«معمای شاه» این روزها به شکل عجیبی تخریب می‌شود

به نقل از سیاست روز، فارغ از برخی ایرادات جزئی و عدم تطابق‌های زمانی به دلیل وجوه مختلف این اثر و ظرفیت‌سازی گسترده‌ای که در بازروایی و بازسازی تاریخ انقلاب به روایت تصویر داشته سریال معمای شاه از جمله مهم‌ترین آثار تاریخی رسانه ملی است. اثری که با محوریت یکی از حساس‌ترین و پیچیده‌ترین دوره تاریخی این سرزمین و در چرخه زمانی سیر پرچالش‌ترین تحولات سیاسی اقتصادی و فرهنگی ایران تولید شده است. اثری که تاکنون برغم برخی حساسیت‌ها و واکنش‌ها که اغلب مغرضانه و از سوی جریانات وابسته به رسانه‌های غربی و سلطنت‌طلب و شبه روشنفکری داخلی بوده با استقبال خوب طیف‌های مختلف مردم روبرو شده است.

هرچندهمواره، پیرامون آثار تاریخی پخش شده در رسانه ملی همچون: هزاردستان، سربداران، کوچک جنگلی، بوعلی ‌سینا، کلاه پهلوی، کیف انگلیسی، مختارنامه هم تحلیل‌های مختلفی صورت گرفته؛ ولی به نظر می‌رسد سریال معمای شاه به دلیل دست گذاشتن بر روی یکی از مهم‌ترین برش تاریخ معاصر و پرداختن به زوایای پیچیده شبکه‌های جنایت و فساد و وابستگی رژیم گذشته به غرب از سوی شبکه‌ها و جریاناتی مهندسی شده مورد تخریب و تخطئه قرار می‌گیرد و فضای مسمومی را بویژه از لحاظ اتهام تحریف و نقض واقعیت‌های تاریخی به آن وارد کرده‌اند.

حجم و گستردگی پیچیده این اثر تاریخی اعم از انواع نشانه‌ها، علائم، پوشاک، طرز رفتار، گویش افراد و حتی لحن و تکیه کلام افراد گرفته تا انواع اتومبیل‌ها در هر دوره و پلاک آنها تا پوشش مردم در طبقات مختلف اجتماعی و نیروهای نظامی و انتظامی در هر دوره و شخص شاه و امثال آن پیچیدگی‎های خودش را دارد که محمدرضا ورزی به خوبی با بهره‌گیری از کارگروه‌های تخصصی مشاوران از عهده آن بر آمده است.
معمای شاه با تمام غنا و صلابت فرصتی را برای بازگو کردن واقعیات تاریخی فراهم ساخته است. واقعیاتی که در سال‌های اخیر در پس هجمه‌ها و نفوذها در هاله‌ای از تاریکی فرو رفته بود. امیدواریم فیلم‌سازان توانمند و متعهد کشور هم در این عرصه تلاش کنند و به نقل وقایع تاریخی از این دست بپردازند. به هر حال، تاریخ در هر مرحله زمانی ظرفیت آگاهی‌بخشی خود را دارد و به ما نشان می‌دهد که از کجا آمده‌ایم، در کجا ایستاده‌ایم و به کجا باید برویم؟

سریال معمای شاه و کارهایی از این دست می‌تواند انگیزه و شوق مطالعه را در افراد پدید آورد و آنان را به سمت اسناد و کتاب‌های تاریخی سوق دهد و سایت‌ها و مجلات فعال و دلسوز هم در این زمینه فعالیت بیشتری انجام دهند و منابع را به علاقمندان مطالعه معرفی کنند.
واقع بینانه اینکه سریال معمای شاه، به دلایل سیاسی، اجتماعی و فرهنگی و تاریخی، مخاطبان فراوانی (در میان هردو گروه موافق و مخالف) به سوی خود جلب کرده است. از آن جایی که این اثر به تحولات و رخدادهای ایران طی90- 80 ساله اخیر می‌پردازد، و به دلیل اینکه، موضوع و محتوای آن، مستقیم و غیرمستقیم با حیات سیاسی، اجتماعی و اقتصادی کنونی ما، در ارتباط دیده می‌شود، بیش از پیش، مورد توجه مخاطبان قرار گرفته و نگرش‌های ایجابی یا سلبی مخاطبان را به سوی خود جلب کرده است. این رمز موفقیت یک اثر هنری است که موافقان یا مخالفان سرسخت داشته باشد و معمای شاه این مزیت را دارد.

