گزارش میزان از 32 تن آب سنگین بلاتکلیف/ آمریکا: خرید آب سنگین از ایران ممنوع شده است/ ایران: به سبب دستبرد 2 میلیارد دلاری آمریکا، فروش آب سنگین متوقف شده است

گروه سیاسی: در جریان بیش از دو سال مذاکرات فشرده و پرحجم منتهی به انعقاد برجام، همواره یکی از موضوعات مورد مناقشه طرفین، بحث "آب سنگین" بوده است؛ ماده‌ای حیاتی در صنعت هسته‌ای که کارکردهای فراوانی بویژه در امر راه اندازی و فعالیت راکتورها دارد.

در روزهای اخیر با توجه به مصوبات پی در پی آمریکایی‌ها مبنی بر خرید یا عدم خرید آب سنگین از ایران، بار دیگر بحث پیرامون این ماده اولیه صنعت هسته‌ای، در محافل سیاسی و رسانه‌ای مطرح شده است.

اوایل اردیبهشت ماه بود که وزارت خارجه آمریکا اعلام کرد واشنگتن در راستای اجرای برجام 32 تن آب سنگین از ایران خریداری خواهد کرد. جان کربی، سخنگوی وزارت خارجه آمریکا طی نشست خبری خود در این زمینه گفت: «این معامله باعث دسترسی صنایع آمریکا به این ماده حیاتی می‌شود و در عین حال برای ایران این امکان را فراهم می کند تا بخشی از آب سنگین مازاد خود را به فروش برساند».

قرارداد هشت میلیون و 600 هزار دلاری

جان کربی اگرچه بحث پیرامون مبلغ توافقی خرید آب سنگین ایران را مسکوت گذاشت، اما آنطور که "وال استریت ژورنال" گزارش داده، هشت میلیون و 600 هزار دلار میزان مبلغی است که در ازای دریافت 32 تن آب سنگین، آمریکایی ها به ایران پرداخت می‌کنند.

به موازات اظهارات سخنگوی وزارت خارجه آمریکا، سید عباس عراقچی معاون وزیر امور خارجه کشورمان نیز در حاشیه نشست کمیسیون مشترک ایران و 1+5 از امضای قرارداد فروش آب سنگین ایران به یک شرکت آمریکایی خبر داد.

عراقچی شامگاه جمعه سوم اردیبهشت ماه پس از پایان نخستین جلسه کمیسیون مشترک ایران و 1+5 پس از اجرای برجام، گفت: «سه ماه در حال مذاکره برای امضای قرارداد تجاری بودیم که امروز قرارداد فروش 32 تن آب سنگین اراک امضا شد».

آب سنگین را با در نظر گرفتن مسائل استراتژیک و تجاری می‌فروشیم

"آب سنگین را با در نظر گرفتن مسائل استراتژیک و تجاری می‌فروشیم"، این بخشی از واکنش بهروز کمالوندی سخنگوی سازمان انرژی اتمی کشورمان به بحث فروش 32 تن آب سنگین به آمریکا بود؛ کمالوندی این را هم گفت که «با توجه به مازاد تولید آب سنگین در کشور در حال بررسی  بازارهایی هستیم که ضمن قابل اعتماد بودن، به این ماده نیاز داشته باشند و از آن استفاده بهینه کنند».

عباس عراقچی مسئول ستاد پیگیری اجرای برجام، پنجم اردیبهشت ماه در جریان یک مصاحبه تلویزیونی با اشاره به قراداد منعقد شده میان ایران و آمریکا برای فروش 32 تن آب سنگین، گفت:« آمریکا مشتری اول خرید آب سنگین بود و روس‌ها و برخی کشورهای دیگر 1+5  هم خواهان مذاکره با ما در این زمینه هستند».

درخواست روسیه برای خرید 40 تن آب سنگین از ایران

عراقچی که به رسمیت شناخته شدن ایران در بازار آب سنگین را اتفاقی بسیار مهم می‌داند، در مصاحبه مزبور از مذاکراتی که میان ایران و روسیه برای فروش 40 تن آب سنگین در جریان است نیز پرده برداشت؛ موضوعی که وزارت خارجه روسیه نیز با صدور اطلاعیه ای بر آن صحه گذاشت.

چندی پیش هم که خبر فروش آب سنگین ایران به آمریکا علنی شده بود، مسئولان سازمان انرژی اتمی از مذاکره  با سایر کشورها برای فروش این کالای استراتژیک و کمیاب خبر داده  و گفته بودند که مذاکره با برخی کشورها به مراحل نهایی رسیده است. البته مسئولان این سازمان بیان جزئیات بیشتر از این مذاکرات را به پیشرفت کار و نهایی شدن تمامی مراحل آن موکول کرده بودند.

