روایتی از تولید واکسن‌های ایرانی کرونا
_ فارس نوشت: ویروس کرونا دو ساله شده و این نوزاد شوم با جثه بسیار ریز و غیر قابل مشاهده‌اش، دو سال است جهان را متأثر از خود کرده و سلامت جسمی و روانی ۸ میلیارد نفر را در اقصی نقاط جهان به مخاطره انداخته است.
همان بیماری مهلکی که تاکنون جان صد‌ها هزار نفر در سنین مختلف را گرفته و پرونده زندگی‌شان را بسته، میلیون‌ها نفر را داغدار عزیزانشان کرده و بسیاری را نیز روانه مراکز درمانی کرده است.
در مسیر مبارزه با این بیماری مهلک، کشور‌های مختلفی در قالب شرکت‌های تولید کننده واکسن، در نقاط مختلف دنیا در حال تلاش برای تولید واکسن کرونا بوده و تاکنون نیز چند نوع واکسن در دنیا ساخته شده و برخی نیز به مرحله تزریق رسیده است.
ایران نیز از قافله واکسن سازان دنیا عقب نمانده و از روز‌های آغازین این پاندمی فعالیت خود را در مسیر ساخت واکسن کرونا با جدیت آغاز کرد.
اکنون ۶ واکسن تولید داخل در چرخه واکسیناسیون قرار گرفته‌اند. در این گزارش با واکسن‌های ایرانی کرونا آشنا می‌شویم.
واکسن رازی یا همان «کووپارس» اولین واکسن تزریقی_استنشاقی در جهان است که توسط موسسه واکسن سازی رازی ساخته شده است. واکسن و سرم‌سازی رازی، از سال ۱۳۰۳ تا کنون تولید واکسن‌هایی مانند فلج اطفال، سرخک، سرخچه، اوریون، دیفتری و کزاز را نیز در کارنامه دارد.
این واکسن دارای دُز سوم استنشاقی است که برای ایمن سازی بینی و سینوس‌ها بکار می‌رود. ویروس کرونا در بینی افرادی که دُز سوم این واکسن را دریافت کرده‌اند امکان زنده ماندن ندارد؛ یعنی امکان ناقل شدن در افراد واکسینه از بین می‌رود.
رازی کووپارس برخلاف واکسن‌های کشته به صورت همزمان ایمنی آنتی‌بادی خونی و ایمنی سلولی را فعال می‌کند که به این ترتیب سیستم ایمنی بدن سلول‌های آلوده در حال تکثیر ویروس را شناسایی و حذف می‌کند.
به دلیل خالص بودن آنتی ژن نوترکیب، این واکسن عاری از DNA، RNA و آنتی‌ژن N ویروس بوده و خطر عوارضی مثل التهاب ریوی در این واکسن وجود ندارد.
به دلیل آنتی‌ژن بسیار کم و ایمنی زایی بسیار مناسب این واکسن برای گروه‌های سنی زیر ۱۸ سال، افراد مسن، مادران شیرده و دیگر گروه‌های حساس مناسب است.
این واکسن دارای دو دز تزریقی و یک دز استنشاقی است که هیچ یک از واکسن‌های ساخته شده کووید ۱۹ در دنیا دارای این ویژگی نیست. فرمولاسیون ساخت آن مبتنی بر پروتئین نوترکیب است؛ یعنی از بی‌خطرترین پلتفرم‌های شناخته شده محسوب می‌شود.
این واکسن به لحاظ پایه علمی، جزء ایمن‌ترین پلتفرم‌های شناخته شده دنیا برای سنین پایین است؛ زیرا کمترین میزان آنتی ژن بین واکسن‌های داخلی و خارجی، در این واکسن به کار برده شده است.
۲ ویژگی خاص کووپارس در میان واکسن‌های دنیا
این واکسن دو ویژگی اصلی دارد؛ اول اینکه پلتفرم پروتئین ساب یونیت دارد؛ اولین خصیصه واکسن رازی که آن را ارزشمند می‌کند همین قضیه پروتئین ساب یونیت (زیر گروه پروتئینی) بودن آن است.
دُز استنشاقی کووپارس روی مخاط بینی ریخته می‌شود
دومین خاصیت این واکسن، موضوع استفاده از دُز استنشاقی واکسن است. ویروس کرونا سلول‌های سیستم ریه را بیشتر دوست دارد. دز سوم این واکسن به صورت موضعی روی مخاط بینی فرد استفاده می‌شود.