یکی دیگر از دلایلی که سریال معمای شاه را مورد توجه موافقان و احیاناً، مخالفان قرار داده، اولویت‌هایی است که زاویه نگاه و دیدگاه کارگردان و سایر عوامل آن را به رخدادها و حوادث آن روزگار تعیین می‌کند.
راهیابی احتمالی برخی اشکالات تاریخی نه چندان قابل اعتنا در پروژه تاریخی معمای شاه، نمی‌تواند معیاری منطقی برای ارزیابی هنری تاریخی آن مورد توجه قرار گیرد. شاید هرگاه پاره‌ای از قضاوت‌های پیشینی و پیش داوری‌ها را که از همان ابتدا بر این سریال سایه افکنده بود، کنترل پذیرتر کنیم و بتوانیم این اثر را نه به صورت اجزای پراکنده، بلکه به هیات یک «کل» ببینیم، که مستلزم صبر و انتظاری دوراندیشانه تا تماشای واپسین قسمت‌های آن خواهد بود؛ شاید آنگاه، به گونه‌ای دقیق‌تر و منصفانه‌تر بتوان آن را به قضاوت نشست.
نکته قابل توجه فقدان یک اثر جامع و خلاء آثار تصویری مستند و دراماتیک پیرامون انقلاب اسلامی در کشور بوده که به نظر می‌رسد این مجموعه تا حدودزیادی توانسته این خلاء‌ها را بپوشاند.

تاکنون سریال‌های مختلفی درباره تاریخ پهلوی اول و دوم ساخته شده ولی در اغلب این آثار، مقاطعی از این تاریخ انتخاب و به صورت خلاصه به این دوره پرداخته شده است. در هیچ سریالی مانند معمای شاه به صورت مبسوط به این دوره پرداخته نشده است.
استفاده دقیق و صحیح از مستندات تاریخی و محققین مورد وثوق جامعه، استاتید دانشگاه، مورخان؛ انطباق با تاریخ و دقت نظر در رعایت جنبه‌های تطبیقی این اثر با رویدادهای تاریخی، پاسخ‌گویی به پرسش‌های متعدد نسل جوان درباره این دوره خاص بویژه در دهه‌های اخیر و گسستگی بین نسلی، از ویژگی‌های بارز و جریان ساز این اثر است.

این سریال تلاش کرده تا از جذابیت‌های بصری برای جذب مخاطبان بهره بگیرد. انتخاب بازیگران نزدیک به شخصیت ها، همچنین گریم‌های به شدت شبیه‌سازی شده، پرداختن به جنبه‌های داستانی و از همه مهم‌تر، روایت قصه‌ای پُرفراز و نشیب برخی از جنبه‌های این فعالیت است. مضافا اینکه برخلاف برخی سریال‌های تاریخی که مخاطب میان خود و شخصیت تاریخی فاصله قائل است، در این سریال حداکثر واقع گرایی لحاظ و تلاش شده کار به گونه‌ای پیش برود که مخاطب شخصیت تاریخی را مقابل دوربین احساس کند و تصور نکند یک بازیگر نقش آن شخصیت را ایفاء می کند.

در مجموعه معمای شاه توجه جدی به «مستندات تاریخی» مهم ترین ویژگی سریال است. بر همین اساس در مراحل مختلف از حضور محققان و پژوهشگران بهره گرفته شده از مرحله پیش از نگارش فیلم نامه تا مراحل تولید. علاوه بر این سازندگان سریال در مقاطع مختلف تولید و در گروه‌های گوناگون همچون: صحنه و لباس نیز به صورت مستقل کار پژوهشی و تحقیقی انجام داده‌اند و حتی این کار همزمان با تولید نیز ادامه داشته است.

به دلیل فاصله زمانی کم اتفاقات تاریخی با زمان حاضر معمولاً با کثرت روایت و حافظه‌های متغیر روبروئیم آنچه در این اثر مشهود است رویدادها و اتفاقاتی است که در سریال معمای شاه مورد استفاده قرار گرفته، از چند وجه متفاوت مورد بررسی تاریخی قرار گرفته‌اند و اگر اصالت رویدادی در چند منبع مورد توجه واقع شده، از آن بهره گرفته شده و در غیر این صورت کنار گذاشته شده است. دقت نظر تا به حدی است که در سریال حتی تواتر ماه، سال و روز در فاصله مقطع تاریخی 1317 تا 1357 مورد توجه واقع شده است و حتی، درخصوص برخی رویدادها مانند«کودتای 28 مرداد»، اتفاق‌ها به صورت ساعت به ساعت روایت شده و مشخص است که هر سکانس از لحاظ تاریخی در چه ساعتی رخ می دهد. زبان واقع‌گرایانه کار در جزئیات هم مورد مداقه قرارگرفته به عنوان مثال برای راحت شدن ارتباط مخاطب با سریال و درک بهتر رویدادهای تاریخی، زمان و مقطع وقوع حوادث از طریق یک ماشین تایپ قدیمی به اطلاع مخاطب رسانده می شود.

