گزارشی از جشن‌های نوروزی در چین + عکس
البته در چین، تقویم میلادی به رسمیت شناخته شده و کشور بر اساس آن اداره می‌گردد اما سال نوی چینی به عنوان یک رسم کهن، هر ساله مفصل و با شکوه جشن گرفته می‌شود و 15 روز به طول می انجامد. بر اساس طالع بینی چینی، هر سال از بین 12 حیوان نام یک حیوان به طور سمبلیک انتخاب می‌شود.
این حیوان ها که هر کدام ویژگی خاصی دارند عبارتند از: موش، گاو، ببر، مار، خرگوش، اژدها، اسب، خروس، قوچ، میمون، سگ و خوک. امسال نیز به نام «میمون» نام‌گذاری شده که گویا در فرهنگ چینی نمادخلاقیت و الهام است. در تمام سال چینی، جشنی مهم‌تر از این جشن نیست. برای همین آداب و رسوم مفصلی برای ورود به سال نو دارند.
جشن دو هفته‌ای
چینی ها طی این دو هفته از برنامه های خاصی پیروی می‌کنند. البته این رسوم در بعضی شهرها و اقوام کمی متفاوت است و صد البته همه‌ی افراد به خصوص نسل های جدید از تمام آن ها پیروی نمی‌کنند.
روز اول: روز خوش‌آمدگویی به الهه های بهشت و زمین است. بسیاری از چینی ها در این روز از خوردن گوشت قرمز پرهیز می‌کنند.
روز دوم: روز دعا‌کردن برای اجداد و درگذشتگان و همچنین سگ هاست. گروهی این روز را روز تولد سگان می‌دانند.
روز سوم و چهارم: روز احترام و دید و بازدید از خانواده‌ی همسر
روز پنجم: روز ماندن در خانه و دعوت از الهه‌ی ثروت. در این روز چینی ها
به دید و بازدید نمی روند چون معتقدند برای هر دو طرف بد‌یمن خواهد بود.
روز ششم تا دهم: روزهای دید و بازدید از اقوام و دوستان. در این روزها
چینی ها به معابد و اماکن مقدس می‌روند و از خدا و یا الهه هایشان طلب
سلامتی، خوش اقبالی و ثروت می‌کنند. (روز هفتم، روز به نمایش گذاشتن
محصولات کشاورزی ست. در این روز روستاییان کشاورز، معجونی از هفت گیاه را
می‌نوشند و برای طولانی بودن عمرشان، رشته و ماهی خام می‌خورند. در باور
چینیها، روز هفتم روز تولد بشر است.)
روز یازدهم تا سیزدهم: روزهایی ست که باید غذا های سبک و ساده خورد تا فرصتی باشد برای استراحت و پاک سازی سیستم بدن.
روز چهارهم: روز آماده سازی برای جشن فانوس
روز پانزدهم: در این روز چینی ها ردیفی از شمع را در جلوی خانه هایشان
روشن می‌کنند و هنگام شب با فانوس های زیبایی پشت سر هم مسیری را می
پیمایند.
جشن فانوس
همان طور که گفته شد جشن سال نوی چینی در روز پانزدهم با برگزاری «جشن
فانوس» به پایان می رسد. این جشن در رسوم اقوام مختلف چینی وجود دارد و
آماده سازی آن در روزهای قبل آغاز می‌شود.
جشن فانوس در خیابان های
اصلی شهر اجرا می‌شود و اکثراً علاوه بر نمایش فانوس های رنگی با رقص،
آواز و موسیقی های محلی همراه است. در این شب ماه کامل در آسمان می‌درخشد و
مردم با دیدن حلول اولین قرص کامل ماه به رقص و پایکوبی می‌پردازند و با
فانوس های روشن در کوچه ها و خیابان ها قدم می زنند.
گروهی این جشن
را با فستیوال دیگری که در اواسط پاییز برگزار می‌شود اشتباه می‌گیرند.
مردم در آن فستیوال که به مناسب «تعادل طبیعت» برگزار می‌شود نیز فانوس
هایی به شکل‌های متفاوت روشن می‌کنند.
