تعریف جامعی برای حکومت فراگیر در افغانستان وجود ندارد؛ حقابه ایران یک حق قانونی است

بیش از دو سال از به قدرت رسیدن دوباره طالبان در افغانستان می‌گذرد. گروهی که سرانجام در تاریخ ۱۵ آگوست ۲۰۲۱، قدرت را تصاحب کرد و فرصت یافت که به راس قدرت در این کشور بازگردد. با وجود این، دولت فراگیر همچنان در این کشور تشکیل نشده است. بسیاری از کشورها از جمله ایران از زمان بازگشت طالبان به قدرت خواستار تشکیل یک دولت فراگیر در افغانستان شده‎اند.

خبرگزاری میزان برای بررسی آخرین تحولات افغانستان از جمله موضوع لزوم تشکیل دولت فراگیر، حقابه ایران، پناهجویان و چشم‎انداز سیاسی این کشور با ابوالفضل ظهره‌وند، سفیر پیشین ایران در افغانستان گفت‎وگو کرده که در ادامه می‎خوانید.

ظهره‎وند در ابتدا با اشاره به نشست اخیر در روسیه درباره افغانستان، گفت: نشست راهکار افغانستان در روسیه ابتکاری بود که مسکو در دست گرفت و تفسیر‌های مختلفی هم برای آن وجود داشت؛ در دور قبل که رئیس جمهور روسیه درباره افغانستان بیانیه صادر کرده بود اسمی از طالبان به میان نیاورده بود و موضع تندی هم داشت، اما اکنون روسیه می‌خواهد از صحنه افغانستان زیاد دور نباشد.

وی با بیان اینکه تنها از طالبان برای شرکت در این نشست دعوت شده بود، اظهار کرد: در حالی که اگر قرار بود دولت فراگیر باشد باید ۲ جناح را در این نشست می‌آوردند تا هر ۲ طرف مطالب خود را بیان کنند و به نوعی توازن ایجاد می‌شد؛ روسیه با این حرکت قصد داشت اجازه ندهد که طالبان به طور یکطرفه نه به طرف چین و نه به طرف آمریکا حرکت کند.

تعریف جامعی در نشست مسکو برای دولت فراگیر ارائه نشد

ظهره‎وند در بخشی دیگر با اشاره به اینکه کشور‌های شرکت‎کننده در این نشست بیشتر به طرف طالبان موضع گرفتند، گفت: درباره دولت موقت کلی‌گویی صورت گرفت، اما هیچ تعریف جامعی برای دولت فراگیر در این نشست ارائه نشد.

این کارشناس مسائل افغانستان با بیان اینکه دولت فراگیر یکجا و به صورت یکباره ایجاد نمی‌شود، عنوان کرد: طرف‌ها باید فرآیندی را تعریف کنند که طبق آن فرآیند بستر‌های رشد مولفه‌هایی که می‌تواند در دولت فراگیر نقش ایفا کند فراهم شود، اما اکنون این مولفه‌ها نیستند و برخی شخصیت‌های از رده خارج هستند که در آینده هم شانسی نخواهند داشت، این افراد امکان بازگشت به قدرت را در افغانستان ندارند و افکار عمومی هم از آن‌ها پیروی نمی‌کند و یک وضعیت برزخی است که به نفع طالبان است.

سفیر پیشین ایران در افغانستان درباره جمع‌بندی نشست مسکو، اظهار کرد: در مجموع بیشتر شرکت کننده‌ها به دنبال نوعی وزن‎کشی در برابر رقبایی بودند که همه آن‌ها هم به سمت طالبان می‌روند.

به گفته ظهره‎وند، آمریکا نیز در افغانستان به جز طالبان مولفه دیگری را نمی‌خواهد و این بستر، بستر بسیار مساعدی است که می‌تواند علیه ایران، روسیه و به طور کلی ژئوپولیتیک منطقه فعال شود.

آمریکایی‌ها از افغانستان نرفته‌اند

این کارشناس مسائل بین‎الملل در بخشی دیگر به این موضوع اشاره کرد که افغانستان بعد از خروج آمریکا می‌تواند به عنوان تهدیدی برای ایران، روسیه و چین باشد و گفت: این ادعای درستی است؛ آمریکایی‌ها از افغانستان نرفته‌اند بلکه تغییر موضع دادند و بهتر است بگوییم نوعی تغییر شکل داده‌اند.

وی با بیان اینکه سرمایه ژئوپولیتیکی آمریکا مولفه‌های تروریستی هستند، تاکید کرد: آمریکایی‌ها به جز این چیز دیگری ندارند؛ داعش و جریان‎های تکفیری مهم‌ترین مولفه برای آنهاست و هر جریانی که بتواند بی‌ثباتی و جریانات سلبی را تقویت کند، یک سرمایه اصلی و ژئوپولیتیکی برای آمریکا به شمار می‎رود؛ هرچیزی که بتواند به اسلام ضربه بزند و چهره‌ای نادرست از اسلام جلوه دهد، فرهنگ را نابود کند، زبان و ادبیات فارسی را از بین ببرد و مولفه‌های ژئوپلیتیکی ایرانی را از بین ببرد، سرمایه آنهاست.

پیامد‌های ساماندهی نشدن پناهجویان افغانستانی 

سفیر پیشین ایران با بیان اینکه آمریکایی‌ها از یک سو حذف زنان را در افغانستان مطرح می‌کنند و در ایران شعار‌هایی درباره زنان سر می‌دهند، اضافه کرد: آن‌ها جریاناتی را شکل می‌دهند که بتوانند علیه ایران هم استفاده کنند؛ با حداقل سرمایه‌گذاری انواع بازی‌های سیاسی را راه می‌اندازند؛ نکته مهم‌تر اینکه وقتی ما نتوانیم طرح ایجابی برای شکل‌دهی به نظم جدید در منطقه و به‌خصوص در افغانستان داشته باشیم، نتیجه این می‌شود که ما تنها از ۵ یا ۶ میلیون افغانستانی پناهجو و نه مهاجر میزبانی می‌کنیم که به دلیل حضور طالبان از افغانستان فرار کرده‎اند؛ بنابراین بعد از مدتی این افراد به عناصری تبدیل می‌شوند که نه در ایران ساماندهی شده و تعهدی دارند و نه افقی برای بازگشت دارند.

