نحوه مطالبه مهریه و جهیزیه پس از فوت زوج

به گزارش خبرنگار گروه حقوقی و قضایی ، زوجه پس از فوت شوهر باید بتواند به راحتی زندگی خودش را ادامه دهد و حقوقی که پیش از مرگ شوهر داشته، همچنان در نبود وی داشته باشد؛ یکی از این حقوق، مطالبه مهریه و استرداد جهزیه است.

اگر زوجه در ابتدای زندگی مشترک، بخشی از وسایل مورد نیاز زندگی را در قالب جهزیه تهیه و به خانه شوهر برده باشد، حق دارد تا در فراق شوهر بتواند اثاثیه مذکور را مطالبه کند؛ در خصوص مهریه هم، اگر مهریه را در زمان حیات شوهر نگرفته باشد، باید بتواند پس از مرگ، آن را دریافت کند. حسن فدایی، حقوقدان و وکیل دادگستری به بررسی بیشتر این موضوع پرداخته است.

فدایی با بیان اینکه مطابق ماده 1082 قانون مدنی، به مجرد عقد، مهریه، ملک زوجه محسوب می‌شود و زوجه از همان لحظه عقد حق تصرف در آن را دارد.

وی تصریح کرد: بر اساس ماده 869 قانون مدنی، حقوق و دیونی که به ترکه میت تعلق می‌گیرد و باید قبل از تقسیم آن ادا شود، از قرار ذیل است: قیمت کفن میت و حقوق متعلق به اعیان ترکه مثل عینی که متعلق رهن است؛ دیون و واجبات مالی متوفی و وصایای میت تا ثلث ترکه بدون اجازه ورثه و زیاده بر ثلث با اجازه آنها.

این حقوقدان ادامه داد: در بند دو این ماده به «دیون و واجبات مالی متوفی» اشاره است که یکی از این دیون، مهریه است که باید پرداخت شود.

وی اضافه کرد: بر این اساس، زوجه می‌تواند برای مطالبه مهریه خود به دادگاه خانواده محل اقامتش مراجعه کند و دادگاه نیز بر اساس اموال باقیمانده از مرد، مهریه را به همسرش می‌دهد.

فدایی تصریح کرد: در هر شرایطی، مرد باید مهریه عندالمطالبه را پرداخت کند البته قانونگذار تا 110 سکه، مرد را دارا فرض می‌کند و برای بیش از 110 سکه، ضمانت اجرایی در نظر گرفته است.

وی با اشاره به اینکه پس از مرگ شوهر، ابتدا باید دیون وی پرداخت شود، خاطرنشان کرد: والدین شوهر‌، همسر یا همسران وی و فرزندان وی از جمله افرادی هستند که پس از فوت مرد از وی می‌توانند ارث ببرند اما پرداخت ترکه به عنوان ارث به مورثان شوهر، پس از پرداخت دیون و بدهی‌های فرد میسر است.

این وکیل پایه‌یک دادگستری درباره زمان ارایه دادخواست دریافت مهریه به دادگاه توسط زن نیز اظهار کرد: زن پس از فوت همسرش تا هر زمانی که خودش اراده کند، می‌تواند به دادگاه مراجعه کرده و مهریه خود را مطالبه کند.

وی با اشاره به نحوه محاسبه مهریه توضیح داد: اگر مهریه زن، وجه رایج است،‌ بر اساس «شاخص» سال فوت شوهر باید مهریه را محاسبه کرد، بنابراین هر زمانی که زن برای مطالبه مهریه خود به دادگاه مراجعه کرد، مقدار مهریه بر اساس زمان فوت همسرش محاسبه خواهد شد.

این حقوقدان تاکید کرد: در خصوص مهریه‌ای که سکه یا مال منقول یا مال غیرمنقول باشد، چون این اموال به ارزش روز هستند، عین همان اموال محاسبه و معادل ارزش آن، به زن پرداخت می‌شود.

