چگونگی روند احراز صلاحیت داوطلبان انتخابات مجلس/ کاندیدایی که صلاحیتش علاوه بر هیئت اجرایی توسط هیئت نظارت نیز رد شده باید چه کند؟

-گروه سیاسی: کثرت داوطلبان انتخابات مجلس در دوره فعلی و افزایش چند برابری تعداد ثبت نام کنندگان نسبت به ادوار قبلی که البته با انتقاد بجای بزرگانی همچون حضرات آیات یزدی و جنتی همراه بوده است، به نظر می‌رسد روند احراز صلاحیت های داوطلبان را در مراحل مختلف با تاخیر و کندی مواجه سازد.

همانطور که وزارت کشور در برنامه زمانبندی تهیه شده تصریح کرده بود، روند احراز صلاحیت داوطلبان توسط هیئت‌های اجرایی دیروز(15دی) پایان یافت و از امروز تا سه روز دیگر (یعنی 19 دی) هیئت‌های نظارتی به شکایات داوطلبان رد صلاحیت شده و یا احیانا ابطال صلاحیت داوطلبان فاقد صلاحیت رسیدگی خواهند کرد.

آنطور که دبیر ستاد انتخابات وزارت کشور گفته است از مجموع 12 هزار و 123 داوطلب انتخابات مجلس دهم، حدود 10 هزار 967 نفر توسط هیئت‌های اجرایی تایید صلاحیت شده اند و 810 نفر هم رد صلاحیت شده اند؛ همچنین به گفته پورعلی مطلق، 291 داوطلب نیز که در میان آن‌ها اسامی برخی چهره های  سرشناس نیز به چشم می خورد، از کاندیداتوری انتخابات مجلس دهم انصراف داده اند.

اما در ادامه نگاهی کوتاه خواهیم داشت به فرمول و مکانیزم احراز صلاحیت کاندیداهای انتخابات مجلس شورای اسلامی توسط هیئت های نظارت بر انتخابات.

اصل 99؛ شورای نگهبان و نظارت استصوابی

 براساس اصل نود و نهم‌ قانون اساسی«شورای نگهبان‌ نظارت‌ بر انتخابات‌ مجلس‌ خبرگان‌ رهبری‌، رياست‌ جمهوری، مجلس‌ شورای‌اسلامی‌ و مراجعه‌ به‌ آرای‌ عمومی‌ و همه‌پرسی‌ را برعهده‌ دارد».
 
در سال 70 اعضای شورای نگهبان به موجب قانون، اصل مزبور را چنین تفسیر کردند:« نظارت مذكور در اصل نود و نهم قانون اساسی استصوابی است و شامل تمام مراحل اجرايی انتخابات از جمله تأييد و ردصلاحيت كانديداها می‌شود.»

ماده 3 قانون انتخابات مجلس

در آذر ماه سال 78  قانون انتخابات مجلس شورای اسلامی به تصویب رسید و در ماده 3 قانون مزبور بر اصل 99 قانون اساسی اینچنین تاکید شده که «نظارت بر انتخابات مجلس شورای اسلامی به‌عهده شورای نگهبان می‌باشد. اين نظارت، استصوابی، عام و در تمام مراحل در كليه امور ‌مربوط به انتخابات جاری است».

هفت شرط داوطلبان

هفت شرط داوطلبان انتخابات مجلس در هنگام ثبت نام مطابق ‌ماده 28 قانون انتخابات مجلس شورای اسلامی به این شرح است: «اعتقاد و التزام عملی به اسلام و نظام مقدس جمهوری اسلامی ايران، تابعيت كشور جمهوری اسلامی ايران، ابراز وفاداری به قانون اساسی و اصل مترقی ولايت مطلقه فقيه، داشتن حداقل مدرك كارشناسی ارشد و يا معادل آن، نداشتن سوء شهرت در حوزه انتخابيه، سلامت جسمی در حد برخورداری از نعمت بينايی، شنوايی و گويايی و  حداقل سن سی سال تمام و حداكثر هفتاد و پنج سال تمام».

