نگاهی به کارنامه مدیریتی رئیس مجلس دهم/ از تحول در صدا و سیما تا ابتکارات و ایده‌های هسته‌ای

- گروه سیاسی: علی لاریجانی متولد 1336 در نجف اشرف فرزند حوزه و مرجعیت است . وی فرزند مرحوم حضرت آیت الله العظمی میرزا هاشم آملی از مراجع عظام تقلید می باشد.

وی ، دوران دبستان را در مدرسه ادیب و دوره متوسطه را در دبیرستان صدر قم سپری كرد و لیسانس خود را از دانشگاه صنعتی شریف ، در رشته ریاضی و علوم كامپیوتر با رتبه اول اخذ نمود. سپس در رشته فلسفه دانشگاه تهران ادامه تحصیل داد و دكتری خود را در رشته فلسفه دریافت كرد و در حال حاضر عضو هیات علمی دانشگاه تهران است .

لاریجانی از شاگردان استاد شهید آیت الله مرتضی مطهری (ره) و نیز داماد ایشان می باشد.

وی در روزهای نخست پیروزی انقلاب اسلامی ، بدلیل حساسیت سازمان صدا و سیما، با رایزنی استاد شهید مطهری به آن سازمان وارد شد و یك دوره از فعالیت را در آن سازمان آغاز كرد . در آن ایام،  لاریجانی در مقابل تحركات ضد انقلابی بنی صدر و منافقین با همكاری و همفكری نزدیك شهید بهشتی، در جهت روشنگری افكار عمومی اهتمام خاص داشت. در دوران دفاع مقدس و از سال 1361 به سپاه پاسداران پیوست و در سمت معاونت سپاه و جانشین ستاد كل سپاه پاسداران تا سال 71 خدمت كرد.

سپس با رهنمود رهبر معظم انقلاب اسلامی، مسئولیت وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی را پذیرفت و در سال 1371 با حكم معظم له رئیس سازمان صدا و سیما شد.

دوران فعالیت در صدا و سیما

فعالیت پنج سال نخست لاریجانی و بدنبال آن دوره پنج ساله دوم، حركتی چشمگیر در بعد كمی و كیفی در صدا و سیما را نشان دا د . شبكه های استان ی (از جمله شبكه رادیوئی و تلویزیونی استانی قم) رادیو معارف، شبكه قرآن، العالم، الكوثر، شبكه خبر، شبكه های جهانی جام جم و... سریالهای با كیفیت نظیر ولایت عشق – درباره زندگی امام رضا علیه السلام ، تنها ترین سردار درباره امام حسن علیه السلام، مردان آنجلس (اصحاب كهف )، مریم مقدس (س)، روشنتر از خاموشی(ملاصدر ا)، شیخ بهائی، كیف انگلیسی، شب دهم، در چشم باد، مختارنامه و دهها فیلم و سریال دیگر، و همچنین همایش چهره های ماندگار، تاسیس روزنامه جام جم، توسعه فعالیت های چند رسانه ای شخصیت بخشی و گسترش مراكز صدا وسیما در استانها و... محصول حركت فكری جدید در صدا و سیما بو د.

اقدامات اجرائی وی در شرایط رسانه ای كشور بر اساس نظریه ای استوار بود كه باید در مقابل هجوم رسانه ای حریف،  محصولات فرهنگی و هنری خود را بر مبنای فرهنگ، هویت و سنتهای دینی گسترش داد تا افراد جامعه با سلایق گوناگون در شرایط مختلف از امكانهای متعدد رسانه برخوردار باشند . او در شرایطی كه به قول رهبر معظم انقلاب در جنگ سخت رسانه ای قرار داشتیم، نظریه یاد شده را با توسعه كمی و كیفی صدا و سیما جامه عمل پوشاند و این یكی از خدمات ماندگار  لاریجانی است.

