خطاب به هنرجویان موسیقی
نغمه رود
كتاب «نغمه رود» نوشته سیدمحمدتقی حسینی به معرفی یكی از بزرگان عرصه
موسیقی می‌پردازد. «عبدالقادربن غیبی حافظ مراغی» مشهور به «عبدالقادر
مراغه‌ای» یكی از بزرگ‌ترین موسیقیدانان در تاریخ موسیقی ایران است و آثار
ارزشمندی در زمینه موسیقی از خود به جا گذاشته است. او اولین موسیقیدانی
است كه كتاب‌های خود را به زبان فارسی نوشت و برخلاف سایر موسیقیدانان، به
جای پرداختن به همه علوم، به طور تخصصی روی موسیقی نظری و عملی تمركز كرد.
در ابتدای كتاب، مختصری از زندگی عبدالقادر ذكر شده است. نویسنده در این
بخش، با درج تاریخ و ذكر دقیق جزییات، سعی در رفع شبهه درمورد برخی از
اتفاقات زندگی وی، از جمله حضور او نزد سلاطین عثمانی دارد. مطالب كتاب به
دو بخش تقسیم شده است؛ بخش ابتدایی كتاب، مربوط به نامه‌هایی است كه سلاطین
وقت، درمورد عبدالقادر نوشته‌اند و در آنها به تمجید و تایید او پرداخته
اند. در ادامه، دو تصنیف كه منتسب به عبدالقادر هستند ذكر شده اند. از نكات
جالب در این بخش، درج تصویر نامه ها و تصانیفی است كه اصل آنها در موزه ها
و كتابخانه‌های ایران و تركیه موجود است.
بخش دوم كتاب، شامل رسائلی است در باب سازشناسی كه عبدالقادر آنها را تالیف
كرده است. در این قسمت، سازهای قصعات چینی، الواح فولاد و ساز مرصع غایبی
توسط عبدالقادر مراغی معرفی شده اند. دست‌نوشته‌های عبدالقادر مراغی تنها
مرجع موجود برای شناخت این سازهاست و از این رو مطالعه این كتاب، برای
علاقمندان و پژوهشگران عرصه موسیقی بسیار سودمند است.
فرهنگ آهنگسازی
كتاب فرهنگ آهنگسازی نوشته علیرضا مشایخی، برای آن دست از آهنگسازان جوانی
ارائه شده است كه در چنبره فكری نسل گذشته گرفتار شده‌اند، كسانی كه در
مواجهه با سنت های گذشته، منقاد و مطیع آن هستند و موسیقی معاصر را به باد
تمسخر میگیرند اما درباره موسیقی معاصر كتاب نیز می‌نویسند! از سوی دیگر،
بسیاری از دانشجویان كه امكان سفر به خارج از كشور و ادامه تحصیل در آنجا
را ندارند، در این كتاب می توانند با تجربیات شخصی مشایخی از تحصیل موسیقی
در خارج از كشور بهره مند شوند.
در این كتاب دو جلدی، ضمن مطالعه مبانی اولیه موسیقی، خواننده برای مباحث
بعدی نیز آماده میشود. مشایخی در این كتاب، مباحث جدی موسیقی همچون موسیقی
دوازده تنی، سریل، آهنگسازی از منظر فاصله شناسی، عبور از سریل، بداهه در
ابعاد نویسندگی و اجرای موسیقی و مبانی اولیه تئوری مكمل را مورد بحث قرار
داده و با نگاه ریزبینانه ای كه به این مباحث داشته، توانسته درباره نكات
كلیدی موسیقی، حرفهایش را به مخاطبان جوانش گوشزد كند.
این كتاب‌ها در حقیقت در خدمت جوانان و علاقمندانی است كه میخواهند
فرمول‌های آهنگسازی را به خدمت بگیرند و از آنها در رسیدن به سبك و سیاق و
بیان شخصی خویش با بیان‌مندی شخصی و مخصوص به خود استفاده كنند. شیوه نگارش
این كتاب‌ها كاملا علمی و منطبق بر اصول آموزشی بوده و پس از ارائه هر
مبحث، تمرینات عملی مناسبی در راستای تثبیت بیشتر مطالب در ذهن مخاطبان
ارائه شده است.