همچنین مواد 29 و 30 قانون انتخابات مجلس شورای اسلامی به افرادی که شرایط و صلاحیت داوطلبی در انتخابات مجلس را ندارند نیز اشاره کرده است.

ماده 50 قانون انتخابات

بر اساس ماده 50 قانون انتخابات«هيأت‌های اجرايی مراكز حوزه‌های انتخابيه موظفند حداكثر ظرف ده روز پس از پايان مهلت ثبت نام با توجه به نتايج بدست آمده از بررسی‌های لازم در محل و با استفاده از نتايج اعلام شده توسط وزارت كشور صلاحيت داوطلبان در رابطه با صلاحيت های مذكور در اين قانون را مورد رسيدگي قرار داده و نتيجه را كلاً به هيأت های نظارت اعلام نمايند». بر اساس تبصره همین ماده، «ردصلاحيت داوطلبان نمايندگی مجلس شورای اسلامی بايد مستند به قانون و براساس مدارك و اسناد معتبر باشد».

ماده 51 قانون انتخابات

ماده 51  قانون انتخابات نیز تصریح دارد: «فرمانداران و بخشداران مراكز حوزه‌های انتخابيه مكلفند نظريه رد هيأت اجرائی انتخابات را با ذكر استناد قانوني ظرف يك روز به داوطلبان ابلاغ نموده و با سريعترين وسيله به ضميمه اسناد و مدارك  به اطلاع هيأت نظارت استان برسانند» و بر اساس تبصره آن، «كساني كه صلاحيت آنان مورد تأييد قرار نگرفته حق دارند ظرف چهار روز از تاريخ ابلاغ به داوطلب، شكايت خود را مستدلاَ به هيأت نظارت استان اعلام نمايند».

ماده 52 قانون انتخابات

ماده 52 قانون مزبور فرجام شکایت‌ داوطلبان را چنین شرح می‌دهد: «گزارش‌ها و شكايات واصله ظرف مدت هفت روز پس از پايان مهلت دريافت شكايت در جلسه هيأت نظارت استان رسيدگی و نتيجه صورت جلسه می شود . چنانچه نظر هيأت اجرائی مبنی بر رد صلاحيت داوطلب، مورد تأييد هيأت نظارت استان نيز باشد، هيأت نظارت مذكور موظف است در اين خصوص، نظر هيأت مركزی نظارت را نيز كسب نمايد. هيأت نظارت استان در مورد صلاحيت ساير داوطلبان نيز نظر خود را به هيأت مركزی نظارت اعلام می‌نمايد».

در ادامه اين روند هيأت نظارت استان پس از كسب نظر هيأت مركزی نظارت، موظف است مراتب تأييد يا رد صلاحيت تمامی داوطلبان را با استناد قانونی طی صورت جلسه‌ای به فرماندار يا بخشدار مربوط اعلام کند و فرماندار يا بخشدار موظف است نظر هيأت مركزی نظارت، مبنی بر تأييد يا رد صلاحيت داوطلبان را كه از هيأت نظارت استان دريافت کرده است، به نامبردگان ابلاغ کنند تا در صورت اعتراض به رد صلاحيت خود، كتباً به شورای نگهبان شكايت کنند.

چنانچه شورای نگهبان صلاحيت داوطلبی را كه در مراحل قبلی مورد تأييد قرار گرفته است رد کند، داوطلب می‌تواند حداكثر ظرف سه روز از تاريخ ابلاغ شورای نگهبان، در خواست رسيدگی مجدد کند، شورای نگهبان بايد ظرف هفت روز رسيدگی‌  اعلام‌ نتيجه‌ نمايد.

رأی گيری در شورای نگهبان نسبت به داوطلبانی كه صلاحيت آنان در مراحل قبلی به تصويب رسيده، در مورد عدم ‌صلاحيت‌ خواهد بود.