مقام معظم رهبری مورد سازمان صداوسیما در دوره فعالیت لاریجانی فرمودند: «این رسانه ملی در دوره ده ساله مسئولیت جناب آقای لاریجانی به ارتقاء و پیشرفت چشمگیری نائل گشت و نقش آفرین عرصه های گوناگون فرهنگی، اجتماعی و سیاسی شد مدیریت هوشمند و پرتلاش توانس ت در این سازمان بزرگ تحول بیافریند و آ ن را برای رسیدن به نقطه مطلوب آماده سازد وظیفه خود می دانم از جناب آقای لاریجانی و همكارانی كه ایشان را در این كار بزرگ یاری داده اند صمیمانه تشكر كنم».

وقتی رهبر انقلاب،لاریجانی را ممنوع‌المشورت کرد

 در کتاب "روایتی از زندگی و زمانه حضرت آیت الله خامنه ای از سال 1318 تاکنون" آمده است:بسیاری معتقد بودند در دهه 60 و اوایل دهه 70 صداوسیما ازتحولات فرهنگی روزجا مانده بود و نیاز به تغییرات اساسی داشت.

حضور برادر رئیس جمهور در ریاست صداوسیما در همراهی رسانه‌ی مسلط کشور با رئیس جمهور تأثیر زیادی داشت؛ هرچند درهمان دوره هم با وجود همراهی ادبیات رسمی صداوسیما، گاه نقدهای تندی به صورت غیرمستقیم از دولت می‌شد، رهبری در تاریخ 7 مرداد سال 69 در این باره تذکر داده بودند؛ « این صدا و سیمایی که متعلق به این ملت است - دولت هم که متعلق به ملت و با پول جیب این ملت اداره میشود - نمیتواند بزرگترین مصلحت ملت را ندیده بگیرد و فدا کند.
مثلاً در برنامه‌های معمولی، قصاید غرایی در مدح دولت و رئیس دولت بخوانند؛ اما در یک برنامه‌ی طنز، یا در یک برنامه‌ی سیاسی و اقتصادی، زیرآب همه چیز را بزنند! متأسفانه گاهی این چیزها دیده میشود.

همین اواخر، برنامه‌یی بود که متأسفانه به شکلی ظالمانه یکی از سیاستهای دولت را با صورت حق‌به‌جانبی کوبید؛ آن هم رسانه‌ی متعلق به دولت و نظام! این، هیچ به مصلحت نیست. واقعاً یکی از گرایشهای اصولی ما این است.

بد نیست من این را به شما بگویم که گاهی بعضیها ایراد میگیرند، و آن وقت هم به حضرت امام(رضوان‌اللَّه‌علیه) ایراد میگرفتند که چرا شما این‌قدر با مراقبت و دقت و وسواس، از دولت پشتیبانی میکنید. من واقعاً از این حرف تعجب میکنم. من گاهی برای بعضی از نزدیکان و دوستان مثال زده‌ام و گفته‌ام که اتومبیلی است که تمام دار و ندار من - فرزندان، عزیزان، ثروت و موجودیم - در آن است و راننده‌ی ماهری هم پیدا کرده‌ام که از راه بسیار خطرناکی این اتومبیل را می‌برد.

من همه چیزم به این اتومبیل بسته است. اگر یک وقت چیزی هم ببینم که به نظرم ناخوشایند بیاید، کلمه‌یی که یک ذره حواس آن راننده را پرت کند و او را مشغول نماید و نتواند این راه پُرپیچ‌وخم و خطرناک را به سلامت طی کند و با عافیت به سرمنزل برساند، من مطلقاً آن کلمه را نخواهم گفت، تا خدشه‌یی به این اتومبیل وارد نشود. حالا شما میگویید که مثلاً چرا ما یک دفعه از این طرف، وزنه‌یی را محکم به این ماشین نمیکوبیم و نمیگوییم که آقای راننده! این چه نوع رانندگی است؟ یا چرا در فلان نقطه آن‌طور شد؟ یعنی به‌دست خودمان، همه چیز نظام را در خطر بیندازیم؟! این خیانت است.