رساله آهنگسازی
كتاب «رساله آهنگسازی» نوشته محسن الهامیان، از مهمترین تالیفات حوزه
موسیقی كشور در زمینه آهنگسازی است. تسلط محسن الهامیان به موسیقی كلاسیك و
ایرانی و سابقه بلندمدت وی در تدریس دروس تخصصی موسیقی باعث شده این كتاب،
مرجع آموزشی مناسبی برای آهنگسازان حرفه ای و آماتور باشد.
این كتاب در دو بخش تالیف شده است. در بخش اول این كتاب موسیقی تونال غربی
مورد بررسی قرار گرفته است. در این قسمت، روش آهنگسازی بر اساس قواعد
موسیقی كلاسیك غربی به روشی خلاقانه آموزش داده شده است. در این روش، هنرجو
میتواند با استفاده از ذوق و قریحه خود، طرح‌های ریتمیك و ملودیك وچكی
بیافریند و با استفاده از تركیب این طرح‌های ریتمیك و فرمهای ملودیك،
قطعه‌ای كامل خلق كند. بخش دوم كتاب به بررسی موسیقی مدال و موسیقی ایرانی
اختصاص دارد. در این قسمت، ابتدا گامهای موسیقی یونان باستان توضیح داده
شده و سپس روش‌های آهنگسازی در این گام‌ها توضیح داده شده است. در بخش آخر
نیز توضیحاتی درخصوص گامهای موسیقی ایرانی و روش‌های آهنگسازی در
دستگاه‌های موسیقی ایرانی توضیح داده شده است.
رساله كنترپوآن
كتاب «رساله كنترپوآن» نوشته لوییجی كروبینی آهنگساز قرن هجدهم ایتالیاست
كه با ترجمه محسن الهامیان منتشر شده است. این كتاب یكی از منابع و ماخذی
است كه در جهت رفع نیاز دانشجویان و علاقمندان موسیقی به منابع معتبر
موسیقی در دسترس علاقمندان قرار گرفته است.
در ابتدای كتاب، توضیحات جامعی درباره زندگی لوییجی كروبینی و آثار به جا
مانده از او ارائه شده است. این كتاب، در شش فصل تالیف شده است و از آنجا
كه مخاطبان آن، آهنگسازان و دانشجویانی هستند كه با تئوری موسیقی و اصول
اولیه آهنگسازی آشنا هستند، نویسنده بدون هرگونه توضیح اضافی وارد مبحث
كونترپوان میشود. در فصل اول، مقدمه ای درباره كنترپوان و نقش ویژه آن در
آهنگسازی ذكر شده است و در فصل‌های بعدی، كنترپوان دوصدایی، سه صدایی و
چهارصدایی آموزش داده میشود.
در این كتاب همچنین اصول و تكنیك‌های تقلید (ایمیتاسیون) و كنترپوان معكوس
نیز مورد بررسی و تحلیل قرار میگیرد و مثالهای متعدد به كار رفته در كتاب،
نقش موثری در آموزش عملی خوانندگان ایفا میكند.
مجموعه مقالات درباره سنتور
كتاب «مجموعه مقالات درباره سنتور» دایره‌المعارفی برای ساز سنتور است و
برای نخستین بار است كه یادداشت‌ها، مقالات نوشته شده و نیز اطلاعات شفاهی
استادان و موسیقیدانان معاصر درباره جنه های مختلف ساز سنتور از سال 1325
تاكنون در یك مجموعه گردآوری و شرح شده است.
در این كتاب كه شهاب مهنا آن را گردآوری و تالیف كرده، یادداشت‌ها، مقالات و
اطلاعات شفاهی موسیقیدانان معاصر درباره جنبه های مختلف معطوف به ساز
سنتور به چهار دسته تقسیم شده است و مجموعه مقالات گستره‌ای 53 ساله از
حیات سنتور در قرن حاضر را در بر می گیرد. در بخش نخست مقالات چاپ شده در
نشریات معاصر توسط سنتورنوازان یا سنتورسازانی همچون ابوالحسن صبا، حسین
صبا، داریوش صفوت، فرامرز پایور، حسین ملك و سیروس ساغری و محققان یا
آهنگسازانی چون مهدی فروغ، امین شهمیری، حسین علی ملاح، حسین دهلوی و
كامبیز روشن روان ارائه شده است.