جرایم چه افرادی در دادسراها و دادگاه‌های نظامی رسیدگی می‌شود؟

به گزارش خبرنگار حقوقی و قضایی ، به موجب ماده یك قانون مجازات جرایم نیروهای مسلح مصوب 1382، قانون تعیین حدود صلاحیت دادسراها و دادگاه های نظامی و مجوزهای حضرت امام خمینی(ره) و مقام معظم رهبری اشخاصی كه به جرایم خاص آنان در  دادسراها و دادگاه های نظامی رسیدگی می‌شود، عبارتند از:

1)كاركنان ستاد كل نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران و سازمان های وابسته؛
 
كلیه پرسنلی كه در ستاد كل نیروهای مسلح انجام وظیفه می نمایند به موجب قانون، نظامی محسوب می شوند. ستاد كل ارگانی مستقل از سایر نیروهای مسلح و دارای شخصیت حقوقی مستقل است.

2)كاركنان ارتش جمهوری اسلامی ایران و سازمان های وابسته؛

كاركنان ارتش جمهوری اسلامی ایران و سازمان های وابسته به مجموعه پرسنل فرماندهی كل ، ستاد ، نیروی زمینی ، نیروی هوایی ، نیروی دریایی و سازمان های وابسته اطلاق می شود.
كادر ثابت ارتش به پرسنلی اطلاق می گردد كه برای انجام خدمت مستمر در ارتش استخدام می شوند و به سه دسته تقسیم می‌گردند:

الف ) نظامیان : كاركنانی اند كه پس از طی آموزش لازم به یكی از درجات پیش بینی شده در این قانون نائل می شوند واز لباس وعلائم خاص نظامی استفاده می نمایند.

ب) كارمندان : پرسنلی هستند كه براساس مدارج تحصیلی یا مهارت تجربی وتخصص استخدام شده و بدون استفاده از درجات ، علائم و لباس نظامی به یكی از رتبه های پیش بینی شده در قانون نائل می شوند.

ج ) محصلان : كاركنانی هستند كه به منظور خدمت در كادر ثابت، استخدام و قبل از انتصاب در یكی از مشاغل مندرج در این قانون در یكی از مؤسسات آموزشی ارتش یا وزارت دفاع و سازمان های وابسته یا به هزینه آنها مشغول تحصیل می باشند .
منظور از سازمان های وابسته به ارتش، سازمان های عقیدتی سیاسی و حفاظت اطلاعات هستند.

3)كاركنان سپاه پاسداران انقلاب اسلامی و سازمان های وابسته؛

– كاركنان سپاه پاسداران انقلاب اسلامی و سازمان های وابسته، به مجموعه كاركنان فرماندهی كل ، ستاد ، نیروی زمینی، نیروی هوافضا، نیروی دریایی، نیروی قدس و سازمان های وابسته از جمله بسیج مستضعفین اطلاق می شود.
 
-كادر ثابت سپاه پاسداران انقلاب اسلامی به پرسنلی اطلاق می شود كه برای انجام خدمت مستمر در سپاه استخدام می شوند و عبارتند از:

الف ) پاسداران رسمی ( نظامیان ): پاسداران رسمی پرسنلی هستند كه به استخدام سپاه در آمده و پس از طی دوره های آموزشی لازم به یكی از درجات پیش بینی شده در این قانون نائل واز لباس و علائم نظامی استفاده می نمایند.

ب) كارمندان: پرسنلی هستند كه براساس مدارج تحصیلی یا مهارت تجربی و تخصص استخدام شده و بدون استفاده از درجات ، علائم و لباس نظامی به یكی از رتبه های پیش بینی شده در قانون نائل می شوند.

ج ) محصلان: كاركنانی هستند كه به منظور خدمت در كادر ثابت استخدام و قبل از انتصاب در یكی از مشاغل مندرج در این قانون در یكی از مؤسسات آموزشی سپاه یا سازمان های وابسته یا به هزینه آن ها مشغول تحصیل می باشند .

د)بسیج:

-  در تعریف بسیجی آمده است: « پرسنل بسیجی به افرادی اطلاق می شود كه جهت تحقق ارتش بیست میلیونی تحت پوشش سپاه در می آیند.»

