گزارش میزان از نقض عهدها و سیاسی کاری های آژانس بین المللی انرژی اتمی/ از نامه بدون سربرگ و امضا آژانس تا اعتراف دیرهنگام البرادعی

- گروه سیاسی: مطابق سند برجام، آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به عنوان مرجع راستی آزمایی برنامه‌ها و فعالیت‌های هسته‌ای ایران در نظر گرفته شده است و موعد اجرای برجام (26 دی 94) به زمانی موکول شده بود که این نهاد بین‌المللی، تعهدات برجامی ایران را تایید کند؛  تعهداتی از قبیل  تعطیلی مرکز تحقیقات اراک،  تخریب و بازطراحی رآکتور آب سنگین اراک، کاهش ظرفیت غنی سازی، محدود کردن برنامه تحقیق و توسعه سانتریفیوژها، توقف غنی‌سازی در فردو و خارج کردن مواد از آن و حفظ 1044 سانتریفیوژ بدون غنی سازی، کاهش ذخایر اورانیوم غنی شده به 300کیلوگرم از حدود 11 تن،‌ حفظ سقف 500 سانتریفیوژ IR-1  در انبارهای تحت نظارت آژانس و معدوم ساختن باقی سانتریفیوژها (ایران حدود 19 هزار سانتریفیوژ IR-1  دارد)، شروع به اجرای موقت پروتکل الحاقی و اجرای کامل کد اصلاحی 3.1 و…

24 آذر 94 بود که شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، رای خود را مبنی بر مختومه شدن پرونده مطالعات ادعایی پیرامون برنامه هسته‌ای ایران ( موسوم به پی ام دی) صادر کرد؛یوکیا آمانو مدیرکل آژانس بین المللی انرژی اتمی در ارزیابی نهایی خود از برنامه هسته‌ای ایران برای ارائه گزارش به شورای حکام جهت مختومه کردن پرونده "پی ام دی" مدعی شده بود که ایران تا قبل از سال 2003 مطالعاتی را برای ساخت تسلیحات هسته‌ای انجام داده است؛ ادعایی که با قاطعیت از سوی مسئولان کشورمان رد شد؛ هر چند که طبق مقرارات "ان پی تی" و دستورالعمل‌های پادمانی، صرف مطالعه در تمام حوزه‌های دانش هسته‌ای ولو نظامی و تسلیحاتی بلامانع است. 
 
اظهارات آمانو اگرچه با قاطعیت از سوی مسئولان کشورمان رد شد؛ اما کارشناسان و صاحبنظران معتقدند با توجه به اینکه آژانس بین المللی انرژی اتمی به عنوان مرجع راستی آزمایی اقدامات و تعهدات برجامی ایران درنظر گرفته شده است، اینگونه اظهارات می‌تواند موجبات ایجاد بحران و کارشکنی در مسیر اجرای برجام را فراهم آورد.

 مقام معظم رهبری در دیدار با کارگزاران نظام در تیرماه 1394 بیاناتی در خصوص موضوع هسته‌ای ایراد فرمودند و از جمله اظهار داشتند:«ما به آژانس بدبینیم، آژانس نشان داده که هم مستقل نیست و هم عادل نیست. مستقل نیست زیرا تحت تاثیر قدرتهاست، عادل نیست (چون) بار‌ها و بارها برخلاف عدالت حکم کرده و نظر داده. به علاوه، اینکه بگویند آژانس باید بیاید اطمینان پیدا کند که فعالیت هسته‌ای در کشور نیست، یک حرف غیرمعقولی است.»

در ادامه به برخی از کجروی‌ها و بدعهدی‌های آژانس بین‌المللی انرژی اتمی که استقلال و عدالت این نهاد بین‌المللی را زیر سوال برده، اشاره می‌کنیم:

برای یادآوری نقض‌عهدها و سیاسی‌کاری‌های آژانس در قبال پرونده هسته‌ای ایران می‌توان به فاصله سال‌های 82 تا 84 اشاره کرد؛ سال‌هایی که ایران به موجب توافقات منعقد شده در سعدآباد تهران، بروکسل و پاریس، تعلیق‌هایی را در برنامه هسته‌ای خود به صورت داوطلبانه پذیرفته بود، اما مسئولان وقت اژانس برای جلب رضایت قدرت‌های جهانی با ارائه گزارشات خلاف واقع در مسیر برنامه هسته‌ای ایران خلل وارد می‌کردند.

