آپشن، انقلاب بازار سرمایه در 50 سالگی بورس

به گزارش گروه اقتصاد به نقل از پایگاه اطلاع رسانی بازار سرمایه ایران؛ سازمان بورس و اوراق بهادار با راه اندازی آپشن به یکی از دغدغه های فعالان بازار سرمایه پاسخ داد. 

نزدیک به یک ماه از راه اندازی اوراق اختیار معامله می گذرد و با وجود اینکه فعالان بازار سرمایه از این رویداد خرسند هستند اما همچنان سوالات زیادی درباره کم و کاستی ها و اما اگرهای این بازار دارند. همین سوالات و ابهامات پایگاه اطلاع رسانی بازار سرمایه (سنا) را برآن داشت تا در یک میزگرد دغدغه های فعالان بازار را منعکس کند.

در ابتدا محسن احمدی معاون سرمایه گذاری کارگزاری فیروزه آسیا تعریفی از ابزار ها ارائه داد و گفت: برای ابزار مشتقه از منظر حقوقی دو بخش تعهد و اختیار تعریف شده است. به عبارتی برخی ابزار ها تعهد و برخی مانند آپشن اختیار به همراه دارند. در ابزار تعهد محور موظف هستیم تعهدی را در تاریخ خاصی اعمال کنیم اما در ابزاری مانند آپشن که با محور اختیار تعریف شده است، اختیار داریم که از حقی در تاریخ و یا دوره مشخصی استفاده کنیم.

وی ادامه داد: ایجاد ابزار اختیار معامله در بازار سرمایه ضروری بود و  این یک اقدام مهم و تاثیر گذار محسوب می شود و بارها از سوی صاحب نظران بازار سرمایه به راه اندازی آن تاکید شده است. اما برای ایجاد یک ابزار جدید در بازار سرمایه به برنامه ریزی دقیق و سیاست گذاری منطقی نیاز است. ما برای اینکه ابزار سازی مناسب داشته باشیم باید ابتدا فرهنگ سازی کنیم، آموزش های لازم را ارائه دهیم، بسترهای سخت افزاری و نرم افزاری لازم را طراحی و امکان استفاده کامل از یک ابزار را ایجاد کنیم و تنها از این طریق است که در میان فعالین بازار سرمایه کارایی یک ابزار مالی احساس خواهد شد، اما به نظر می رسد هنوز فرهنگ سازی، اطلاع رسانی و بستر سازی آپشن کامل نشده است.

معاون سرمایه گذاری کارگزاری فیروزه آسیا راه اندازی اختیار فروش در کنار اختیار خرید را ضروری دانست و گفت: یکی دیگر از مسائل مورد توجه موضوع راه اندازی کامل ابزار ها است. در حال حاضر تنها یک سوی آپشن یعنی اختیار خرید راه اندازی شده و باید برای اثرگذاری آن اختیار فروش نیز راه اندازی شود تا فعالین بازار سرمایه بتوانند استراتژی های مختلفی اتخاذ کنند. به همین دلیل است که در روزهای گذشته حجم معاملات نزدیک به صفر شده است، بنابراین حتما باید این ابزار به صورت کامل ایجاد شود.

سپس محمد عابد مدیر عامل کارگزاری پاسارگاد عنوان کرد: واقعیت این است که بازار سرمایه ما  قطعا از ظرفیت ایجاد آپشن برخوردار بود. نکته ای که وجود دارد این است که همه ارکان، فعالین بازار، سازمان بورس، کارگزاری ها و سهامداران  باید کمک کنند این ابزار به شکل کامل شکل بگیرد. فقدان ابزار های مالی از جمله آپشن باعث می شود هنگام صعود و سقوط شاخص، شرایط بازار بحرانی شود، اما اگر آپشن خرید و فروش داشته باشیم نگرانی وجود ندارد.

