش ذکر شد، ظاهرا قطر انعطاف‌هایی را در قبال خواسته های سعودی ها نشان داده است؛ البته برخی تحلیل گران معتقدند این انعطاف ها سطحی است و انجام آنها از سوی دوحه منوط به انجام اقدامات مشابه از سوی عربستان شده است که چنین شروطی به منزله «پاسخ نه» است. با این حال چند روز آتی می‌تواند آبستن حوادث خاصی در سطح منطقه باشد؛ آنچه مسلم است آن است که در حاشیه این حوادث سیاسی که تولیدکننده اش آمریکاست، صهیونیست ها به تجاوزات و شهرک سازی هایشان ادامه می دهند و تروریست های مستقر در سوریه در حال احیاء شدن هستند...