هفدهمین اجلاسیه جنبش عدم تعهد در ونزوئلا / اهداف جنبش "نم"؛ از "بلگراد" تا "ماگاریتا"

گروه سیاسی : هفدهمین اجلاسیه جنبش عدم تعهد از روز سه‌شنبه ٢٣ شهریور در جزیره مارگاریتا در کشور ونزوئلا آغاز شده و تا روز یکشنبه 28 شهریور ادامه خواهد داشت. وزرای خارجه ١٢٠ کشور عضو جنبش عدم تعهد امروز و فردا (٢٥ و ٢٦ شهریور) جلسه خواهند داشت و اجلاس سران کشورهای عضو این جنبش در روزهای شنبه و یکشنبه (٢٧ و ٢٨ شهریور)، برگزار خواهد شد. 

محمد‌جواد ظريف، وزیر امور خارجه کشورمان، صبح روز سه شنبه در رأس هیأتی برای شرکت در اجلاس وزرای خارجه جنبش عدم تعهد عازم ونزوئلا شد؛ سیدعباس عراقچی، معاون امور حقوقی و بین‌المللی وزارت خارجه و مجید تخت‌روانچی، معاون اروپا و آمریکای وزارت خارجه، در این سفر ظریف را همراهی می‌کنند.

همچنین قرار است حسن روحانی رئیس جمهور کشورمان نیز، روز جمعه 26 شهریور ماه برای شرکت در اجلاس سران کشورهای گروه غیر متعهد به ونزوئلا سفر کند.

برگزاری نشست کمیته هماهنگی جنبش عدم تعهد به ریاست ایران

آخرین نشست کمیته هماهنگی جنبش عدم تعهد به ریاست ایران پنجشنبه هفته گذشته به منظور انجام هماهنگی‌های لازم پیش از برگزاری هفدهمین اجلاس سران این جنبش  در مقر سازمان ملل در نیویورک برگزار شد.

در این نشست که به ریاست "غلامعلی خوشرو" سفیر و نماینده دائم جمهوری اسلامی ایران در سازمان ملل و در سطح سفرای کشورهای عضو این جنبش برگزار شد علاوه بر تایید پیش‌نویس سند نهایی، آخرین هماهنگی‌ها پیش از برگزاری نشست سران این جنبش در ونزوئلا صورت گرفت.

اجلاسیه تهران

اجلاسیه قبلی سران جنبش عدم تعهد، پنجم تا دهم شهریور ماه سال 1391 با حضور هیئت‌هایی عالی‌رتبه از کشورهای عضو در تهران به میزبانی ایران برگزار شد.

در سال 1961 میلادی در فضای نظام دوقطبی کاپیتالیستی و کمونیستی و در بحبوحه جنگ سرد، برخی از روسای جمهور کشورهای استقلال طلب و در حال توسعه پایه‌گذار جنبش عدم تعهد موسوم به "نم" شدند. 

کنفرانس باندونگ؛گام نخست برای تشکیل جنبش عدم تعهد

گام نخست برای تشکیل جنبش عدم تعهد در سال 1955 در جریان کنفرانس باندونگ اندونزی برداشته شد؛ در سال 1960، در اثر نتیجه حاصله از کنفرانس باندونگ، کشورهای عضو جنبش در خلال پانزدهمین نشست مجمع عمومی سازمان ملل متحد تصمیم‌ به گسترش اعضا گرفتند و در همان سال 17 کشور جدید آفریقایی و آسیایی به عنوان عضو جدید پذیرفته شدند. نقش اصلی در این فرآیند را رهبران برخی کشورها از جمله جمال عبدالناصر از مصر، نهرو از هند، احمد سوکارنو از اندونزی، تیتو از یوگسلاوی و نکرومه از غنا ایفا کردند.

کنفرانس هاوانا پس از پیروزی انقلاب اسلامی

یکی از اجلاسیه های مهم جنبش عدم تعهدها، اجلاسیه سال 1979 در هاوانا بود؛ چند ماه پس از پیروزی انقلاب اسلامی، ششمین کنفرانس سران کشورهای غیرمتعهد برگزار شد. در این کنفرانس مراحل نهایی عضویت جمهوری اسلامی ایران در جنبش پایان یافت و جمهوری اسلامی ایران به طور رسمی به عضویت جنبش عدم تعهد درآمد.

 در جریان این کنفرانس مسائل مهمی چون اوضاع خاورمیانه، پیشنهاد اخراج مصر از جنبش (به خاطر امضای قرارداد صلح کمپ دیوید با اسرائیل) ، عضویت کامبوج و اوضاع اقتصادی بین المللی مورد بحث قرار گرفت. در هاوانا دو دستگی در میان اعضای جنبش عدم تعهد کاملاً مشخص بود.

