نبود نظارت بر قیمت اجاره تماشاخانه‌های خصوصی/ناامیدی جوانان از سالن‌های دولتی

- عرصه هنر‌های نمایشی و تئاتر طی دو سال گذشته مشکل کم نداشته و شاید از هر سو که به دغدغه‌های هنرمندان این عرصه بنگریم با وضعیتی ناامید کننده روبرو باشیم، وضعیتی که شاید این روز‌ها و با کاهش شیوع کرونا کمی آرام‌تر شده، اما در اساس همچنان مشکلات فراوانی وجود دارد.  

تعطیلی چندین باره سالن‌های تئاتر، کمک هزینه‌های ناچیز نسبت به تعرفه تولید یک اثر نمایشی، نبود نظارت بر قیمت بلیت تئاتر، بیکاری پیشکسوتان و وضعیت نابسامان درمانی آنها، کوچ نسل جوان تئاتر از این هنر به مشاغل دیگر به دلیل نبود صرفه اقتصادی، حضور سلبریتی‌ها روی صحنه تئاتر، رانت و لابی در تخصیص سالن‌های دولتی و اعتراضات فراوان نسبت به آثار برگزیده در جشنواره‌های معتبر تنها بخش کوچکی از مشکلات اهالی تئاتر در سال‌های گذشته است.  

اما یکی از مهمترین مشکلاتی که مخصوصا نسل جوان تئاتر با آن دست و پنجه نرم می‌کند وضعیت نابسامان سالن‌های دولتی و خصوصی است، سالن‌های دولتی که به طور کلی بدون هیچ برنامه خاص و صرفا با روابط و لابی به گروه‌ها تخصیص داده می‌شوند.  

اگر یک کارگردان تئاتر به یک سالن دولتی برود همواره با این جمله مواجه می‌شود که آن سالن تا یکسال آینده پر است، اما نکته عجیب آنجاست که هیچگاه برنامه اجرا‌های آینده سالن‌های دولتی همچون وحدت، ایرانشهر و تئاترشهر منتشر نمی‌شود. این سالن‌ها با این جمله از بار مسئولیت شانه خالی کرده و صرفا به کسانی نوبت اجرا می‌دهند که از ارتباط و لابی قوی تری برخوردار باشند.  

در مورد سالن‌های خصوصی، اما قضیه عکس است، شاید دست یافتن به سالن‌های خصوصی راحت‌تر باشد، اما کف هزینه سالن یا همان مبلغی که باید بابت هر شب اجرا به سالن ارائه کرد تا حدی بالا رفته که بسیاری از گروه‌ها با مشکلات فراوانی روبرو شده اند.  

اتفاقی که طی سال جاری و بازگشایی مجدد تئاتر بعد از دوران اوج کرونا صد چندان شده است، براساس گزارشات یکی از تماشاخانه‌های معتبر خصوصی با داشتن سه سالن قیمت ۱۰، ۸ و ۵ میلیون را برای کرایه هر شب در نظر گرفته است، این مبالغ براساس ابعاد سالن در نظر گرفته شده است. دیگر سالن‌های خصوصی هم وضعیت بهتری ندارند و مبالغ حداقل ۴ میلیون در نظر گرفته می‌شود.  

شاید در نگاه اول این مبلغ زیاد نباشد، اما تصور کنید که یک گروه قرار باشد نمایشی را به مدت ۳۰ شب روی صحنه ببرد. این بدان معناست که این گروه باید صرفا ۱۰۰ تا ۳۰۰ میلیون تومان را برای کرایه سالن در نظر بگیرد، اگر هزینه‌های جاری اجرا همچون دستمزد عوامل، صحنه، نور، گریم و تبلیغات را به آن اضافه کنیم این ارقام نجومی می‌شوند.  

نکته قابل تامل آنجاست که این افزایش قیمت سالن‌های تئاتر در حالی رخ می‌دهد که در قیمت بلیت تئاتر افزایش چندانی دیده نمی‌شود، زیرا مخاطب تئاتر دیگر بیش از ۱۰۰ هزار تومان هزینه تماشای یک تئاتر نمیکند که البته این مبلغ هم حداکثر قیمت بلیت بوده و امروزه نرخ میانگین بلیت تئاتر بین ۵۰ تا ۷۰ هزار تومان است. با این وضع هر نمایش باید روزانه ۱۰۰ مخاطب با بلیت ۱۰۰ هزار تومان داشته باشد تا بتواند هزینه کرایه خود برای سالنی که ۱۰ میلیون تومان اجاره می‌گیرد را صاف کند.  

البته این نکته را باید در نظر داشت که بخش دولتی مقصر اصلی این مشکلات است، این بخش می‌توانست با جلوگیری از فساد مدیریتی در تخصیص سالن‌ها موقعیت را بین سالن‌های دولتی و خصوصی به صورتی موازنه کند، از سویی می‌توانست با حمایت از بخش خصوصی در کاهش هزینه‌ها کمک کند تا این سالن‌ها هم بتوانند با قیمت‌های پایین تری میزبان گروه‌ها و مخاطبان باشند.  

اما آنچه مشخص است اینکه تئاتر و مرکز هنر‌های نمایشی به طور کامل از مدیریت بر این عرصه باز مانده اند، هیچ نظارتی بر روند تخصیص سالن‌های دولتی نیست، قیمت گذاری کف سالن‌های خصوصی کاملا به میل صاحبان سالن در نظر گرفته می‌شود، بلیت تئاتر هنوز هیچ جدول بندی ندارد و هر گروه می‌تواند به هر دلیلی بلیتی ارزان و یا گران عرضه کند.  

حال تئاتر وارد قرن تازه شده و باید دید مشکلات فراوان عرصه نمایشی تا چه حد قابل حل خواهند بود، باید دید که مدیران تئاتری و مسئولین فرهنگی بالاخره این هنر را جدی خواهند گرفت یا خیر. اتفاقی که در صورت گذشتن از کنار آن آینده تاریکی را برای این هنر به همراه خواهد داشت.

گفت‌وگو از مهدیار حسن پور