صفر تا صد مدرن‌سازی راکتور اراک / ورود اژدها به یک تاسیسات پرمناقشه

 

وزارت امور خارجه چین روز پنج‌شنبه هفته گذشته اعلام کرده بود که در چارچوب توافق هسته‌ای ایران و کشورهای قدرتمند جهان، شرکت‌های چینی و ایرانی در چند روز آینده نخستین قرارداد تجارتی با هدف بازسازی و بازطراحی راکتور آب سنگین اراک را امضا می‌کنند.

 

 

وزارت امور خارجه کشورمان نیز در گزارش 3 ماهه خود که هفته قبل به مجلس ارائه کرد با بیان اینکه پروژه مدرن‌سازی راکتور اراک طبق برنامه ادامه دارد، اعلام کرد: بازطراحی مفهومی راکتور توسط متخصصان کشور پایان یافته و قرارداد مشاوره‌ بازطراحی با چین 24 فروردین در پکن نهایی شد.

 

پس از امضای قرارداد فوق‌الذکر، سایت سازمان انرژی اتمی طی مطلب کوتاهی نوشت: کار طراحی مرحله پایه راکتور اراک توسط متخصصان صنعت هسته‌ای کشورمان ظرف مدت یک سال به پایان رسید و با امضای این قرارداد، طراحی صورت گرفته برای بازبینی، تایید و تطبیق با استانداردهای بین‌المللی در زمینه ایمنی هسته‌ای توسط طرف چینی به انجام خواهد رسید.

 

 

در گزارش سایت انرژی اتمی قید شده بود که متخصصان صنعت هسته‌ای کشورمان بلافاصله پس از اتمام طراحی پایه، کار طراحی تفصیلی را نیز آغاز کرده‌اند.

 

 

یکی از بندهای پرمناقشه برجام مرتبط با راکتور آب سنگین اراک بود؛ دول غربی در جریان مذاکرات منتهی به برجام مدعی بودند که پلوتونیوم تولیدی راکتور اراک کاربرد دوگانه از جمله در تسلیحات اتمی دارد؛ در پاییز 92 که برجام مقدماتی موسوم به توافق ژنو میان ایران و 1+5 منعقد شد نیز مناقشات مرتبط با راکتور اراک نقش پررنگی داشت. در آن دور از مذاکرات «لوران فابیوس» وزیر خارجه وقت فرانسه که در نقش پلیس بد ظاهر شده بود و در مسیر حصول توافق کارشکنی می‌کرد، وی ادعا داشت که  تاسیسات هسته‌ای اراک مبهم و مشکوک است.

 

سرانجام تیم مذاکره‌کننده ایرانی در جریان آن مذاکرات متعهد شد که در مقابل رفع موقت تحریم‌ها، ساخت و سازها در سایت هسته‌ای اراک را متوقف کند. به موجب قرارداد ژنو، ایران در جهت راستی آزمایی فعالیت‌های هسته‌ای خود، متعهد‌ شد که راکتور آب سنگین 40 مگاواتی اراک را راه‌اندازی و سوخت‌گذاری نکند و تولید سوخت برای این راکتور را متوقف کند.

 

 

حدود دو سال بعد از مذاکرات ژنو، در جریان مذاکرات منتهی به برجام، در یکی از بندهای قرارداد، سایت هسته‌‎ای مناقشه‌آمیز اراک، مطمح نظر مذاکره کنندگان قرار گرفت و مقرر شد کارگروهی متشکل از ایران و آمریکا و چین، پروژه مدرن سازی یا بازطراحی راکتور اراک را در دستور کار قرار دهند.

 

 

در آبان سال 94 سازمان انرژی اتمی ایران، متن کامل سند رسمی پروژه مدرن‌سازی راکتور آب‌سنگین اراک را منتشر کرد. در متن کامل این سند همکاری که میان وزرای خارجه چین، فرانسه، آلمان، فدراسیون روسیه، انگلیس، آمریکا، نماینده عالی اتحادیه اروپا و وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران به امضاء رسیده بود، تصریح شده بود که  ایران به عنوان مالک و مدیر پروژه، نقش رهبری را در آن خواهد داشت و مسئولیت ارائه برنامه زمان بندی شده و اجرای کلی پروژه مدرن سازی اراک را بر عهده دارد.

 

 همچنین در متن مزبور قید شده بود که پروژه مدرن سازی اراک دربرگیرنده طیف وسیعی از فعالیت‌ها شامل اجرای کلیه اقدامات، طراحی رآکتور مدرن و آزمایشگاه‌های فرعی، تولید و کیفیت سنجی سوخت، درخواست و صدور مجوزها، و همچنین ساخت و عملیاتی نمودن رآکتور و آزمایشگاه های فرعی آن می باشد.

 

در بند دوم سند مدرن سازی راکتور اراک، آمده بود،1+5، در راستای حمایت از پروژه مدرن سازی اراک، در مجموعه فعالیت‌هایی مبتنی بر همکاری مشارکت خواهد نمود، و در چارچوب یک گروه کاری، که بر مبنای یادداشت تفاهم فی مابین 1+5 تشکیل می‌شود، پروژه مدرن سازی اراک را متعاقب مشورت با ایران مورد حمایت قرار خواهد داد. این گونه فعالیت‌های مبتنی بر همکاری، از جمله شامل طراحی رآکتور، تولید و ارتقاء سوخت، ایمنی، تهیه و تولید اجزاء رآکتور، و مدیریت مصرف سوخت، به شکلی که در سند یادداشت تفاهم آمده است، خواهد بود.  