وی تصریح کرد: زن به طور طبیعی از عین اموال غیرمنقول ارث نمی‌برد بلکه از قیمت آن ارث می‌برد اما اگر مهریه زن، مال غیرمنقولی باشد، عین همان مال غیرمنقول به زن تعلق می‌گیرد و قواعد ارث در این خصوص جاری نخواهد بود.

این وکیل پایه‌یک دادگستری درباره نحوه مطالبه جهیزیه پس از فوت مرد نیز توضیح داد: اموالي كه بر طبق رسوم قديم، زوجه به خانه شوهر مي‌آورد، تحت عنوان جهیزیه شناخته مي‌شود. اصولا زن نيز مانند مرد مي‌تواند در اموال خود هر تصرفي که خواست، انجام دهد و در واقع زن در مسايل مالی خود استقلال تام دارد‌.

وی تصریح کرد: نوشتن سیاهه اموال زن یکی از راه‌های دریافت جهیزیه است البته داشتن فاکتور اموال خریداری‌شده به نام زوجه، یکی دیگر از راه‌های استرداد جهیزیه محسوب می‌شود.

این حقوقدان تاکید کرد: تا زماني كه شوهر این سیاهه اموال را امضا نكرده و در ضمن دو نفر نیز به عنوان شاهد زیر آن سياهه را امضا نكرده باشند، چنين سياهه جهيزيه‌اي اعتبار نخواهد داشت. بهتر است تا شهود امضاكننده ذيل اموال مربوط به جهيزيه، مذکر باشند و ترجيحا از خويشاوندان زن نيز نباشند. پس از آن كه شوهر و آن دو شاهد، زير سياهه جهيزيه را امضا كردند، این سیاهه حالت سند عادی پیدا می‌کند که در زمان بروز اختلاف می‌تواند برای اثبات ادعای زن به کمک او بیاید. 

وی درباره افرادی که فاکتور و سیاهه در دست ندارند، نیز گفت: در مورد ‌کسانی که هیچ یک از این موارد یعنی سیاهه و فاکتور را در اختیار نداشته باشند، اموال اختصاصی مرد به زوج و اموال اختصاصی زن به زوجه تخصیص می‌یابد. اگر برای اموال مشترک، مدرکی در دست نباشد، این اموال به صورت مشترک میان زن و مرد تقسیم می‌شود.

فدایی با بیان اینکه عرف نیز یکی از مسایل مورد توجه در تهیه جهیزیه محسوب می‌شود، عنوان کرد: در بعضی مناطق، همه وسایل جیزیه توسط مرد خریداری می‌شود و در برخی مناطق نیز تهیه اقلام بزرگ جهیزیه با وی خواهد بود همچنین در برخی شهرهای دیگر، زن همه وسایل را خریداری می‌کند و همین موضوع، ملاک پس گرفتن اموال است.

وی درباره آسیب رسیدن به جهیزیه تصریح کرد: جهیزیه به عنوان «امانت» در اختیار مرد قرار می‌گیرد. اگر مرد در استفاده از این وسایل، به طور عمدی به آنها آسیب رسانده یا آنها را بشکند، همسر وی می‌تواند با مراجعه به دادسرا و طرح شکایت، از وی شکایت کیفری کند.

این حقوقدان درباره نحوه ارث رسیدن جهیزیه خاطرنشان کرد: مطابق قانون،‌ جهیزیه ‌متعلق به زوجه است و در صورت فوت وی، اموالی که از او بر جا می‌ماند به میزان سهم‌الارث به ورثه تعلق می‌گیرد. اگر زوج و زوجه صاحب فرزند باشند، یک چهارم اموال به مرد به ارث می‌رسد و اگر صاحب فرزندی نباشند، یک دوم اموال به مرد به ارث رسیده و بقیه اموال میان سایر وراث تقسیم می‌شود.