- به موجب ماده 35 قانون اساسنامه سپاه: « هدف از تشكیل بسیج مستضعفین ایجاد توانایی های لازم در كلیه افراد معتقد به قانون اساسی و اهداف انقلاب اسلامی  به منظور دفاع از كشور، نظام جمهوری اسلامی هم چنین كمك به مردم هنگام بروز بلا و حوادث غیرمترقبه با هماهنگی مراجع ذی ربط می باشد. »

-  به موجب بند (3) ماده (15) قانون آیین دادرسی دادگاه های عمومی وانقلاب مأمورین نیروی مقاومت بسیج كه به موجب قوانین خاص و در محدوده وظایف محوله ضابط دادگستری محسوب می شوند ، جزء ضابطین خاص دادگستری محسوب می شوند.

- اعضای بسیج عبارتند از:

الف ) بسیجی عادی : عموم اقشار معتقد به قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران و اهداف انقلاب اسلامی هستند كه پس از گذراندن دوره آموزش عمومی به خدمت ارتش بیست میلیونی در آمده و سازماندهی می شوند.

ب ) بسیجی فعال : آن دسته از بسیجیان عادی كه واجد شرایط لازم بوده و پس از گذراندن دوره آموزشی، سازماندهی شده و در انجام مأموریت های محوله با سپاه همكاری می كنند.

ج ) بسیجی ویژه ( پاسداران افتخاری ):پرسنلی هستند كه صلاحیت های یك پاسدار را دارا می باشند و پس از گذراندن آموزش های لازم سازماندهی شده و متعهد می گردند تا به هنگام نیاز به طور تمام وقت در اختیار سپاه قرار گیرند.

4)كاركنان وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح و سازمان‌های وابسته؛

- وزارت دفاع بخشی از دولت است كه مسؤولیت نیروهای مسلح را در قالب قوانین و دستورات فرماندهی كل قوا به عهده دارد.

- مهمترین وظایفی را كه این وزارت خانه مطابق قانون عهده دار است، عبارتند از:

الف) بررسی و تحصیل بودجه و اعتبار نیروهای مسلح وسازمان های وابسته به آن؛

ب) ساخت و تولید اقلام مورد نیاز نیروهای مسلح و انجام تحقیقات صنعتی لازم در این جهت؛

ج) نوسازی، بازسازی و تعمیرات اساسی وسایل و تجهیزات نیروهای مسلح كه خارج از مقدورات آن نیروهاست و هدایت و هماهنگ نمودن تحقیقات صنعتی نیروهای مسلح؛

د) آموزش و تربیت كادر متخصص و مورد نیاز وزارت و سازمان های وابسته و سازماندهی عناصر سازمانی تابعه؛

هـ) انجام كلیه خریدهای خارجی مورد نیاز وزارت و سازمان های وابسته بر اساس تدابیر فرماندهی كل قوا و هم چنین تهیه و تأمین خریدهای داخلی اقلام مشترك مورد نیاز نظامی به تشخیص ستاد كل؛

و)دفاع از نیروهای مسلح و سازمان های وابسته به آن در مراجع قضایی؛

ز) اداره امور املاك نیروهای مسلح و سازمان های وابسته از نظر حقوقی و قانونی؛

ح) تهیه وتأمین زمین مورد نیاز و احداث ساختمان نیروهای مسلح.

-كاركنان سازمان اتكا نیز نظامی محسوب می شوند و رسیدگی به جرایم آن ها كه در حین خدمت یا در ارتباط با وظایف خاص نظامی مرتكب می شوند، در صلاحیت سازمان قضایی نیروهای مسلح است.

- به جرایم مالی اعضای هیأت مدیره شركت های تعاونی وابسته به نیروهای مسلح بنا به نظر اداره حقوقی قوه قضائیه در ارتباط با وظایفشان در این شركت ها در دادگاه های نظامی رسیدگی می‌شود.

 - از سازمان های وابسته به وزارت دفاع و پشتیبانی، سازمان عقیدتی سیاسی وحفاظت اطلاعات را می توان نام برد.

5)كاركنان نیروی انتظامی جمهوری اسلامی ایران؛

- در سال 1369 نیروی انتظامی جمهوری اسلامی ایران از ادغام شهربانی، ژاندارمری، کمیته انقلاب اسلامی، پلیس قضایی و حراست وزارتخانه‌ها تشكیل گردید.