وی ادامه داد: باید همگی کمک کنیم این ابزار به صورت کامل راه اندازی شود. به نظر می رسد راه اندازی آپشن یک رویداد بسیار مهم محسوب می شود اما آنچه مهم است راه اندازی آپشن فروش در کنار آپشن خرید است. برای توسعه بازار سرمایه راه اندازی هر دو آپشن خرید و فروش و همچنین طراحی و توسعه نرم افزاری آن امری ضروری است. با راه اندازی ابزار هایی مانند آپشن نگرانی نوسنات شدید شاخص از میان می رود و این ابزار کاهش ریسک به همراه دارد و در نتیجه با خیال آسوده تر می توان سرمایه گذاری کرد. البته نمی توان انتظار داشت از روز اول راه اندازی تاثیر این ابزار در بازار سرمایه ملموس باشد و قطعا فرآیند تکمیل آن زمان بر خواهد بود.

سپس دکتر سعید اسلامی بیدگلی دبیرکل کانون نهادهای سرمایه‌گذاری نیز با تاکید بر اینکه آپشن یک ابزار جهانی است، گفت: استفاده از آپشن خرید و فروش یک رویکرد جهانی است و در همه بورس های مهم دنیا قابل مشاهده است و پس از انتشار مقاله بلک و شولز در سال 1974 مورد استفاده قرار گرفته و اکنون که بورس ایران 50 ساله شده، به نظر می رسد مدیریت ریسک بویسله ابزار های مشتقه بازار سرمایه ایران تاخیر داشته است. تقریبا بیشتر صاحب نظران بازار سرمایه مصاحبه می کردند و مطلب می نوشتند و متفق القول بودند که بورس کشور به این ابزار نیاز دارد و اساسا یکی از انتقاداتی که طی سال های گذشته به بازار سرمایه کشور می شد فقدان ابزار های مالی مدیریت ریسک در بازار سرمایه بود.

وی افزود: یکی از مهمترین راه های مدیریت ریسک راه اندازی ابزارهای مشتقه مانند آپشن است. هر میزان که بازار سرمایه حرفه ای تر، تخصصی تر و پیچیده تر باشد مدیریت ریسک از  نهاد ها به سمت ابزار های مشتقه حرکت می کند. این ابزار ضمن مدیریت ریسک افزایش عمق بازار را نیز به همراه دارد و حجم داد و ستد را تنظیم می کند. علاوه بر موارد ذکر شده نقش مهمتری که می توان برای این ابزار متصور شد انتشار اطلاعات است که می تواند بیش از سایر کارکرد های برای سازمان بورس اهمیت داشته باشد. با این ابزار شکل جدیدی از اطلاعات منتشر می شود و به مرور شرکت ها و افراد متخصص تحلیل های بیشتری از اوراق منتشر می کنند و این به توسعه بازار سرمایه کمک شایانی می کند و به کشف منصفانه قیمت ها منجر می شود. موضوع مهم دیگری که ما باید به آن بپردازیم، آسیب شناسی این ابزار است! ممکن است چه اتفاقاتی روی دهد و باید به چه چیزهایی فکر کنیم؟  اولین موضوع طراحی نرم افزار جامع و کار آمد است که اهمیت خیلی جدی دارد و دوستانی که در حوزه معاملات فعال تر هستند باید راجع به این موضوع صحبت کنند. دوم اینکه این ابزار در ابتدای راه است و سازمان بورس به همراه همه بازار ها در حال یادگیری آن هستند. ممکن است کارشناسان که دستورالعمل های این ابزار را می نویسند سه ماه دیگر متوجه شوند که در بخشی خطا روی داده و یا  دوستانی که دارند معامله می کنند ممکن است اشتباه قیمت گذاری کنند. ممکن است نهادها، سرمایه گذارها و زیر مجموعه بازار سرمایه در سیاست گذاری ها اشتباه کنند و  این امری طبیعی است و یادگیری طبیعتا هزینه هایی برای همه ما خواهد داشت. به همین دلیل نیز اهرم پایین برای یک نوع از اوراق در نظر گرفته شده تا هزینه های یادگیری زیاد نباشد.