از دیگر امتیازهای این مجموعه استفاده از لوکیشن‌های متعدد است. لوکیش اغلب سریال‌های تاریخ معاصر منطقه «لاله زار» بوده که به طور مفرط در آثار استفاده شده است. در "معمای شاه" برای اولین بار دکور«خیابان منیریه»، «میدان ژاله»، «خیابان انقلاب» و «پامنار» ساخته شده تا برای روایت داستانی تاریخی، فضایی جدید ارائه گردد. این دکور از زوایای مختلفی در سریال به نمایش درمی آید و به دلیل توجه به پس زمینه ها، فضای جذابی را ایجاد می کند. و همینطور، استفاده از ساختار روایت دوگانه برای تبیین چشم انداز گسترده‌تری از وقایع از تمهیدات خلاقانه و هوشمندانه کارگردان اثر بوده است.

بدون تردید در کمتر اثری شاهد این حجم از اتفاقات و رخدادهای تاریخی هستیم. چهار دهه پرتلاطم تاریخ معاصر، اشغال ایران توسط متفقین، قیام30تیر، ملی شدن صنعت نفت، کودتای 28 مرداد، قیام پانزده خرداد 42، کاپیتولاسیون، واقعه هفده شهریور یا جمعه سیاه، دوران تبعید امام(ره) در نجف، حضور لهستانی‌ها در ایران در جنگ جهانی دوم، وقایع آذربایجان و فرقه پیشه وری، حضور نیروهای بیگانه در کشور، ترور هژیر، ترور رزم آرا، ماجراهای مربوط به کنسرسیوم نفت و... برخی از رخدادهای این سریال است.در عین حال توجه به پس زمینه اجتماعی و فرهنگی رویدادهای حد فاصل سال‌های 1317 تا 1357 بخش مهمی از سریال معمای شاه را به خود اختصاص می دهد. در کنار همه این تنوع، تعدد و گستردگی در این مجموعه، مخاطبان بواقع با گستره بزرگی از مردان تاریخ ساز مواجه اند. مردان خوب و بد و زشت تاریخ معاصر. از قهرمانان ملی، مذهبی و اسطوره‌های مبارزه و انقلاب گرفته تا نمادهای حاکمیت استبداد؛ فهرستی طولانی از شخصیت‌های سیاسی در این سریال حضور دارند. برخی شخصیت‌های فرهنگی همچون: دکترعلی شریعتی، جلال آل احمد، حبیب ثابت پاسال صاحب اولین شبکه تلویزیونی، مهرداد پهلبد وزیر فرهنگ و هنر، رضا قطبی رییس رادیو و تلویزیون ایران، حسین گل گلاب سراینده شعر‌ای ایران‌ای مرز پُرگهر ، روح الله خالقی و ... از آن جمله اند.

معمای شاه اولین سریالی است که در سطح گسترده و به طور مستقیم با شخصیت‌های تاریخی در ارتباط است و در کنار روایت ماجراهای دربار، قصه‌ای پر افت و خیز را هم روایت کرده و ضمنا اثری مناسبتی نیست. در اغلب سریال‌های تاریخی گذشته، این شخصیت‌های تاریخی حضوری کوتاه و محدود داشته اند. در اغلب موارد در سریال‌های تاریخی، یا به این شخصیت‌ها به صورت محدود پرداخته شده یا فقط قصه روایت شده و شخصیت‌های تاریخی جایگاهی نداشته اند.
این مجموعه پرتنوع و جذاب قطعا، برای مخاطبان عمومی بویژه جوانان و نوجوانان که جویا و تشنه شنیدن و دیدن در باره روند شکل گیری انقلاب اسلامی هستند مفید و تاثیرگذار است.

/انتهای پیام/

: انتشار مطالب و اخبار تحلیلی سایر رسانه های داخلی و خارجی لزوماً به معنای تایید محتوای آن نیست و صرفاً جهت اطلاع کاربران از فضای رسانه ای منتشر می شود.