وقتی روی مخاط بینی می‌ریزیم موجب ایجاد آنتی بادی ترشحی می‌شود. این خوبی را دارد که جلوی ویروس را گرفته و ایمنی را بالاتر می‌برد.
همچنین واکسن‌هایی که در کل در مخاط بینی توسط سیستم ایمنی شناخته می‌شوند باعث تحریک بهتر ایمنی سلولی می‌شوند؛ فعال شدن بیشتر ایمنی سلولی یعنی واکسن بهتر.
واکسن «پاستوکووک» به عنوان یک واکسن ایرانی -کوبایی حاصل تعاملات و همکاری‌های دو کشور ایران و کوباست.
در ایران انستیتو پاستور به عنوان قدیمی‌ترین مرکز واکسن سازی ایران و یکی از مهمترین مؤسسات واکسن سازی در دنیا کار‌های تحقیقاتی و علمی خود را در مسیر ساخت واکسن آغاز کردند و در کشور کوبا نیز مؤسسه فینلای به عنوان یک از مهمترین موسسات در تولید واکسن فعالیت خود را دنبال کردند.
این واکسن شامل دو دز و یک دز یادآور یا بوستر است. واکسن پاستوکووک نوعی واکسن کونژوگه است. مراحل اول و دوم آزمایش انسانی این واکسن در کشور کوبا و مرحله سوم کارآزمایی بالینی با مشارکت دو کشور ایران و کوبا انجام شد.
قابلیت استفاده در سنین ۳ تا ۱۸ سال و بالای ۱۸ سال
این واکسن بر مبنای پروتئین است و یکی از ایمن‌ترین واکسن‌های دنیا به شمار می‌رود و تنها واکسنی است که در کنار خود دز یادآور تولید کرده و قابلیت استفاده در سنین ۳ تا ۱۸ سال و بالای ۱۸ سال را دارد.
پاستوکووک یکی از بی خطرترین واکسن‌های دنیاست
پاستوکووک واکسنی است که علاوه بر ایمنی خوبی که ایجاد می‌کند یکی از بی‌خطرترین واکسن‌های دنیا است؛ ضمن اینکه در گروه سنی زیر ۱۸ سال مورد استفاده قرار می‌گیرد؛ به طوری که یکی از ویژگی‌های آن این است که می‌توان از آن برای دانش‌آموزان استفاده کرد.
قابلیت استفاده به عنوان دز یادآور برای همه واکسن‌های دنیا
با توجه به اینکه این واکسن می‌تواند یادآور واکسن در کسانی که قبلا به کرونا مبتلا شده‌اند باشد؛ به این شکل که می‌توان یک دز یادآور از آن استفاده کرد؛ ضمن اینکه از این واکسن می‌توان برای دز‌های یادآور واکسن‌های دیگر استفاده کنیم.
ویژگی منحصر بفرد پاستوکووک در دنیا
این واکسن تنها واکسنی در دنیاست که دز یادآور همراه خود دارد؛ به طوری که کارآیی ۹۲.۶ درصدی را در پیشگیری از ابتلا به کرونا نشان داده است.
ایمنی ۹۹ درصدی سه دُز واکسن
با توجه به اینکه در بیش از ۹۹ درصد افراد ایمنی‌زایی با سه دز دیده می‌شود؛ در نتیجه در کودکان نیاز به دز یادآور نیست.
واکسن «نورا» یکی از واکسن‌های ساخته شده در داخل کشور و تنها واکسن دانشگاهی در ایران و غرب آسیاست. پلتفرم این واکسن از پروتئین نوترکیب بوده و توسط دانشمندان دانشگاه علوم پزشکی بقیة الله (عج) ساخته شده و اکنون در مرحله سوم کار آزمایی بالینی قرار دارد و به زودی وارد چرخه واکسیناسیون کشور قرار خواهد گرفت.
نورا واکسنی از نوع پلتفرم پروتینی نوترکیب است. این پلتفروم با پلتفرم واکسن کووپارس رازی، اسپایکوژن و پاستوکووک شباهت دارد. این واکسن ۱۰۰ درصد ایرانی است. بی خطر بودن و سالم بودن واکسن و تیتر بالای آنتی بادی در ۹۰ درصد افراد مشاهده شد.