دبیرکل کانون نهادهای سرمایه‌گذاری تاکید کرد یک موضوع کلیدی دیگر نیز وجود  دارد و ادامه داد: سازمان بورس و اوراق بهادار باید برنامه اش را برای معرفی اوراق مشتقه اعلام کند. تردیدی وجود ندارد که باقی ماندن اوراق مشتقه در سطح کال آپشن ممکن است به بازارها آسیب وارد کند و هزینه های یادیگری خیلی زیاد شود. این بحث خیلی جدی است و باید یک زمان بندی اعلام کند و به آن زمان بندی پایند باشد.

محمد عابد با مهم دانستن نقش فرهنگ سازی و آموزش در پیشبرد همه امور از جمله راه اندازی ابزار های مشتقه در بازار سرمایه گفت: همه باید بیش تر از گذشته برای فرهنگ سازی استفاده از این ابزار تلاش کنند. باید همه تلاش کنند پوت و کال در بازار ایران شکل بگیرد و این یک انقلاب در بازار سرمایه است. اگر آپشن به شکل کامل راه اندازی شود قطعا ریسک بازار کم و فرآیند سبد گردانی راحت تر می شود، در نتیجه سرمایه گذاران بیشتری به بازار سرمایه وارد خواهند شد.م وضوع حجم مبنا، دامنه نوسان و بسته شدن نمادها یکی دیگر از مسائلی است که به ابزار مشتقه از جمله آپشن آسیب می زند. در فرابورس حجم مبنا نداریم و اگر در بورس هم نداشته باشیم هیچ اتفاقی نخواهد افتاد. دامنه نوسان نیز به همین ترتیب. اگر این دامنه ده درصد برسد چه اتفاقی رخ خواهد داد؟ افزایش دامنه نوسان مشکل صف خرید را نیز حل می کند.

دکتر مسلم پیمانی مشاور سازمان بورس و اوراق بهادار در پاسخ به نقد های مطرح شده گفت:  50 سال از عمر بورس گذشته و ما برای مدیریت ریسک به توسعه ابزار های مشتقه نیاز داشتیم و این امر تاخیر داشته است. آپشن ها از نیمه دوم دهه 70 در بورس های مهم جهان راه اندازی شده اند و ما امروز در سال 2016 هستیم و راه اندازی این ابزار چه در سطح جذب سرمایه گذاری های خارجی و چه برای داد و ستد های داخلی یک ضرورت بود.

وی افزود: نقد هایی برای راه اندازی این ابزار از قبیل اینکه هنوز همه شرایط مهیا نیست یا چرا تنها اختیار خرید راه اندازی شده مطرح می شود که باید در پاسخ آن گفت بازار سرمایه کشور به آپشن نیاز داشت. اگر قرار بود منتظر باشیم تا همه چیز مانند سخت افزار و نرم افزار مهیا شود ممکن بود راه اندازی آن هرگز محقق نشود. راه اندازی اختیار فروش سخت تر از اختیار خرید بود و به همین دلیل از آن شروع کردیم. مشاوره هایی نیز با کشورهای خارجی داشتیم آنها هم پیشنهادشان این بود که گام به گام جلو برویم و با کال شروع کنیم. در این میان مشکلات فنی هم وجود داشت. ما باید با کم ترین هزینه و ریسک این ابزار را تجربه کنیم.

محسن احمدی: علاوه بر موضوعاتی که اشاره شد من مجددا به دو  موضوع باید تاکید کنم. برای اثربخشی ابزار های مشتقه از جمله آپشن ما به یک نرم افزار جامع و یک پارچه جهت مدیریت ریسک نیاز داریم. اگر نتوانیم نرم افزار متناسب با این ابزار را طراحی و پیاده سازی کنیم آپشن با مشکلات بسیاری روبرو خواهد شد. از طرفی به نظر می رسد آموزش و فرهنگ سازی لازم برای این ابزار صورت نگرفته و بدون فرهنگ سازی و آموزش نمی توان انتظار داشت ابزار مشتقه بتوانند به جایگاه واقعی خود برسند.