افسانه نیان
از آنجایی‌که کشاورزی رکن مهم اقتصادی چین محسوب می‌شده، بسیاری از جشن
ها و آداب و رسوم فرهنگی و مذهبی این مردم با سمبل های کشاورزی در هم
آمیخته است. شاید به همین دلیل هزاران سال پیش، سال نوی چینی را به یاد یک
موجود افسانه‌ای به نام «نیان» آغاز می‌کردند. نیان نام موجود غول پیکری‌ست
که در قصه های کهن از نیروی ویران‌گر وی بسیار یاد شده. او می‌توانسته در
یک چشم بر‌هم زدن شهری را ببلعد و آن را نابود کند. روزی مرد کهن سالی
ادعا می‌کند که توانایی رام‌کردن نیان را دارد. او جانور غول‌پیکر را تشویق
می‌کند تا برای اثبات قدرت خود حیوانات وحشی منطقه را نابود کند و نیان در
این مبارزه پیروز شده و کشاورزان را برای همیشه از شر حیوانات وحشی که به
مزارع حمله می‌کردند راحت می‌کند. سرانجام پیرمرد نیان را به فرمان برداری
وا می‌دارد و تصمیم می‌گیرد سوار بر او برای همیشه از شهر خارج شود. اما
پیش از ترک شهر رازی را با مردم درمیان می‌گذارد. او فاش می‌کند که نیان از
رنگ قرمز، آتش و سر و صدا هراس دارد و توصیه می‌کند هنگام فرا رسیدن سال
نو، کاغذ های رنگی خصوصاًً قرمز به در و پنجره ها آویزان کرده، آتش بازی و
سر و صدا راه بیاندازند تا نیان جرات بازگشت نداشته باشد! جالب این‌که در
زبان چینی «نیان» (nian) به معنای «سال» به‌کار برده می‌شود.
خرافات سال نوی چینی
بی‌تردید همه‌ی چینی ها از تمام اعتقادات خرافه‌آمیز پیروی نمی‌کنند و
اعتقاد آن ها بسته به خانواده و محیط اجتماعی‌شان متفاوت است. در این‌جا
به چند خرافه مربوط با سال نوی چینی اشاره می‌کنیم:
- چراغ های خانه
از غروب آخرین روز سال تا صبح‌گاه اولین روز سال نو نباید خاموش شود. در
این مدت در و پنجره های منزل نیز نباید بسته باشد.
- موها در اولین روز سال نو نباید شسته شود چون ممکن است بخت و اقبالی که بر آن نشسته از بین برود.
- خوردن گوشت قرمز در روز اول سال ممنوع است.
- نظافت خانه تا عصر آخرین روز سال باید به اتمام برسد و جارو و خاک اندازها دور انداخته یا بیرون خانه گذاشته شود.
- خانه در روز اول نباید جا
رو شود. اگر ناچار به تمیز کردن شوند تمام خاکروبه ها را باید به وسط اتاق و از آن‌جا به گوشه‌ای منتقل کنند. خاکروبه ها به هیچ وجه نباید تا روز پنجم دور ریخته و یا پایمال شوند.
- گریه و زاری کردن در روز اول به شدت نهی شده و به همین دلیل والدین از تنبیه کودکان شان صرف نظر کرده و از بیم به گریه افتادن کودک، شیطنتش را تحمل می‌کنند.
- در روز اول نباید به کسی چیزی قرض داد و باید سعی کرد
تا پیش از سال نو امانتی ها به صاحبانش برگردانده شود. همچنین نباید در
این روز به هیچ‌کس چراغ یا هیچ نوع روشنایی امانت داد. توصیه شده در این
روز از گرفتن کبریت و فندک از چینیها ، حتی برای روشن کردن سیگار خودداری
کنید!
- در روزهای اول باید از گفتن و شنیدن هر سخنی درباره‌ی مرگ و
جن خودداری کرد. عدد 4 که در زبان چینی شباهت زیادی به کلمه «مرگ» دارد
نباید ادا شود و باید از تعریف و شنیدن داستان، خاطره و حتی قصه ای که در
آن مرگی اتفاق بیافتد دوری کرد.
- گروهی از چینی ها قبل از آن‌که
برای اولین بار بعد از تحویل سال بیرون بروند، از پیشگویان برای مسیر حرکت
و ساعت خروج مشورت می‌گیرند.
- در سال نو، اولین فردی که ملاقات
می‌شود و اولین کلمه ای که شنیده می‌شود از اهمیت زیادی برخوردار است و بر
سال جدید تاثیر می‌گذارد.
- دیدن افراد در اتاق خواب شگون ندارد. لذا
برای دید و بازدید های فامیلی بیمارها را از اتاق بیرون آورده و جای
استراحتی در سالن پذیرایی مهیا می‌کنند.
