چگونه می‌توان به انتخاب شغل فرزندمان کمک کنیم؟
_ فارس نوشت: دوست داری چه کاره شوی؟ نگویید ما نپرسیدیم! همه پدر و مادر‌ها و یا اطرافیان و اقوام این سؤال پر تکرار را از بچه‌ها پرسیده‌اند. انتخاب شغل یکی از مهم‌ترین چالش‌هایی است که والدین با آن مواجه هستند. شاید همین حالا شما فرزند نوجوانی دارید که در مهم‌ترین مرحله تحصیلی یعنی انتخاب رشته است و دوست دارید به او کمک کنید، اما نمی‌دانید چطور؟ این راهنما به کارتان می‌آید. اگر می‌خواهید از دوران کودکی روی ذهن کودکتان کار کنید و ببینید به چه شغلی علاقه دارد، اما راهکار‌های آن را نمی‌دانید بد نیست توصیه‌های مشاوران تربیت اقتصادی را مرور کنیم.
از دوران خیالی و دودلی تا واقع‌گرایی
قبل از هر چیز بد نیست بدانید که همه ما چند دوره رشد شغلی را پشت سر می‌گذاریم. «الهه ریوندی»؛ کارشناس تربیت اقتصادی می‌گوید: «روان شناسان معتقدند که جوان‌ها چند دوره رشد شغلی را پشت سر می‌گذارند. اولین دوره که در کودکی شکل می‌گیرد «دوره خیالی» است که همه ما آن را پشت سر گذاشتیم. در دوره خیالی که در اوایل و اواسط کودکی اتفاق می‌افتد، بچه‌ها باخیال پردازی درباره گزینه‌های شغلی از آن‌ها آگاه می‌شوند. انتخاب‌های بچه‌ها در کودکی معمولاً تحت تأثیر نزدیکان و زرق‌وبرق و هیجان‌انگیز بودن مشاغل قرار دارد و با تصمیمانی که در بزرگ‌سالی می‌گیرند ارتباط چندانی ندارد.
«دوره دودلی» دوره بعدی است که بین ۱۱ تا ۱۶ سالگی آغاز می‌شود. در این دوره نوجوان‌ها به‌صورت پیچیده‌تری به مشاغل فکر می‌کنند. اول بر اساس تمایلاتشان به یک شغل فکر می‌کنند، اما بعدتر وقتی‌که از ملزومات ضروری برای هر شغل آگاه می‌شوند بر اساس توانایی‌ها و ارزش‌ها به یک شغل علاقه‌مند می‌شوند.
دوره بعدی «دوره واقع‌گرایی» است که در اواخر نوجوانی و اوایل ۲۰ تا ۳۰ سالگی شکل می‌گیرد و در این دوره که واقعیت‌های مالی و عملی بزرگ‌سالان نمایان می‌شود، جوان‌ها گزینه‌های شغلی خودشان را محدود می‌کنند.
خلاصه آنکه تعداد کمی از جوان‌ها از همان سنین اولیه می‌دانند که می‌خواهند چه‌کاره شوند و مسیر مستقیمی را به سمت هدف شغلی دنبال می‌کنند. بعضی اول تصمیم می‌گیرند و بعداً نظرشان را تغییر می‌دهند و بعضی، مدت طولانی در حالت بی تصمیمی می‌مانند. همه این مراحل در روند رشد طبیعی است و پدر و مادر‌ها خیلی نگران نباشند.
دانشجو‌ها معمولاً برای بررسی گزینه‌های مختلف وقت بیشتری دارند، ولی شرایط زندگی خیلی از جوان‌هایی که جایگاه اجتماعی و اقتصادی پایینی دارند باعث می‌شود تا دامنه انتخاب‌های آن‌ها محدودتر شود.»
چطور به فرزندمان در انتخاب شغل کمک کنیم؟
حالا با همه این اوصاف و احوالات، پدر و مادر‌ها چطور می‌توانند به بچه‌هایشان در انتخاب شغل کمک کنند؟
شاید بعد از خواندن راهکار‌های کارشناس تربیت اقتصادی بهتر بتوانید به فرزندتان کمک کنید. ریوندی می‌گوید: «توجه کنید و ببینید که فرزند شما بین هم سن و سال‌های خودش بیشتر در چه زمینه‌هایی توانمندی دارد؟ چه فعالیت‌هایی را بهتر و زودتر از دیگران انجام می‌دهد؟ ما باید روی تمام استعداد‌های فرزندمان کارکنیم. بعضی را باید تقویت کنیم، اما بعضی را باید شکوفا کنیم. دور تعصبات قومی و قبیله‌ای و شغل اجدادی را خط بکشید و اجازه بدهید فرزندتان دنبال توانایی و علاقه خودش برود.»