واکسن نورا چه ویژگی خاصی دارد؟
اگر به سایت سازمان بهداشت جهانی مراجعه و انواع واکسن‌های دنیا را بررسی کنیم متوجه می‌شویم بیشترین درصد مربوط به واکسن‌های با پلتفروم نوترکیب با میزان ۴۰ درصد و ۱۸ درصد ویروس کشته شده است و بقیه برای سایر پلتفروم‌هاست.
واکسن «فخرا» بعد از یک سال و نیم تلاش که با همت بلند شهید فخری زاده ایجاد شد، پس از طی مراحل آزمایشگاهی و تست‌های حیوانی، بی‌ضرری و اثر بخشی واکسن به اثبات رسیده است.
بنا به گفته مدیران این پروژه در تولید این واکسن تمامی استاندارد‌های لازم و با ایمنی کامل انجام شده است. واکسن ایرانی «فخرا» در سازمان «نوآوری و تحقیقات وزارت دفاع ایران» تولید شده است.
این واکسن از ویروس غیر فعال انتخاب شده است و با ورود این ویروس غیر فعال، ایمنی بدن فعال می‌شود. یکی از بهترین واکسن‌هایی است که کم‌خطرترین و کم عارضه‌ترین واکسن بوده است.
ایمنی زایی واکسن فخرا ۹۴ درصد
اگر افزایش تیتر آنتی‌بادی را ملاک قرار دهید، ایمنی‌زایی ۹۴ درصد است و اگر افزایش حداقل ۴ برابری تیتر آنتی‌باید را در نظر بگیرید، ۷۵ درصد است؛ به عبارتی ایمنی زایی واکسن فخرا ۹۴ درصد است.
واکسن کووبرکت؛ اولین واکسن ساخته شده تمام ایرانی
واکسن «کووبرکت» نخستین واکسن کووید-۱۹ تولید محققان ایرانی است که موفق به دریافت کد اخلاق و کارآزمایی انسانی از وزارت بهداشت شد. این واکسن در شرکت شفا فارمد وابسته به بنیاد برکت ستاد اجرایی فرمان امام (ره) تولید شده است.
ستاد اجرایی فرمان امام خمینی (ره) و مؤسسه دانش بنیان برکت از جمله بخش‌هایی هستند که به صورت جدی تولید واکسن را شروع کردند که آزمایش انسانی یکی از طرح‌های تولید واکسن این ستاد، از نهم دی ماه سال گذشته آغاز شد.
مراحل ساخت کووبرکت
پلتفرم تولید این واکسن بر اساس «ویروس کشته شده» استفاز سوم بودند.
واکسن برکت باعث افزایش آنتی‌بادی در ۹۱ درصد داوطلبان شد
«اسپایکوژن»، این واکسن استرالیایی- ایرانی در تاریخ چهاردهم مهر ماه سال ۱۴۰۰ به صورت رسمی توانست مجوز مصرف اضطراری را از وزارت بهداشت دریافت کند.
بر طبق نتایج مطالعات بالینی واکسن اسپایکوژن، به دلیل ساختار پروتئینی و نوع ادجوانت‌ها، این واکسن استرالیایی- ایرانی را می‌توان یکی از بهترین گزینه‌ها برای تزریق دوز سوم یا دوز بوستر خود و سایر واکسن‌های کرونا دانست. پلتفرم واکسن اسپایکوژن از نوع پروتئین نوترکیب است.
پلتفرم ایمن واکسن
پلتفرم اسپایکوژن از ایمن‌ترین پلتفرم‌های تولید واکسن و دارو در جهان است و این پلتفرم در ساخت انواع واکسن‌ها از جمله واکسن آنفلوانزا، هپاتیت، HPV (گارداسیل) و دارو‌هایی مانند انسولین سابقه بسیار طولانی دارد.
به هر حال، در دنیای کرونایی این روز‌ها و جدال واکسن سازان جهان برای فروش بیشتر تولیدات خود، واکسن سازان کشورمان نیز در جهان خوش درخشیدند و با تلاش متخصصان حوزه واکسن سازی ایران نیز در باشگاه واکسن سازان جهان می‌درخشد.