حسن روحانی دبیر وقت شورای عالی امنیت ملی کشورمان در فصل چهارم کتاب خاطرات هسته‌ای خود تحت عنوان «امنیت ملی و دیپلماسی هسته‌ای» گلایه‌های متعددی از عملکرد آژانس بین المللی انرژی اتمی و مدیر کل وقت آن مطرح کرده و تصریح می‌کند که آژانس بین‌المللی انرژی اتمی دائما با انتشار گزارش‌های دوپهلو درباره عملکرد هسته‌ای ایران، نقش مهمی در به درازا کشیدن و حل نشدن این ماجرا داشت و حتی در ماجرای توافق سعدآباد با این که مدیرکل به طرف ایرانی قول داده بود آژانس از کلمه «تعلیق» برای سانتریفیوژهای نطنز، همان تفسیری را ارائه کند که مورد توافق ایران بود، در نهایت تحت فشار آمریکا و اروپا خلاف قولش عمل کرده و با تحمیل تفسیری متفاوت از وعده خود، باعث شد تا چند ماه بعد در توافق بروکسل، عملا ایران تعلیق گسترده‌تری را انجام دهد که البته آن توافق هم با عهدشکنی سه کشور اروپایی و فشار آمریکا به شکست انجامید و تنها حاصل آن توافق تعلیق غنی‌سازی و عقب‌نشینی ایران بود. 

محمد جواد ظریف از اعضای تیم مذاکره کننده هسته‌ای کشورمان در فاصله سال‌های 82 تا 84 نیز در کتاب خاطرات خود تحت عنوان "آقای سفیر" به ذکر نمونه‌ای دیگر از نقض عهدهای آژانس می‌پردازد و می‌نویسد:مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به ناحق برای این که مشکلش را با آمریکا حل کند و یک دوره دیگر نیز در منصبش باقی بماند،عبارت«Breach of the obligation to comply»را وارد گزارشش کرد. هیچ مبنای حقوقی برای این که مدیرکل بتواند عبارت فوق‌الذکر را در گزارش آژانس علیه ایران به کار ببرد وجود نداشت و همین عبارت بود که ما را به شورای امنیت برد.

سخنگوی تیم هسته ای ایران در فاصله سال های 82 تا 84، اخیرا طی مصاحبه ای با یکی از روزنامه‌های داخلی، به نقض عهد آژانس اشاره می کند و می‌گوید: «البرادعی قبل از ورود سه وزیر خارجه اروپایی به تهران آمد. دکتر روحانی ملاقات خصوصی با وی داشت و چند بار از او پرسید که از نظر آژانس معنی تعلیق چیست؟ او صریح گفت: خودداری از گازدهی به سانتریفیوژها. وقتی وزرای سه کشور اروپایی آمدند دعوای اصلی بر سر تعلیق بود.

روحانی به اعتماد حرف و قول و تعریف البرادعی بعد از مشورت تلفنی با مقامات عالی، پذیرفت که تعلیق بر اساس تعریف آژانس بین‌المللی انرژی هسته‌ای صورت گیرد. بعد از یک ماه آژانس دوسه صفحه بدون امضا و بدون سربرگ آژانس برای ما فاکس کرد که تعلیق را وحشتناک فراگیر تعریف کرده بود یعنی تعلیق گازدهی، تولید و مونتاژ و نصب سانتریفیوز، تعلیق پروژه‌های اصفهان و نطنز و اراک و حتی ساخت‌وساز. ما شوکه شدیم. وقتی از البرادعی پرسیدیم گفت تعریف فنی و قانونی آژانس همان است که من گفتم. این برگه تعریف سیاسی تعلیق است که توسط قدرت‌های بزرگ تعیین شده و من هم اختیاری ندارم. به همین دلیل هم من نه امضا کردم و نه حاضر شدم روی سربرگ آژانس بیاورم. البته البرادعی همین حقیقت را در کتاب «عصر فریب» خود هم بعدا اقرار کرد».

سوگیری‌ها و سیاسی کاری‌های مسئولان آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در دوره‌های مختلف تنها در بیان مسئولان کشورمان نمود نداشت، بلکه خود مقامات و مسئولان آژانس نیز بر این شیوه اذعان داشتند؛ محمد البرادعی مدیرکل سابق آژانس بین المللی انرژی اتمی در کتاب خاطرات خود تحت عنوان "عصر فریب" بر مشی سیاسی کارانه و ناعادلانه آژانس در قبال پرونده هسته‌ای ایران تاکید می‌کند و می‌نویسد: در جلسه با بوش رئیس جمهور وقت آمریکا در ارتباط با ایران بر ضرورت پیش‌گرفتن سیاست تهدید و پاداش تاکید کردم.