 عده ای کوبا را متهم می کردند که در ریاست کنفرانس بی طرفی را مراعات نکرده بود . از این رو وقتی پیشنهاد پشتیبانی از خواسته های جمهوری اسلامی ایران علیه آمریکا مطرح شد تعدادی از کشورها تاکید کردند که بایستی تجاوزات آمریکا به ایران و دخالت نظامی شوروی در افغانستان هر دو با هم در جلسات جنبش مطرح و بررسی شود . بندهای ۱۳۹، ۱۴۰ و ۱۴۱ بیانیه پایانی ششمین اجلاس سران عدم تعهد به طور کامل به ایران اختصاص یافت و در آنها نسبت به پیروزی تاریخی مردم ایران در سرنگون کردن رژیم پیشین و ایجاد امیدواری برای تمام مردم جهان در به دست آوردن آزادی و تحکیم استقلال خود، ابراز مسرت شد.

 در بیانیه پایانی اجلاس هاوانا، از قطع روابط ایران با اسرائیل و آفریقای جنوبی، همچنین خروج ایران از پیمان سنتو استقبال به عمل آمد. در اجلاس هاوانا پیشنهاد عراق برای میزبانی اجلاس هفتم سران بعد از کوبا مورد تصویب قرار گرفت.

اجلاس دهم در جاکارتا

اجلاس دهم سران جنبش عدم تعهد در سال 1992 در جاکارتا اندونزی آغاز به کار کرد. مهمترین بحث در اجلاس مذکور موضوع تغییر نظام حاکم بر روابط بین الملل و چگونگی برخورد جنبش با آن بود. کشورهای مختلف طی جلسات متعدد نظرات خود در قبال وضعیت جدید جهانی را مطرح کردند. نتیجه این گفتگوها حاکی از آن بود که جنبش عدم تعهد نه تنها موفق به حفظ هویت خویش گردیده، بلکه با گذار از این دوره بحرانی، آماده رویارویی با چالشهای جدید در جهان شده است. از این نظر اجلاس دهم را می توان یک مقطع مهم در تاریخ جنبش عدم تعهد به حساب آورد چرا که جنبش به دلیل اجماع نظر میان کشورهای عضو درخصوص ضرورت تداوم حیات خود و ارتقای نقش آن در تحولات بین المللی، هویت وجودی خود را در دوران پس از جنگ سرد باز یافت.
 
مهمترین مسایل منطقه‌ای و اقتصادی مطرح در این اجلاس عبارت بودند از مسائل مربوط به آسیای جنوب شرقی، افغانستان، درگیری اعراب و اسرائیل، لبنان، بوسنی، آفریقای جنوبی، قاچاق مواد مخدر، تروریسم، استفاده صلح آمیز از انرژی هسته ای ، همکاری بین المللی اقتصادی برای توسعه و محیط زیست.

اهداف جنبش عدم تعهد

به طور کلی اهداف جنبش عدم تعهد که در سال 1961 پایه‌گذاری شد، به شرح زیر است:

1ـ تقویت و تحکیم چندجانبه‌گرایی و ارتقای نقش کلیدی سازمان ملل

2ـ ایفای نقش به عنوان یک مجمع هماهنگ ‌کننده سیاسی و کشورهای در حال توسعه برای
 تقویت و دفاع از منافع مشترک آنان در سیستم‌ روابط بین‌الملل

3ـ تقویت اتحاد، انسجام و هماهنگی بین کشورهای در حال توسعه بر مبنای ارزش‌های مشترک و اولویت‌هایی که به صورت اجماع مورد توافق قرار گرفته است.

4ـ دفاع از صلح و امنیت بین‌المللی و حل تمامی مناقشات بین‌المللی به وسیله ابزار صلح‌آمیز در تطابق با اصول و اهداف منشور ملل متحد و حقوق بین‌الملل.

5ـ تشویق روابط دوستانه و همکاری بین همه ملت‌ها بر مبنای اصول حقوق بین‌الملل، به ویژه آن مواردی که الهام گرفته شده از منشور ملل متحد است.

6ـ ارتقاء و تشویق توسعه پایدار از طریق همکاری بین‌المللی و برای این منظور، هماهنگی‌ مشترک در اجرای استراتژی‌های سیاسی که تقویت و تضمین ‌کننده مشارکت کامل همه کشورها، فقیر و غنی، در روابط اقتصادی بین‌المللی، تحت شرایط و فرصت‌های برابر، ولی با مسئولیت‌‌های مختلف باشد.

7ـ تشویق، احترام، برخورداری و حفاظت از حقوق بشر و آزادی‌های اساسی برای همه بر مبنای اصول جهان شمولی، عینیت، بی‌طرفی و غیرگزینشی، پرهیز از سیاسی کردن مسائل حقوق بشر و تضمین اینکه حقوق بشر افراد و مردم از جمله حق توسعه در یک حالت برابر حفظ و تقویت شود.