آنطور که حسین جابری انصاری سخنگوی وزارت امور خارجه  کشورمان گفته است، ایران  تاکنون حدود 200 تن آب سنگین تولید کرده است که از این مقدار تنها 60 تن مورد نیاز راکتور اراک است؛ جابر انصاری این را هم گفته که ایران قصد دارد دست کم 70 تن از آب سنگین تولید شده خود را در بازار بین المللی به فروش برساند.

منت‌گذاری به شیوه آمریکایی‌ها

اما در باب خرید آب سنگین ایران توسط آمریکا، بحث‌های زیادی مطرح می شود؛ چندی پیش روزنامه وال‌استریت ژورنال به نقل از مقام‌های ارشد آمریکایی گزارش داده بود، آمریکا به این دلیل آب سنگین ایران را می‌خرد که نگران توانایی و ظرفیت این کشور برای کاهش سریع ذخیره این ماده به عنوان یکی از شرایط توافق هسته‌ای است.

طبق برجام، ایران باید میزان ذخیره آب سنگین خود را در مرحله اول اجرای توافق به کمتر از ۱۳۰ تن و در مرحله بعد به ۹۰ تن برساند.

جان کربی سخنگوی وزارت خارجه آمریکا در نشست خبری اخیر خود، صریحا اعلام کرد «آمریکا قصد ندارد به صورت دائمی از ایران آب سنگین خریداری کند». این اظهارات کربی به نوعی گزارش چندی پیش وال استریت ژورنال را تایید می‌کند؛ گزارشی که تلویحا در آن اشاره شده بود، اینکه آمریکا مشتری  آب سنگین ایران است، صرفا به سبب کاهش ذخایر این ماده استراتژیک در ایران و تحقق مفاد برجام است.

اما با توجه به اظهارات عراقچی و تصریح مسئولان سازمان انرژی اتمی مبنی بر مذاکره با سایر کشورها برای فروش آب سنگین و همچنین با توجه به اینکه روسیه برای خرید 40 تن آب سنگین ایران اعلام آمادگی کرده است، صحت ادعای مطرح شده در گزارش وال استریت ژورنال مورد تردید قرار می‌گیرد؛ در واقع آمریکایی‌ها قصد دارند چنین القاء کنند که آب سنگین تولید شده در ایران از خلوص و کیفیت مطلوبی برخوردار نیست و صرفا برای کاهش ذخایر این ماده است که وزارت انرژی آمریکا به خرید آن مبادرت ورزیده است.

آنطور که اصغر زارعان معاون سازمان انرژی اتمی گفته است، نتايج کيفيت‌ سنجی  بر روی آب سنگين ايران  در آزمايشگاه بين‌المللی ساوانا آمريکا نشان می دهد که خلوص آن 75/99 است.

جنجال بر سر مبلغ فروش آب سنگین

اما یکی دیگر از موضوعاتی که پیرامون فروش آب سنگین ایران به آمریکا در همان اوایل اردیبهشت ماه مطرح شد، میزان مبلغ معامله شده در این زمینه بود؛ برخی محافل سیاسی و رسانه‌ای در داخل، به نوع معامله صورت گرفته و مبلغ اخذ شده بابت آن واکنش نشان دادند؛ یکی از سایت‌های خبری منتقد دولت، قيمت هر کیلو آب سنگين در بازار بين‌المللی را از 700 تا چند هزار دلار تخمین زد و با توجه به اینکه آمریکایی‌ها در قبال 32 تن آب سنگین، 8 میلیون و 600هزار دلار به ایران پرداخت کرده‌اند، چنین نتیجه گرفت که دولت رقمی معادل 50 ميليارد تا بيش از 150 ميليارد تومان به آمريکايی‌ها تخفيف داده است!

عراقچی معاون حقوقی و بین‌الملل وزارت امور خارجه به فضاسازی خبری رسانه‌های منتقد دولت اینگونه واکنش نشان داد که «من تاجر آب سنگین نیستم و خیلی برایم جالب است بعضی از دوستان در کشور روی قیمت‌های آب سنگین اینقدر تسلط دارند».

واکنش جمهوریخواهان به خرید آب سنگین از ایران

اما انتشار اخبار مرتبط با خرید آب سنگین ایران توسط آمریکا، واکنش‌هایی را از جانب برخی شخصیت‌های سیاسی این کشور بویژه از جناح جمهوریخواه در پی داشت؛ "پل رایان" رئیس مجلس نمایندگان آمریکا، با صدور بیانیه‌ای این اقدام را یک "هدیه" به تهران توصیف کرد و ضمن انتقاد از کاخ سفید به سبب انعقاد این معامله، اعلام کرد:"این معامله منجر به حمایت مستقیم از برنامه هسته‌ای ایران می شود".