- استفاده از چاقو و قیچی منع شده چرا که این وسایل شانس را قطع می‌کند.
- به اعتقاد چینی ها سگ ها در روز دوم سال متولد شده‌اند و به همین دلیل
این روز را به مهربانی و مراقبت ویژه از آن ها می پردازند.
- از بین
میوه ها، گلابی میوه‌ی حساسی ست! تقسیم‌کردن گلابی بین زوج ها و عشاق
به معنای آرزوی جدایی ست. این اتفاق در روز پنجم و ماه هفتم سال به شدت
منع شده.
- یادتان باشد که در روز پنجم به دیدن دوستان چینی‌تان نروید.
در این روز خانواده های چینی باید در خانه بمانند و از پذیرایی کسی خشنود
نمی‌شوند چرا که روز پنجم روز دعوت از الهه‌ی ثروت است.
خوراکی‌های خوش‌یمن
شام عصرگاهی پیش از سال نو بسیار نزد چینی ها پراهمیت است. این وعده‌ی
غذایی معمولاً در خانه و یا رستورانی در نزدیکی عضو بزرگ خانواده صرف
می‌شود. در این مهمانی تمام اعضای خانواده باید شرکت کنند و کسانی که
نمی‌توانند خود را به خانواده‌ی درجه اول برسانند باید در مهمانی نزدیکترین
قوم خود حضور بهم برسانند. این رسم سمبل وحدت و یکپارچگی خانواده است و
معمولاً مرغ و ماهی به عنوان غذای اصلی سرو می‌شود.
خوش یمن بودن
غذاها بیشتر به ظاهر آن ها برمی‌گردد. برای مثال رشته سمبل عمر دراز است و
نباید موقع خوردن قطع شود. مرغ درسته به معنای خانواده‌ی متحد و از آن
جایی که صدف، مروارید را به یاد می‌آورد سمبل ثروت است. بعضی خوراکی ها
نیز در آوا به عبارات یا اصطلاحات مثبت و خوش یمنی نزدیک هستند مثل کاهو
(بارش شانس)، نارنگی (ثروت)، پاملون که نوعی گریفروت بزرگ است (داشتن، دارا
بودن) و ماهی (فراوانی، آرزو).
در بین کیک و شیرینی ها نیز
«کیک‌برنج» موسوم به nian gao به عنوان اصلی‌ترین شیرینی سال نو محسوب
می‌شود. شکل گرد این کیک نشانه‌ی وحدت خانواده و لایه لایه بودن آن به
معنای «ریزش شانس» است.
پاکت قرمز
دادن هدیه در پاکت قرمز یکی از مرسوم ترین آداب در عید چینی هاست. در
واقع، پرداخت پول بدون پاکت بد شانسی می‌آورد. روی این پاکت ها غالباً
عباراتی با معنای خوش شانسی، ثروت و سلامت نوشته شده. در این پاکت ها
معمولاً اسکناس گذاشته می‌شود اما هدایای دیگری نظیر شکلات به ویژه به شکل
سکه‌های قدیمی چینی، کارت تبریک و غیره نیز رایج است. در مهمانی و دید و
بازدید های خانوادگی، بزرگترها این پاکت های قرمز را به کودکان و نو عروس
و داماد ها هدیه می‌کنند.
رقص اژدها، یکی از رقص‌هایی است که در طول
سال نو چینی اجرا می‌شود. چینی ها معتقدند که اژدها نماد قدرت بوده و
می‌تواند بد شانسی و ارواح خبیث را از آن ها دور کند. البته رقص های سنتی
دیگری هم در جریان روزهای سال نو اجرا می‌شود. از جمله آن ها می‌توان به
رقص شیر اشاره کرد که ریشه در هند و چین دارد و به همراه عروسک ها و آهنگ
های ویژه ای انجام می‌شود.
شاید مثل بسیاری از اخبار، آداب و رسوم و
اتفاق های مربوط به چینی ها، این واقعیت که در سال نوی چینی بزرگ‌ترین
جابه‌جایی انسان در جهان رخ می‌دهد نیز عجیب اما واقعی باشد؛ این‌که
میلیون‌ها انسان در این روز برای دیدن خانواده و شرکت در ضیافت شام پیش از
آغاز سال نو به زادگاهشان برمی‌گردند. به راستی که مردم این سرزمین
باستانی با سبک و سیاق خاص زندگی‌شان همیشه موجب شگفتی اند.