آن کسی که از پشت گردنه، یکدفعه جلوی اتومبیل میپرد و یک فریاد بیخود میکشد، دارد خیانت میکند؛ خیال میکند که خدمت میکند. حالا در این وضع حساس بعد از انقلاب، وقتش نیست.»

۲۵ شهریور ۱۳۷۱ رهبری حکم عضویت علی لاریجانی درشورای سرپرستی صداوسیما را صادر کرد. " علی لاریجانی، وزیر ارشاد دولت هاشمی بود. کسی گمان نمی‌کرد که اندکی بعد او جایگزین برادر رئیس جمهور در صداوسیما شود. "

لاریجانی می‌گوید ۲۳ دی ماه رهبری در جلسه‌ای خصوصی به او گفته است، عملکرد صداوسیما در مجموع قابل قبول نبوده و با تمام تلاشها نتوانسته سیاست‌های کلی در این بخش را به خوبی دنبال کند. در واقع موضوع به مدیریت سازمان باز میگردد و ایشان تصمیم به تعویض مدیریت سازمان صداوسیما گرفته‌اند.

لاریجانی از نگرانی‌اش درباره‌ی فعالیت‌های جدید ارشاد گفته بود: «ایشان با لطف خود، این مسیر را ستودند. بعد بیان کردند که راجع به صداوسیما کسی مثل شما را نیاز دارم و فعلا نتوانسته ام تصمیم بگیرم. در این جلسه، قصدم مشورت با شما بوده است و شخصا سوال ایشان این بود که آیا من آمادگی دارم تغییرشغل دهم؟

بنده توضیحاتی درباره‌ی وضع وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و برخی کارهایی که شروع کرده‌ام و حکم جوانه را دارند و باید با دقت به رشد آنها کمک کرد، بیان کردم. همچنین توضیحاتی درباره‌ی صداوسیما دادم. ضمنا به ایشان عرض کردم اخیرا شما طی نامه ای وظیفه‌ی مهمی بردوش من نهاده اید. فرمودند می‌دانم. باتوجه به همین مسائل و شرایط صداوسیما، باز هم اولویت را به آن می‌دهم.

بنا شد لاریجانی فکر کند و جواب دهد. رهبری گفته بود با کسی مشورت نکن. لاریجانی همسرش را استثنا کرد و با او مشورت کرد. همسرش آشفته شد و به گریه افتاد. علی لاریجانی: «تعجب کردم چرا این واکنش را داشت. اصرار ایشان بر این بود که به هر نحو شده، مقام معظم رهبری را از این تصمیم منصرف کنم. نمیدانم چرا اینقدر از پذیرفتن مدیریت صداوسیما توسط من مکدر است،واقعا کار برایم مشکل شده. می‌دانم که اگر بار سنگین مسئولیت صداوسیما را بپذیرم و همسرم نیز این قدر مخالف باشد، مشکلات جدی برایم پیش می آید. از طرفی نگران وضع وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی هستم که این کارها از بین نرود. چون زمان زیادی در آنجا نبودم و اخیرا ایشان دستورات مهم و جدیدی داده بودند. از طرف دیگر آقای محمد هاشمی، رئیس سازمان صداوسیما برادر رئیس جمهور است و با او رفاقت دارم. ضمن آن که من برای آقای هاشمی رفسنجانی ارزش والایی قائل هستم و نمیخواهم در این باره ذهنیتی پیدا کنند.

لاریجانی در یکی دو جلسه ی دیگر سعی کرد نظر رهبری را تغییر دهد که تأثیری نداشت، حتی تصمیم گرفتم سناریوهای مختلفی را که قابل طرح است، تجزیه و تحلیل کنم و راهکارهای مختلفی ارائه دهم تا ایشان بتوانند افراد دیگری را انتخاب کنند که هم نظر ایشان در تفویض مدیریت صداوسیما تحقق یابد و هم منجر به جابه جایی اینجانب نشود.

