ردپای آمریکا در آشفتگی سیاسی پاکستان

– اقدام پارلمان پاکستان برای برگزاری جلسه سلب اعتماد «عمران خان»، نخست وزیر این کشور با اقدام متقابل وی برای انحلال پارلمان از طریق درخواست از «عارف علوی»، رئیس جمهور پاکستان مواجه شد.

 

طی چند ساعت در روز یکشنبه، تصمیم‌های سیاسی مهمی در پاکستان گرفته شدند؛ تعویق زمان برگزاری جلسه رای عدم اعتماد به «عمران خان»، انحلال پارلمان، برکناری نخست وزیر پاکستان، درخواست «عمران خان» برای برگزاری انتخابات زودهنگام و معرفی اش به عنوان نخست وزیر موقت این کشور.

 

 

پاکستان کشوری با ۲۲۰ میلیون نفر جمعیت با ایران، افغانستان، هند و چین همسایه است؛ این کشور دومین کشور مسلمان جهان از نظر جمعیت است؛ جغرافیای پاکستان در کنار دارا بودن سلاح اتمی دارای اهمیت استراتژیک زیادی است؛ این کشور از زمان تاسیس خود در ۷۵ سال پیش همواره با بی ثباتی و کودتای نظامی دست و پنجه نرم کرده است.

 

«عمران خان»، اخیرا با تکرار اظهارات خود مبنی بر توطئه آمریکا برای برکناری اش از طریق برگزاری جلسه رای عدم اعتماد، پارلمان را منحل کرد.

 

عرصه سیاسی پاکستان در حال حاضر پارلمانی منحل شده، کابینه‌ای برکنار شده و نخست وزیری موقت دارد؛ آن چه مشخص است اقدام «عمران خان» برای انحلال پارلمان، تلاشی برای باقی ماندن در قدرت با وجود از دست دادن حمایت ارتش بوده است.

 

 

پاکستان و آمریکا سال هاست که شاهد تلاطم در روابط میان خود هستند.

 

مجهز بودن پاکستان به سلاح هسته‌ای سبب شده تا آمریکا تلاش کند روابط خود را با این کشور مدیریت کند.

 

پاکستان نیز برای دهه‌ها هرچند با بی میلی در به اصطلاح جنگ با تروریسم آمریکا با این کشور همراه شد.

 

به مدت دو دهه پس از حملات ۱۱ سپتامبر ۲۰۰۱، پاکستان ظاهراً یکی از شرکای آمریکا در جنگ علیه القاعده و طالبان پس از درخواست واشنگتن از اسلام آباد برای انتخاب یکی از طرفین بود؛ در ازای آن، ارتش پاکستان ده‌ها میلیارد دلار کمک آمریکا را از آن خود کرد.

 

اما از همان ابتدا، روابط بین دو کشور براساس تقسیم منافع بود و پاکستان بازی دوگانه‌ای را انجام داد: پذیرش کمک‌های آمریکا، در حالی که اغلب از همان شبه نظامیانی حمایت می‌کرد که آمریکا مدعی جنگ با آن‌ها بود.

 

روابط پاکستان و آمریکا پس از کشته شدن «اسامه بن لادن» در سال ۲۰۱۱ وارد دوره‌ای جدید از سردی شد که با بمباران پاکستان توسط آمریکا پررنگ‌تر و جدی‌تر شد اما پاکستان در زمان نخست وزیری «عمران خان» به ویژه پس از خروج آمریکا از افغانستان از این کشور دور شد.

 

اسلام آباد در پی دوری از آمریکا، مشارکت استراتژیک با چین و روابط نزدیک‌تر با روسیه را در دستور کار خود قرار داد؛ اقدامی که به مذاق آمریکا خوش نیامد.

 

 

اگرچه مقام‌های آمریکایی تاکنون به روش‌های مختلف صحبت‌های «عمران خان» مبنی بر توطئه برای برکناری اش را رد و اعلام کردند که تحولات پاکستان را دنبال می‌کنند، اما با در نظر داشتن سابقه تاریخی مداخلات آمریکا در سیاست پاکستان، اتهام‌های وارد شده از سوی «عمران خان» به آمریکا دارای رگه‌هایی قوی از واقعیت است.

 

این موضوع زمانی لباس واقعیت به تن می‌کند که به رابطه آمریکا و ارتش پاکستان در سال‌های اخیر توجه شود.

 

اختلاف نظر میان «عمران خان» و ارتش پاکستان شامل سران نظامی این کشور در اواخر سال گذشته سبب شد تا ارتش دست از حمایت از نخست وزیر بکشد.

 

در واقع، ارتش پاکستان که به شکلی تاریخی تعیین کننده اولویت‌های سیاست خارجی و امنیتی این کشور بوده، با «عمران خان» به اختلاف نظر خورده است.

 

این اختلاف نظر بیش از هر موردی در زمینه تلاش نخست وزیر پاکستان برای دوری از آمریکا خود را نمایان کرد.

نمود بارز این اختلاف نظر را می‌توان در موضع گیری ژنرال «قمر باجوا»، فرمانده ارتش پاکستان یک روز پیش از برگزاری جلسه رای اعتماد به «عمران خان» دید.

 

وی در یک سخنرانی، تمایل خود را برای تعمیق روابط با چین و آمریکا ابراز کرد.

 

اگرچه ارتش برخلاف الگوی مداخلات ارتش در سیاست پاکستان می گوید در بحران سیاسی جاری بی طرف می‌ماند، اما نگاهی به واقعیت‌ها نشان می‌دهد که آمریکا نقش آفرینی خود در سیاست پاکستان را با دستان ارتش انجام می‌دهد؛ زیرا خود به دلیل بحران‌ها و چالش‌های متعددی که با آن‌ها مواجه است، قادر به مداخله مستقیم نیست.

 

در واقع آمریکا برای سرنگونی دولت «عمران خان» کار چندان سختی در پیش ندارد؛ زیرا کنترل پشت پرده امنیت و سیاست خارجی پاکستان در دستان ارتش این کشور است که متحد آمریکا محسوب می‌شود.

 

به نظر می‌رسد هویت ضد آمریکایی «عمران خان» که در قالب تصمیم‌هایی مانند مخالفت با واگذاری پایگاه به آمریکا پس از خروج این کشور از افغانستان، عدم واکنش به عملیات روسیه در اوکراین، ... خود را نمایان کرده بود، سبب شد تا واشنگتن در مسیر اجرای نقشه برکناری وی گام بردارد.

 

قانون نانوشته عدم پایان دوره پنج ساله نخست وزیری در پاکستان از سال ۱۹۴۷ تاکنون برای «عمران خان» هم عمل کرد.

 

به گفته یک کارشناس آمریکایی، سفر اخیر «عمران خان» به مسکو از نظر آمریکا یک «فاجعه» بود و اکنون وجود دولت جدید در اسلام آباد دستکم می‌تواند تا حدی به بهبود روابط با آمریکا کمک کند.