از دیدوبازدید‌های نوروزی استفاده کنید
مرحله بعدی اینکه سعی کنید خودتان در مورد انواع مشاغل، اطلاعات لازم را به دست بیاورید تا بتوانید به بچه‌هایتان هم بهتر کمک کنید. ریوندی می‌گوید: «حالا که دوران عید است و بازار دیدوبازدید‌ها داغ است می‌توانید از اقوام و آشنایان در هر شغلی که هستند راهنمایی بگیرید تا سختی‌ها و فایده‌های آن شغل را برای شما و فرزندتان بگویند. نکته بعدی اینکه از سنین کم‌فرزندتان را با انواع مشاغل آشنا کنید. مثلاً می‌توانید بچه‌تان را به نجاری یا مغازه‌های مختلف ببرید و با انواع کسب‌وکار آشنا کنید. این کار باعث می‌شود که فرزندتان بتواند به‌صورت ملموس آن شغل را درک کند.
یادتان باشد که رضایت شغلی فاکتور‌های مختلفی دارد، فقط مسائل مالی نیست که رضایت شغلی به همراه می‌آورد. پس سعی کنید فقط روی مسائل مالی تمرکز نکنید.»
حواستان به تاریخ مصرف برخی مشاغل باشد
وقتی در حال رصد شرایط و علاقه مندی‌های فرزندتان هستید از یک نکته مهم غافل نشوید. ریوندی می‌گوید: «حواستان باشد که خیلی از مشاغل در آینده از بین خواهند رفت، برای همین سعی کنید بچه‌ها را برای مشاغلی آماده کنید که بعداً بیشتر به آن‌ها نیاز می‌شود البته هیچ چیزی را تحمیل نکنید. مثلاً الان همه چیز در حال کامپیوتری شدن هست و هوش مصنوعی اهمیت خاصی پیدا کرده پس دقت کنید و ببینید که چه شغل‌هایی در آینده به وجود می‌آیند یا روی بورس هستند.»
به نیاز‌های منطقه‌ای توجه کنید
زمان انتخاب شغل یا راه اندازی کسب و کار حواستان باشد که چه نیاز‌های شغلی در منطقه یا شهرشما وجود دارد. مثلاً شما نزدیک دریا هستید و فرزندتان به دنیای ماهی‌ها هم علاقه دارد، پس می‌تواند در شیلات موفق باشد یا مثلاً در منطقه کوهستانی زندگی می‌کنید. پس مهم‌ترین راه‌های پیدا کردن ایده‌های خوب برای کسب و کار نیاز‌های منطقه‌ای است که در آن زندگی می‌کنید.
فرزندم کدام زبان زنده دنیا را فرابگیرد؟
اگر بچه به شغلی علاقه‌مند باشد حتماً در آن خلاق‌تر است و می‌تواند طوری آن را انجام دهد که مثل بقیه نباشد. این نکته را کارشناس تربیت اقتصادی می‌گوید و ادامه می‌دهد: «با همه این اوصاف باید به بازار کار یک شغل هم توجه کرد. مثلاً الان تعداد افرادی که زبان انگلیسی را بلد هستند زیاد است در واقع عرضه کننده زیاد است، اما ممکن است تقاضا آنقدری نباشد، اما زبان چینی اینطور نیست، برای همین شاید بازار کار بهتری داشته باشد.»
با آزمون‌های استعدادیابی شغلی آشنا شوید
کارشناس تربیت اقتصادی در پایان به چند آزمون استعدادیابی شغلی اشاره می‌کند. ریوندی می‌گوید: «یک سری آزمون‌های روانشناسی برای استعداد یابی شغلی وجود دارد که می‌توانید از آن‌ها استفاده کنید. نظریه هوش هشت گانه گاردنر، آزمون تیپ شناسی شخصیت MBTI، تست هالند، تست سنجش ارز‌های حرفه‌ای، تست ارزیابی سبک‌های کاری. با انجام این آزمون‌ها دستتان می‌آید که فرزندتان چه استعداد شغلی دارد.»