- كاركنان نیروی انتظامی عبارتند از :

الف ) پایوران ( نیروهای كادر ثابت )؛

ب ) پیمانی ( نیروی استخدام موقت ، معمولاً 5 ساله ) ؛

ج ) وظیفه ( نیروهای سرباز اعم از سرباز عادی یا درجه دار و افسر ).

6)كاركنان وظیفه از شروع خدمت تا پایان آن؛

- خدمت سربازی عبارت است از : « مدت زمانی كه اتباع ذكور هر كشور پس از رسیدن به سن بلوغ برابر مقررات و قوانین آن كشور مكلف به انجام وظیفه در یكی از نیروهای مسلح می باشند.

- پرسنل وظیفه كسانی هستند كه مطابق قانون خدمت وظیفه عمومی در یكی از دوره های ضرورت، احتیاط یا ذخیره مشغول به خدمت می باشند.

- در كشور ما افراد حداكثر تا اول ماه تولد در سالی كه درآن به سن 18 سال تمام می رسند، مشمول سربازی می باشند.

- آغاز سربازی از تاریخی است كه در دفترچه به عنوان تاریخ اعزام قید شده است.

- مشمولان زیر دیپلم كه به صورت حضوری مشغول به تحصیل بوده و سال اعزام آن‌ها سپری شده است، درصورت ترك تحصیل حداكثر تا یك سال مهلت دارند كه وضعیت مشمولیت خود را روشن نمایند.

-مشمولان فارغ‌التحصیل دانشگاه‌ها درصورت فراغت از تحصیل حداكثر تا یك سال  مهلت دارند كه وضعیت مشمولیت خود را روشن نمایند. مشمولان دانشجو در صورت ترك تحصیل، انصراف و یا اخراج از دانشگاه، حداكثر تا یك سال مهلت دارند كه وضعیت مشمولیت خود را روشن نمایند.

- مدت دوره ضرورت در حال حاضر 24 ماه و در صورتی كه مشمولان مازاد برنیاز یا كمتر از  تعداد مورد نیاز باشند ستاد كل نیروهای مسلح با اجازه فرمانده معظم كل قوا می تواند این مدت را كمتر یا بیشتر نماید.

- بر همین اساس، مدت خدمت مقدس سربازی در حال حاضر در مناطق جنگی و امنیتی 18 ماه، محروم و بد آب و هوا 19 ماه و سایر مناطق 21 ماه و مراکز دولتی 24 ماه است.

- در زمان جنگ و بسیج همگانی در صورت لزوم ، كسانی كه به علتی در زمان صلح از معافیت خدمت دوره ضرورت استفاده نموده اند نیز به خدمت احضار خواهند شد.

- غیبت با فرار از سربازی متفاوت است. مشمول غایب به کسی گفته می شود که در مهلت مقرر كه از طرف سازمان وظیفه عمومی اعلام گردیده خود را برای انجام سربازی معرفی نمی‌کند اما سربازی فراری کسی است که به خدمت سربازی اعزام و پس از اخذ مرخصی از محل خدمت یا خارج‌شدن از محیط، دیگر باز‌نمی‌گردند. به جرایم سربازان فراری در سازمان قضایی نیروهای مسلح رسیدگی می شود.

- اگر غیبت افرادی كه در موعد مقرر خود را برای انجام سربازی معرفی نكرده اند از یک سال بیشتر شود علاوه بر اضافه خدمت به عنوان سرباز فراری به سازمان قضایی نیروهای مسلح معرفی می شوند.

- به مشمولانی که غیب آنان تا سه ماه است، سه ماه اضافه خدمت و بیش از سه ماه ، شش ماه اضافه خدمت تعلق می گیرد.

- جرایم زمان خدمتِ پرسنل وظیفه ترخیص شده، قابل رسیدگی در محاكم نظامی است.

– چنان چه سربازی به تحمل اضافه خدمت محكوم شود تا زمانی كه خدمت را به اتمام نرسانده نظامی محسوب می شود و در صورت ارتكاب جرم خاص نظامی و انتظامی در سازمان قضایی نیروهای مسلح محاكمه می شود.