8ـ ارتقاء همزیستی مسالمت‌آمیز بین ملت‌ها، صرفنظر از سیستم‌های سیاسی، اقتصادی و اجتماعی

9ـ محکومیت همه اشکال یکجانبه‌‌گرایی و تلاش‌ها برای اعمال سلطه در روابط بین‌الملل

10ـ هماهنگی اقدامات و استراتژی‌ها به منظور مواجهه مشترک با تهدیدات علیه صلح و امنیت بین‌الملل از جمله تهدیدات برای استفاده از زور و اعمال تجاوزگرایانه، استعماری و اشغال خارجی و دیگر نقض‌های صلح‌ توسط هر کشور یا گروهی از کشورها

11ـ ارتقاء تقویت و دموکراتیزه کردن سازمان ملل متحد با توجه به اعطای نقش به مجمع عمومی در تطابق با وظایف و قدرت مشخص شده در منشور و ارتقاء اصلاح جامع شورای امنیت سازمان
 
ملل متحد به نحوی که نقش واگذار شده از طرف منشور را در شرایط شفاف و منصفانه، به عنوان نهادی که مسئولیت اولیه برای حفظ صلح و امنیت بین‌المللی را دارا می‌باشد، اجرا کند.

12ـ استمرار در پیگیری خلع سلاح هسته‌ای جهانی و غیر تبعیض آمیز و هم‌چنین یک خلع سلاح عمومی و کامل تحت کنترل موثر و سخت ‌بین‌المللی و در این ارتباط کار برای رسیدن به یک توافقنامه در مورد برنامه مرحله‌ بندی شده برای نابودی کامل سلاح‌های هسته‌ای در یک چارچوب مشخص زمانی برای محو سلاح‌های هسته‌ای و ممنوع کردن توسعه، تولید، اکتساب، آزمایش، ذخیره، انتقال، استفاده یا تهدید به استفاده آنها و آماده شدن برای انهدام آنها.

13ـ مخالفت و محکومیت دسته‌بندی کشورها به عنوان خوب یا شرور بر مبنای غیر عادلانه و ناموجه و اتخاذ دکترین حمله پیشگیرانه، شامل حمله به وسیله سلا‌ح‌های هسته‌ای که مغایر با حقوق بین‌الملل، به ویژه ابزار لازم الاجرای حقوقی بین‌المللی مرتبط با خلع سلاح هسته‌ای باشد و محکومیت و مخالفت بیشتر با اقدامات نظامی یکجانبه، یا استفاده از زور و تهدید به استفاده از زور علیه حاکمیت، یکپارچگی سرزمینی و استقلال کشورهای عدم تعهد

14ـ تشویق کشورها به الحاق آزادانه به توافقات بین کشور‌ها برای ایجاد منطقه‌ای عاری از سلاح‌های هسته‌ای طبق مقررات سند نهایی اولین نشست ویژه عمومی که به خلع سلاح اختصاص یافته بود (SSOD.1) و اصول تصویب شده توسط کمیسیون خلع سلاح‌ سازمان ملل در سال 1999 شامل ایجاد منطقه عاری از سلاح‌های هسته‌ای در خاورمیانه. ایجاد مناطق عاری از سلاح‌های هسته‌ای یک گام مثبت و اقدام مهم در راستای تقویت خلع سلاح‌ و عدم اشاعه هسته‌ای است.

15ـ ارتقاء همکاری بین‌المللی در استفاده صلح‌آمیز از انرژی هسته‌ای و تسهیل دسترسی به فناوری، تجهیزات و مواد هسته‌ای برای اهداف صلح‌آمیز که برای کشورهای در حال توسعه، لازم می‌باشد.

16ـ تقویت ابتکارات واقعی برای همکاری جنوب ـ جنوب و ارتقاء نقش جنبش عدم تعهد در همکاری با گروه 77 در آغاز مجدد همکاری شمال ـ جنوب برای تضمین اجرای حق توسعه ملت‌ها، از طریق افزایش همبستگی بین‌المللی.

17ـ واکنش به چالش‌ها و استفاده از فرصت‌های ناشی از جهانی شدن و وابستگی متقابل با قوه ابتکار و حس هویت به منظور تضمین فواید آن برای همه کشورها به ویژه آنهایی که متاثر از توسعه نیافتگی و فقر می‌باشند، با یک نگاه تدریجی برای کاهش شکاف عمیق بین کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه.

18ـ افزایش نقشی که جامعه مدنی از جمله سازمان‌های غیردولتی می‌توانند در سطح منطقه‌ای و بین‌المللی به منظور ارتقاء اهداف و اصول و مقاصد جنبش ایفا کنند.