سعید اسلامی: یکی از مسائلی که باید مورد توجه جدی قرار  بگیرد، موضوع شفافیت در این ابزار ها است. در گذشته شائبه هایی وجود داشته و باید با شفاف سازی اطمینان فعالین بازار سرمایه را جلب کرد. 

موضوع بعدی فرهنگ سازی و دانش موجود در بازار است. واقعیت این است که برای موفقیت این ابزار باید فعالین بازار سرمایه دانش لازم در خصوص  اختیار خرید و فروش را کسب کنند. استراتژی استفاده از این ابزار به دانش تخصصی نیاز دارد و این بخشی است که هم سازمان بورس اوراق بهادار هم شرکت ها هم ما باید در خصوص آن تلاش کنیم.

از طرفی بورس ما مشکلات جاری هم دارد! این مشکلات جاری ممکن است توسعه ابزارها را با چالش روبرو کند. به عنوان نمونه چه راه حلی برای بسته بودن نماد ها وجود دارد؟ این یک موضوع جدی است که می تواند در روند استفاده از ابزار اختیار خرید و فروش اختلال ایجاد کند. البته دلیل بسته بودن نماد ها عملکرد سازمان نیست و تاخیر یا ابهام در انتشار صورت های مالی این مشکل را ایجاد می کند.

مسلم پیمانی: دوستان به طراحی نرم افزار اشاره کردند، مطمئن  باشید برای افزایش کارایی این نرم افزار تلاش خواهد شد. مدت زیادی از برجام سپری نشده و تحریم ها باعث شده با برخی مشکلات فنی روبرو باشیم. در حال حاضر بخشی از سازمان درگیر بروز رسانی و اصلاح نرم افزار های بازار سرمایه است. ما رویکرد گام به گام را شروع کردیم اگر صبر می کردیم تا همه چیز آماده شود ممکن بود تا مدت ها بعد راه اندازی آپشن محقق نشود. ما طبق برنامه ریزی که داشتیم اول اختیار خرید را راه اندازی کردیم بعد حذف محدودیت ها در دستور کار قرار دارد و سپس اختیار فروش راه اندازی خواهد شد.  

محسن احمدی: با تمام احترامی که به شخص شما و سازمان  بورس قائل هستم اعتقاد دارم که اگر اختیار خرید و فروش باهم راه اندازی می شد، انتقادهای فعالین بازار سرمایه کمتر می شد. نکته دوم اینکه اگر خرید و فروش با هم فعال باشد من خیلی اعتقاد ندارم که بازار گردان حتما حضور داشته باشد اما در حال حاضر که فقط اختیار خرید اجرایی شده ما به بازارگردان نیاز داریم که با یک تعهد مشخص به بازارگردانی اقدام کند.

در پایان و در جمع بندی این میزگرد عنوان شد برای موفقیت آپشن در بازار سرمایه، مسائلی همچون نرم افزار جامع و یک پارچه، راه اندازی اختیار فروش، بازار گردان با رویه و تعهد مشخص، شورت سل (فروش استقراضی)، آموزش و فرهنگ سازی، حجم مبنا و دامنه نوسان و اراده جمعی در بین فعالین بازار سرمایه باید مورد توجه قرار گیرد. همچنین پیشنهاد شد کارگروه مشترک کانون نهادهای سرمایه گذاری، کارگزاران و شرکت های بورس و سازمان بورس تشکیل شود و همه فعالین بازار سرمایه تلاش کنند که این ابزار با سرعت بیشتری به جایگاه واقعی خود برسد.