7)محصلان مراكز آموزش نظامی و انتظامی و مراكز آموزش وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح در داخل و خارج از كشور؛

محصلان، پرسنلی هستند كه قبل از انتصاب در یكی از مشاغل نیروهای مسلح در یكی از مؤسسات آموزشی نظامی و انتظامی و وزارت دفاع یا به هزینه آنها مشغول تحصیل می باشند. از نظر حقوق جزای نظامی تاریخ شروع دوره آموزشی ، تاریخ قبول یك فرد به عنوان نظامی وآغاز نظامیگری به شمار می آید.

8)كسانی كه به طور موقت در خدمت نیروهای مسلح هستند و طبق قوانین استخدامی نیروهای مسلح در مدت مزبور از اعضاء نیروهای مسلح محسوب می شوند.

این افراد عبارتند از: كاركنان خرید خدمت، كاركنان قرار دادی ، كاركنان روز مزد و  پیمان كاری و داوطلبان غیرنظامی كه در مناطق عملیاتی نیروهای مسلح انجام وظیفه می نمایند.

الف)پرسنل خرید خدمت :

پرسنل خرید خدمت به كسانی اطلاق می شود كه طبق مقررات مربوط ؛ خدمت مشخصی را برابر قرار داد معینی انجام می دهند. برابر مقررات ارتش و وزارت دفاع و سازمان های وابسته به آن ها می توانند از پرسنل بازنشسته مشمول قانون و سایر بازنشستگان دولت با حفظ وضع وحقوق بازنشستگی به طریق خرید خدمت استفاده نمایند.

ب)پرسنل قراردادی:

- پرسنل قراردادی كه در خدمت نیروهای مسلح هستند نظامی محسوب می شوند و مقررات نیروهای مسلح نیز در خصوص این افراد مجری خواهد بود ومانند قوای مسلح حق خروج از كشور را بدون تأیید و اجازه حفاظت اطلاعات یگان متبوع ندارند.

- پایان مدت قرارداد این افراد در واقع پایان مدت نظامی گری آنان محسوب می شود.

-كارگرانی كه در ارتش جمهوری اسلامی خدمت می كنند نیز از لحاظ مقررات كیفری و انضباطی مانند نظامیان با آنان رفتار خواهد شد.

ج)داوطلبان غیرنظامی در مناطق عملیات نیروهای مسلح :

برمبنای قانون آن دسته از داوطلبان غیرنظامی كه از كاركنان دولت نبوده و به منظور همكاری با ارتش و نیروی انتظامی بر اساس ضوابطی كه از طرف وزارت دفاع تعیین می شود در مناطق عملیاتی قبول خدمت نموده ، مادام كه خدمت آنان در طول مدت عملیات جنگی مورد تأیید و نیاز باشد از نظر امور كیفری و انضباطی مشمول قوانین ومقرراتی خواهند بود كه درباره سربازان احتیاط مجری است.

*نكته مهم: به جرایم مرتبط با وظایف خاص نظامی یا انتظامی ، حین خدمت و كلیه جرایم امنیتی افراد ذكر شده همچنین جرایمی كه در حین تحقیق و رسیدگی به جرایم خاص نظامی و انتظامی كشف می شود، در دادسراها و دادگاه های نظامی رسیدگی می شود.

9) كاركنان وزارت اطلاعات؛

به جرایم مربوط به تخلف كاركنان وزارت اطلاعات از وظایف قانونی خود همچنین جرایم این قشر كه مشتمل بر اطلاعات طبقه بندی شده و اسرار جمهوری اسلامی است براساس مجوزها، سازمان قضایی نیروهای مسلح رسیدگی می نماید.

10)اسرای ایرانی و اسرای بیگانه؛

به جرایمی كه اسرای ایرانی عضو نیروهای مسلح در مدت اسارت مرتكب شده اند همچنین جرایم اسرای بیگانه در مدت اسارتشان در كشور، در سازمان قضایی نیروهای مسلح رسیدگی می شود.

 11)پرسنل مأمور به خدمت در سازمان های دیگر؛

به موجب تبصره « 1 » ماده یك قانون مجازات جرایم نیروهای مسلح به  جرایم نظامی و انتظامی كاركنان نیروهای مسلح كه در سازمان های دیگر خدمت می كنند در دادگاه های نظامی رسیدگی می شود.