پیشگیری از وقوع جرم و ضرورت همگرایی سازمانی و اجتماعی

به گزارش خبرنگار گروه حقوقی و قضایی ، مسئله پیشگیری از وقوع جرم و ضرورت پرداختن به آن، بارها در برنامه‌های کلان کشور مورد تاکید قرار گرفته است، اما به رغم این تاکید و اقداماتی که در پی آن به عمل آمده است، هنوز مقوله پیشگیری از وقوع جرم در جامعه به جایگاه شایسته و مورد انتظار دست نیافته است و به همراهی بیشتر سازمان‌ها و مردم نیازمند است.

در ابتدای هر بحثی که با محوریت ضرورت پیشگیری از وقوع جرم انجام می‌گیرد، این سوال به اذهان خطور می‌کند که چرا پیشگیری از درمان مهم‌تر است و چرا در جامعه ما پیشگیری امری ضروری است؟

کشور ما با وجود بسترهای فرهنگی و اعتقادی، بیش از آن که بخواهد به‌صورت پیشگیرانه عمل کند، درگیر فرآیند مقابله ای است، به‌طوری که در کشورهای چین و هند با بیش از یک میلیارد جمعیت قریب به 600 عنوان مجرمانه وجود دارد که این رقم در کشور ایران به بیش از هزار و 900 عنوان مجرمانه می‌رسد. این تعداد عنوان مجرمانه را باید ناشی از نبود توجه کافی به مقوله پیشگیری از وقوع جرم دانست.

جامعه ما هم اکنون در دو بستر واقعی و مجازی با مقوله و دغدغه پیشگیری از وقوع جرم درگیر است و اگر در این دو حوزه، تمهیدات کنترلی و پیشگیرانه لازم اندیشیده نشود، جامعه با خسران مواجه خواهد شد. به ویژه آن که با رشد سریع فضای مجازی، آمار عنوان های مجرمانه به بیش از رقم فعلی نیز خواهد رسید.

اگر در مقوله پیشگیری از وقوع جرم میان ایران و کشورهای اروپایی مقایسه ای انجام دهیم، مشاهده خواهیم کرد که در این کشورها به امر پیشگیری رشد‌مدار اهمیت زیادی داده می‌شود چنان که اغلب با مشوق‌های لازم، استادان برتر و ممتاز با درجه‌های عالی علمی برای تدریس مفاهیم پیشگیرانه در مقاطع پایه‌ای به کار گرفته می‌شوند. باور عمومی در کشورهای اروپایی، بر تاثیر زیاد این آموزش‌ها از سطوح پایین‌تر تاکید دارد. 

متاسفانه این رویه در کشور ما برقرار نیست و استادان توانمند حاضر به تدریس این مباحث در سطوح پایین‌تر نیستند، این همه در حالی است که بستر تربیتی برای پیشگیری از وقوع جرم و ارتکاب رفتارهای آسیب‌زا در سنین کودکی و نوجوانی فراهم است و آموزش مفاهیم پیشگیرانه در این سنین بیشترین تاثیر را خواهد داشت.

از دیگر دلایل لزوم توجه به مقوله پیشگیری، آمار بالای زندانیان در کشور است چرا که اکنون ظرفیت زندان های کشور در حدود 90 هزار نفر است و اگر این ظرفیت را در کنار آمار 180 هزار نفر جمعیت زندانیان در کشور بگذاریم، به ضرورت توسعه مباحث پیشگیری و تربیتی بیش از مسائل مقابله ای واقف می‌شویم.

در گذشته تعداد آسیب‌های اجتماعی مهم در جامعه، 13 مورد ارزیابی و اعلام شده بود که این رقم اکنون به 39 آسیب رسیده است و همین مسئله نشان دهنده لزوم توجه و ورود دستگاه های ذی‌ربط به این مقوله و تعریف برنامه‌های مختلف با محوریت پیشگیری است.

هم اکنون، مهم ترین آسیب های اجتماعی در خراسان رضوی طلاق، اعتیاد، حاشیه نشینی و مفاسد اخلاقی عنوان می‌شود و اولویت های اصلی دادگستری استان و معاونت پیشگیری از وقوع جرم، کنترل و پیشگیری از این آسیب های اولویت دار استان است.

به صورت کلی دو نوع پیشگیری در خصوص کاهش آسیب های اجتماعی وجود دارد؛ اول، برخورد های قهری یا همان پیشگیری عام است که متاسفانه در کشور ما به این صورت برخورد صورت می‌گیرد، در حالی که در کشورهای پیشرفته دنیا، برخوردها تماما قهری نیست و با پیشگیری‌های خاص از بروز آسیب های اجتماعی جلوگیری به عمل می آورند.

پیش بینی، شناسایی، اولویت بندی، ارائه راهکار و انجام اقدامات اجرایی نیز پنج رکن مهم و اساسی در راستای پیشگیری از وقوع جرم است چرا که با پیش بینی در خصوص آسیب های احتمالی در داخل و بیرون از محیط، شناسایی و شناخت کامل آسیب های موجود و محتمل و بعد از آن، اولویت بندی حل و برخورد با این آسیب ها و در نهایت ارائه راهکار و انجام اقدامات اجرایی وعملی در جهت حل و رفع آن، می توان تا حد بسیار زیادی در راستای کاهش جرایم، موثر عمل کرد.

در این میان، نظارت و کنترل مدیران مدارس بر محیط اطراف مدرسه بسیار مهم و ضروری است به دلیل این که زمینه بسیاری از آسیب ها در اطراف مدارس فراهم است، می توان با مدیریت مناسب و کارآمد از بسیاری از این آسیب ها جلوگیری کرد.

یک مدیر باید علاوه بر داشتن توانایی تبدیل اطلاعات جمع آوری شده به عمل، مهارت و هنر استفاده از تمامی نیروهای خود در راستای رسیدن به هدف را داشته باشد و علاوه بر برنامه ریزی و ساماندهی و نظارت بر امور باید از تمامی امکانات موجود در سازمان خود برای دستیابی به هدف مهم اشاره شده، به نحو احسن استفاده لازم را ببرد.

در راستای پیشگیری از جرم راه های متفاوت و گوناگونی وجود دارد که از جمله مهم‌ترین آن‌ها می‌توان به انجام پیشگیری ها به صورت عالمانه و کاربردی و استفاده از مشارکت های بین سازمانی به صورت جمعی و هدفمند اشاره کرد. 

در کنار این ها اعتقاد و باور مسئولان و مدیران در کاهش آسیب ها و جرایم بسیار موثر است. امید است که بستر همگرایی و همراهی بیشتری در جامعه ما برای پیشگیری از وقوع جرم و آسیب‌ها فراهم آید.

کارشناس: سید امیر مرتضوی معاون اجتماعی دادگستری کل استان خراسان رضوی