کاغذ و قلم را حاضر کردم و آقایان دکتر حداد عادل، دکتر جواد لاریجانی و.... را در نظر گرفتم و با تجزیه و تحلیل محاسن و معایب و اولویت بندی، طی نامه ای، نتایج را احصاء شده آماده کردم. اما نظر رهبری تغییر نکرد و درخواست استخاره را هم نپذیرفت.

علی لاریجانی در دی ماه سال 1372 طی خاطراتی می نویسد: محمدآقا هاشمی، مدیرعامل صداوسیما در حاشیه‌ی جلسه ی هیئت دولت درباره ی تغییر مدیریت صداوسیما با من مذاکره کرد. ناراحت بود و می‌گفت با آقا صحبت کنید شش ماه تصمیم را به تعویق بیندازند.تا حدی هم از من دلگیر بود. داستان عجیبی شده؛ هم من از رفتن به صداوسیما ناراحت هستم، هم ایشان این گونه می‌اندیشد.

24 بهمن رهبری حکم ریاست علی لاریجانی بر سازمان صداوسیما را صادر کرد.

دوران فعالیت در شورای عالی امنیت ملی

لاریجانی كه به مدت پنج سال یكی از دو نماینده رهبر معظم انقلاب در شورای عالی امنیت بود در شهریور 1384 با حكمی  به دبیری شورای عالی امنیت ملی منصوب گردید.

با مسئولیت دبیری شورای عالی امنیت ملی، هدایت پرونده اتمی ایران به عهده او قرار گرفت.
 
پیگیری منویات رهبری برای تحقق اراده ملی در زمینه دانش هسته ای، یكی از محورهای اصلی فعالیت او در این جایگاه بوده است .

لاریجانی معتقد بود: «مسئله هسته ای ایران را باید از نظر اهمیت استراتژیك با ملی شدن صنعت نفت مقایسه نمود».

تئوری لاریجانی در هدایت پرونده هسته ای بر سه ركن اساسی استوار بود:

1) ایجاد فضای اجماع ملی در كشور با پرهیز از مناقشات داخلی

2) مقاومت هوشمندانه دیپلماتیك با بهره گیری از ظرفیت های مختلف دیپلماتیك (اعم از دیپلماسی رسمی، دیپلماسی پنهان و دیپلماسی مسیر دو و دیپلماسی عمومی)

3) حركت فعال در صحنه موضوعات منطقه ای و بین المللی و ایجاد همگرایی بیشتر با پرونده هسته ای براساس اركان فوق، همزمان با مذاكره با آژانس و نماینده 1+5 و با روسای كشورهای مهم منطقه، نظیر (رئیس جمهور سوریه)، (پادشاه عربستان)، (رئیس جمهور الجزایر)، (نخست وزیر عرا ق ) روسای كشورهای خلیج فارس و نیز روسای جمهور تركیه، پاكستان، تئوری همگرائی منطقه ای را در جهت خنثی كردن ماجرا جوئی های آمریكا در منطقه دنبال نمود.

لاریجانی با طراحی تئوری « نگاه به شرق » در حوزه دیپلماسی هسته ای و راهبرد امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران، تلاش كرد انگاره وقت (اتكاء به سه كشور اروپایی ) را تعدیل كند.
مذاكرات ویژه راهبردی با روسای جمهوری روسیه، چین و نخست وزیر هند در همین راستا بود، شاید این تئوری در روزهای نخست با نقد و طعن مواجه شد اما كاهش قدرت تئوری یكجانبه گرائی آمریكا و افزایش قدرت چانه زنی قدرتهای منطقه و چین و روسیه در 5+1 و انتقال كامل محموله سوخت هسته ای نیروگاه بوشهر از روسیه به ایران می تواند شاخص قابل تاملی در نتیجه بخشی دیپلماسی نگاه به شرق باشد.