 

 

در دیماه 94 در چارچوب پروژه بازطراحی راکتور اراک مرحله نهایی خروج قلب راکتور انجام گرفت؛ همچنین حفره‌های کلندریا راکتور، با سیمان پر شد؛ این مراحل توسط بازرسان آژانس انرژی اتمی، مورد راستی‌آزمایی قرار گرفت؛ البته در آن مقطع زمانی انتقاداتی نسبت به تعجیل دولت در امر بتن‌ریزی راکتور اراک بدون انعقاد یک قرارداد متقن با طرف خارجی، مطرح شد و حتی کار به مجادله در خانه ملت میان یکی از نمایندگان مجلس نهم و رئیس سازمان انرژی اتمی نیز کشیده شد.

 

 

 

در همان مقطع زمانی(دیماه 94) محمدجواد ظریف وزیر امور خارجه کشورمان در پاسخ به انتقادات پیرامون بتن‌ریزی در راکتور اراک بدون انعقاد قرارداد بازطراحی راکتور، گفت: سند رسمی راکتور اراک در سه مرحله تهيه می‌شود. در مرحله اول بيانيه و يادداشت اعلام نيت بين صالحی و وزير انرژی آمريکا و همتای چينی انجام شد و همزمان با روز تصويب توسط کاخ سفيد، روی سايت آمريکا قرار گرفت. مرحله دوم سند رسمی يا در سطح وزرا  يا سطح مناسب ديگری بين ايران و همه اعضای گروه ۱+۵ امضا خواهد شد. پيش‌نويس آن قطعی شده است و منتظر نهايی شدن و امضا هستيم. مرحله نهايی در واقع  در خصوص اسناد و جزييات  هر يک از پروژه‌های مربوط به راکتور اراک است. بازطراحی راکتور اراک احتمالا تک پروژه‌ای نخواهد بود بلکه طی پروژه‌های متعددی صورت می‌گيرد.

 

در مهرماه 95 در جریان سومین گزارش اجرای برجام، که توسط وزارت خارجه به کمیسیون امنیت ملی مجلس، ارائه شده بود، قید شده بود که در ارتباط با بازطراحی راکتور آب سنگین اراک، با تشکیل یک شرکت ایرانی ذی‌صلاح کار بر روی طراحی اولیه توسط متخصصان داخلی در حال انجام است. هم‌چنین همکاری با چین در مرحله قرارداد تجاری برای بازطراحی مفهومی در دست پیگیری است. در این راستا چندین دور مذاکره در تهران، پکن، نیویورک و وین با هیأت چین و دو دور مذاکره سه‌جانبه در پکن و وین صورت پذیرفته و پیش‌نویس اولیه قرارداد تهیه شده که در حال نهایی شدن است.

 

در اواسط آبان 95 نیز سومین گزارش مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی درباره اجرای برجام، منتشر شد و در آن تصریح شد که باز طراحی راکتورآب سنگین اراک و تولید آب سنگین در چارچوب برجام ادامه دارد.

 

 

 در دیماه 95 چهارمین گزارش سه‌ماهه اجرای برجام از سوی وزارت امور خارجه به کمیسیون سیاست خارجی و امنیت ملی مجلس ارایه شد. در این گزارش در رابطه با فعالیت‌های راکتور آب سنگین اراک و بازطراحی راکتور اعلام شد که "طراحی پایه راکتور بازطراحی شده توسط متخصصان سازمان انرژی اتمی ایران تکمیل شده است".

 

هم‌چنین در این گزارش قید شده بود که مذاکره با چین برای انعقاد قرارداد بازطراحی مفهومی به مراحل پایانی رسیده است و مذاکره بر سر تعیین نوع سوخت راکتور ادامه دارد.

 

 

صالحی در اسفند 95 طی مصاحبه‌ای با اشاره به روند بازطراحی راکتور اراک، گفت: برای راکتور اراک سیستم PIE در روند بازطراحی دیده شده است و در برجام گفته شده، اگر بخواهیم تست PIE انجام دهیم آنها (۱+۵) باید به ما کمک کنند. کشورهایی مثل فرانسه و روسیه این توانمندی را در اختیار دارند.

 

رئیس سازمان انرژی اتمی در اواخر فروردین سال جاری در ایام منتهی به امضای قراداد نهایی بازطراحی راکتور اراک با چینی‌ها در برنامه گفت‌وگوی ویژه خبری تصریح کرد: آنها(چینی‌ها) قصد داشتند قرارداد دو نیروگاه ۱۰۰ مگاواتی را با قرارداد بازطراحی اراک، یکسان کنند که ما توانستیم این دو را جدا کنیم. صالحی در همان برنامه خبری این را هم گفت که بازطراحی راکتور اراک به نفع کشور و نظام است ولی عده ای نمی‌خواهند این موضوع را باور کنند.

 

انتهای پیام/