به گفته ظهره‎وند، آمریکایی‌ها به‌خوبی این وضعیت را می‌بینند و اگر از این ۳۰ میلیون جمعیت، ۲۵ میلیون نفر هم وارد ایران شود آن‌ها خوشحال هستند، یعنی با یک تیر ۲ نشان را می‌زنند؛ هم بر ظرفیت‌های افغانستان مسلط می‌شوند و هم منابع را می‌برند؛ همچنین فرهنگ‌زدایی و قوم‌زدایی می‌کنند.

وی ضمن تاکید بر اینکه آمریکا و «ویلیام برنز»، رئیس سازمان سیا، این برنامه را در قبال پناهجویان افغانستانی دنبال می‌کنند، افزود: «ویلیام برنز»، رئیس سیا، یک دیپلمات حرفه‌ای است؛ این فرد با یک مقام نظامی و امنیتی صرف، تفاوت دارد؛ «برنز» بر روی ایجاد یک فرصت کار می‌کند و باتجربه است؛ حتی «زلمای خلیل‎زاد» هم که این همه بحران در منطقه ایجاد کرده قابل مقایسه با «برنز» نیست، چراکه «برنز» با تعهد به امنیت ملی آمریکا در منطقه می‌چرخد و نیرو‌های آمریکا در حال حاضر در افغانستان هستند.

بحران گرسنگی افغانستان و پیامدهای آن

کارشناس مسائل افغانستان در بخشی دیگر با اشاره به اینکه افغانستان دومین کشور جهان از نظر سطح گرسنگی است، عنوان کرد: این یک واقعیت وحشتناک است؛ چندین سناریو وجود دارد و یکی از سناریو‌ها این است که پاکستان در سراشیبی قرار دارد و اگر دیپلماسی ایران، روسیه و چین نتواند درباره پاکستان چاره‌ای بیندیشد و برای ایجاد یک نظم جدید در این کشور کمک نکند، این کشور تضعیف می‎شود؛ در صورت وقوع چنین رویدادی، این گرسنگی در افغانستان و پاکستان به ایجاد سربازانی کمک می‌کند که حاضر می‌شوند برای داعش بجنگند.

لزوم استفاده از ظرفیت پناهجویان افغانستانی

ظهره‌وند در ادامه به لزوم استفاده از ظرفیت پناهجویان افغانستانی اشاره کرد و گفت: ما باید از این ظرفیت برای مهندسی جدید استفاده کنیم؛ ما باید در حال حاضر با آمریکا و «ویلیام برنز» و طرح‌های آنها رقابت کنیم.

وی با اشاره به اینکه پناهجویان افغانستانی یک فرصت هستند، اضافه کرد: اکنون ۵ یا ۶ میلیون افغانستانی با ما به‌آرامی زندگی می‌کنند و این امر بسیار خوب است؛ این وضعیت را می‌توان به فرصت تبدیل کرد؛ همچنین می‎توانیم به این افراد کمک کنیم تا بروند کشور خودشان را درست کنند.

حقابه ایران

سفیر پیشین ایران در افغانستان در بخشی دیگر تاکید کرد: حقابه ایران یک حق قانونی است و این تنها قرارداد قانونی و رسمی است که در منطقه در موضوع آب برای سرزمین‌های پایین دستی و بالادستی وجود دارد و مجلس‌های ۲ کشور نیز این توافق را تصویب کرده‌اند.

ظهره‌وند، ادامه داد: اما در این خصوص که طالبان این حقابه ایران را بدهد، باید گفت که آن‌ها بعید است این حقابه ایران را بدهند و این هم یک شاخصه دیگری است.

وی با بیان اینکه ما اگر آب بخواهیم باید آن را از دولت مستقر افغانستان بخواهیم، بیان کرد: دولتی که افغانستان فراگیر را بتواند شکل دهد و بتواند هویت جدیدی را برای مردم افغانستان ورای هویت قومی شکل دهد.

حکومت فراگیر در افغانستان باید تعریف شود

ظهره‌وند با اشاره به اینکه حکومت فراگیر در افغانستان باید تعریف شود، اظهار کرد: اینکه افرادی از مقام‎های سابق افغانستان جمع شوند و بخواهند حکومت در این کشور تشکیل دهند، این امکان ندارد و افکار عمومی افغانستان هم از آن استقبال نخواهد کرد و فرجامی هم ندارد؛ فاجعه‌ای که اکنون در افغانستان شاهد هستیم محصول همان تعاونی قدرتی است که در این کشور وجود داشت.

کارشناس مسائل افغانستان در پایان با بیان اینکه ما در میان پناهجویان افغانستانی در ایران افرادی تحصیل‎کرده داریم، افرادی که می‌توانند در این زمینه نقش ایجاد کنند، گفت: باید بستری فراهم کنیم که اینگونه افراد جوشش داشته باشند؛ نخبگانی که وجود دارند، روحانیونی که آن‌ها دارند، انسان‌های تحصیل‌کرده و حوزوی‌های فعالی دارند، هنرمندان خوبی دارند، ایران باید خانه دوم افغانستانی‌ها باشد همانگونه که اکنون نیز است؛ باید به این افراد سامان بدهیم.

 انتهای پیام/