از طرفی لاریجانی حوزه رایزنی با كشورهای غربی را از انحصار سه كشور اروپائی به سایر كشورهای مهم غربی كشاند، و با رایزنی مستمر با نخست وزیران ایتالیا و اسپانیا، رئیس جمهور سوئیس و سایر كشورهای اروپائی، همراه با رایزنی های فعال با كشورهای منطقه در مسائل حساس افغانستان عراق، لبنان و فلسطین، قدرت مانور ایران را در مذاكرات هسته ای افزون نمود، بطوریكه وی با ارائه طرح ابتكاری مدالیته (طرح اقدام ) در مذاكرات با رئیس كمیسیون خارجی، اتحادیه اروپایی و دبیركل آژانس بین المللی انرژی اتمی ، عملاً مذاكرات كم خاصیت آژانس و دور معیوب مذاكرات 5+1 را در مسیر معقولی شتاب بخشید ، كه منجر به سه گزارش البرادعی گردید و گزارش نهایی آن عملاً به حل و فصل جامع مسائل باقیمانده با آژانس منجر شد. بدین وسیله زبان آمریكا در اتهام افكنی به لكنت افتاد و موفقیت بزرگی نصیب ملت بزرگ ایران گردید.

گرچه برخی و رسانه های داخلی و خارجی، لاریجانی را به واسطه طراحی ابتكار مدالیته و دیپلماسی فعال هسته ای، به مرد هسته ای كشور ملقب كردند، اما او پس از گزارش البرادعی تصریح كرد: «موفقیت های هسته ای ایران را اگر بتوان به نام فردی نوشت آن شخص قطعاً مقام معظم رهبری است كه در طول سالهای متمادی این ایده استراتژیك را دنبال نمودند تا امروز به نتیجه رسید، توفیق هسته ای مرهون، شجاعت و درایت رهبری، عقلانیت در مدیریت و پایداری ملت ایران می باشد».

لاریجانی همواره نظریه پردازی را با سخت كوشی اجرایی در كلیه مناصب خود تلفیق كرده است. بطوریكه سبك مدیریت وی دو مولفه تئوری عقلانیت اسلامی و تحرك جدی اجرائی را نشانگر است. زمانی كه تهدیدات بین المللی و منطقه ای سرعت بیشتری گرفت، لاریجانی نظریه روشنگری در غرب و مذاكرات نفس گیر را با تئوری عمق بخشیدن به همكاریهای راهبردی منطقه ای بخصوص با سوریه و مقاومت اسلامی و ملی لبنان و فلسطین هم راستا كر د . حمایت جدی وی از حزب الله لبنان و مقاومت فلسطین مخصوصاً در دفاع مقدس 33 روزه و فتح الفتوح حزب الله در مقابل ارتش آمریكا و رژیم صهیونیستی، تحقق اجرایی چنین نظریه ای است.

لاریجانی موضوع اشغال عراق را نیز با حساسیت دنبال و اقدامات عمرانی و دیپلماتیك جمهوری اسلامی در این زمینه را هدایت می كرد.

دوران فعالیت در مجلس شورای اسلامی

علی لاریجانی پس از رای مردم شریف قم با نظر اكثریت مطلق نمایندگان مجلس هشتم با 230 رای بعنوان ریاست مجلس شورای اسلامی در دوره هشتم انتخاب شد. وی در مجلس نهم  با 177 رای بر کرسی ریاست نشست و در مجلس دهم نیز با 237 رای برای سومین بار پیاپی توانست آرای موافق منتخبان ملت را برای تصدی ریاست قوه مقننه کشور جلب کند.

تدبیر، کیاست، دوراندیشی و اهتمام تمام و کمال به منافع ملی و مصالح عمومی از جمله برجسته‌ترین شاخصه‌های مدیریتی علی لاریجانی در دوران ریاست بر پارلمان کشور بوده است؛ ویژگی هایی که فعالان طیف ها و جناح های سیاسی مختلف کشور متفق القول بر آن صحه می گذارند.