البته واکنش جمهوریخواهان به خرید آب سنگین از ایران، تنها به صدور بیانیه ختم نشد؛«تام کاتن» سناتور جمهوریخواه آمریکایی به فاصله سه روز پس از انتشار خبر انعقاد قرارداد فروش آب سنگین ایران به آمریکا، از تسلیم طرحی برای «ممنوع شدن خرید آب سنگین ایران» به کنگره خبر داد.
تام کاتن به همراه سایر همقطاران جمهوریخواهش، یک متمم الحاقی را به لایحه بودجه آب و انرژی آمریکا افزوده بود، که به موجب آن کاخ سفید از خرید آب سنگین ایران منع می‌شود؛ این لایحه به سبب این متمم چندین بار از سوی سناتورهای هم پیمان کاخ سفید رد شده است.

به موازات تلاش کنگره آمریکا برای سنگ اندازی در مسیر توافق خرید آب سنگین از ایران، کاخ سفید بر اجرای این قرارداد تاکید دارد؛ ارنست مونیز وزیر انرژی آمریکا سی ام اردیبهشت ماه در یک نشست سیاسی در واشنگتن اعلام کرد: «توافق خرید آب سنگین آمریکا از ایران در حال نهایی شدن است».

اگرچه متمم الحاقی لایحه بودجه انرژی آمریکا مبنی بر ممنوعیت خرید آب سنگین از ایران سه بار در کنگره این کشو رد شد و مقامات و مسئولان دولت آمریکا چندین بار بر اجرایی شدن قرارداد مزبور تاکید کردند اما سرانجام در هفته گذشته، مجلس نمایندگان آمریکا با 251 رأی موافق در برابر 168 رأی مخالف به متمم ارائه شده از سوی "ران دسانتینس" نماینده جمهوری‌خواه فلوریدا رأی داد که بر اساس آن خرید آتی آب سنگین دولت آمریکا از ایران ممنوع خواهد بود.

هیچ کشوری ملزم به خرید آب سنگین از ایران نیست/به تولید آب سنگین ادامه می‌دهیم

عراقچی در واکنش به مصوبه مجلس نمایندگان آمریکا مبنی بر ممنوعیت خرید آب سنگین از ایران گفت: این مصوبه از نظر ما اهمیتی ندارد. وی با بیان اینکه طبق برجام آمریکا و هیچ کشور دیگری ملزم به خرید آب سنگین از ایران نیست، گفت: ما به تولید آب سنگین ادامه می‌دهیم. میزان مورد نیاز خود را بر می داریم و مازاد آنرا برای فروش به بازارهای جهانی عرضه خواهیم کرد. رئیس ستاد پیگیری برجام همچنین از رایزنی برای فروش 40 تن آب سنگین خبر داد.

به سبب دستبرد 2 میلیارد دلاری آمریکا، فروش آب سنگین متوقف شده است

"پس از دستبرد آمریکایی‌ها به دارایی 2 میلیاردی کشورمان از همکارانم خواستم که از ارسال محموله آب سنگین به آمریکا خودداری کنند و جلوی آن را بگیرند تا تکلیف روشن شود"؛ این بخشی از اظهارات دیروز علی اکبر صالحی رئیس سازمان انرژی اتمی کشورمان است که می توان آن را پاسخی به اقدامات و تحرکات اخیر آمریکایی‌ها در رابطه با خرید آب سنگین ایران دانست.

صالحی این را هم گفت که «ممکن بود محموله آب سنگین به آمریکا برود و هم محموله را مصادره کنند و هم پولش داده نشود و این می‌توانست مشکلی را به ویژه برای افکار عمومی ایجاد کند».

رئیس سازمان انرژی اتمی کشورمان همچنین به اقدامات و مواضع دو ماه اخیر هیئت حاکمه آمریکا مبنی بر خرید یا عدم خرید آب سنگین از ایران، اینچنین واکنش نشان داد که:«ما طبق برجام تعهد داریم که مازاد بر 130 تن آب سنگین تولیدی خود را برای فروش پیشنهاد دهیم و این این بدان معنی نیست که اگر خریداری نبود دیگر چاره‌ای نداریم بلکه مانند سابق فرض می‌کنیم که خریداری نیست و آب سنگین را تولید و ذخیره می‌کنیم».