اسباب‌بازی؛ وسیله‌ای برای کسب مهارت زندگی
_ روزنامه ایران نوشت: سال‌های ابتدایی زندگی کودکان زمان شادی و یادگیری بدون توقف است. کودکان در خلال بازی‌های ساده کودکانه برمهارت‌های خویش می‌افزایند و در حالی که برای ورود به دنیای بزرگسالی آماده می‌شوند، شاد زیستن را هم فرامی‌گیرند.
این امر سبب شده متخصصان بر اهمیت اسباب‌بازی و وسایلی که کودک با آن‌ها بازی می‌کند تأکید داشته باشند.
به اعتقاد کارشناسان حوزه تعلیم و تربیت و همچنین متخصصان روان شناسی، اسباب‌بازی‌ها باید دارای استاندارد‌های خاصی باشند و علاوه بر سرگرم کردن کودکان در رشد مهارت‌های شناختی و تعاملات اجتماعی آن‌ها نقشی مؤثر ایفا کنند. آموزش، تربیت و هویت‌یابی در حین بازی موضوع‌های مهمی هستند که این روز‌ها نظر متخصصان آموزشی و والدین را به خود جلب کرده است.
هفتمین جشنواره ملی اسباب‌بازی امسال درحالی برگزار می‌شود که مرکز آفرینش‌های کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان، نمایشگاهی از برترین اسباب‌بازی‌های ایرانی و تولیدات منتخب در این زمینه را از ۲۱ اسفند ماه برگزار خواهد کرد. این نمایشگاه از تاریخ ۲۱ تا ۲۳ اسفند برپا خواهد شد و ظرفیت و توانمندی اسباب‌بازی‌های ایرانی را نمایش می‌دهد.
مینو کرم‌پور، روانشناس و مشاور آموزشی بر این باور است که بازی در افزایش مهارت و تعاملات کودکان نقشی غیرقابل انکار دارد.
وی می‌گوید: کودکان از همان دوران نوزادی دست و پای خود را تکان می‌دهند و این رفتار نوعی بازی و تقلید محسوب می‌شود. در واقع آن‌ها سعی می‌کنند با این بازی‌ها توانایی‌های حرکتی خود را افزایش دهند تا کم کم بتوانند اشیا را به دست بگیرند و راه بروند.
وی ادامه می‌دهد: البته تا قبل از ۱۹ ماهگی و در برخی از کودکان تا قبل از ۲۵ ماهگی، بچه‌ها بازی‌های موازی دارند، یعنی هرکسی حتی اگر کنار کودک دیگری هم باشد به شکل انفرادی بازی می‌کند. بعد از این زمان کم کم بازی‌های اشتراکی شروع می‌شود. همه این رفتار‌ها مربوط به دوره‌هایی از رشد هستند.
پس از آنکه بچه‌ها بازی با یکدیگر را آموختند دیگر بازی کردن برای آن‌ها فقط جنبه سرگرمی ندارد و آن‌ها با تقلید از یکدیگر بر آموخته‌ها و مهارت‌های خود می‌افزایند. معاشرت، رعایت نوبت، کارگروهی و مهم‌تر از همه پذیرش شکست، نمونه‌ای از مهارت‌هایی است که کودکان در خلال بازی تمرین می‌کنند. پذیرش شکست به کودک می‌آموزد که در دوران بزرگسالی هم ممکن است گاهی شکست بخورد و باید برای رسیدن به هدف خود دوباره تلاش کند.
این روانشناس به اهمیت دوست‌یابی اشاره می‌کند و می‌گوید: می‌دانیم که کودک برای دستیابی به فرایند سالم رشد، نیازمند داشتن دوست است به طوری که همواره به والدین توصیه می‌شود که به فرزندانشان در یافتن دوست کمک کنند و حتی اصطلاحاً گفته می‌شود برای فرزندت دوست خوب بخر. دلیل این امر این است که کودک در خلال دوستی، مشارکت، کار تیمی و اکتشاف را می‌آموزد و مهارت‌ها و استعداد‌هایش شکوفا می‌شود.
اسباب‌بازی وسیله‌ای برای کسب مهارت
وی با تأکید بر ضرورت بازی با اسباب‌بازی ادامه می‌دهد: در حین بازی با اسباب‌بازی‌های مختلف استعداد‌های کودکان پرورش یافته و آن‌ها بر برخی مهارت‌های خویش تسلط می‌یابند. گاهی حتی مشاهده می‌کنیم که کودک در حین بازی خودگویی دارد، یعنی با خودش صحبت می‌کند، این رفتار به بهبود تکلم او کمک می‌کند و نباید مانع آن شد. هر اسباب‌بازی مهارتی را پرورش می‌دهد. از این‌رو بهتر است اسباب‌بازی‌های کودک متنوع باشد.
این مشاور آموزشی خاطرنشان می‌کند: اسباب‌بازی‌ها کارکرد‌های متفاوتی دارند و علاوه بر اینکه در رشد مهارت‌های اجتماعی کودک و تربیت او مؤثرهستند در هویت‌یابی کودک نیز نقش غیرقابل انکاری را ایفا می‌کنند. اسباب‌بازی‌ها در انتقال فرهنگ نیز بسیار مؤثر هستند. باید بدانیم خرید یک عروسک چشم رنگی و مو بور ناخواسته برای کودک پیامی را به همراه دارد و آن این است که شکل زیبا و مقبول، چهره این عروسک است و اگر تو شبیه آن نیستی پس خوب نیستی. امروزه بیشتر جوامع به این موضوع توجه کرده‌اند و با ساخت عروسک‌هایی با چهره‌ای شبیه چهره مردمان خود این موضوع را اصلاح کرده‌اند، حتی بهتر از این پیش رفته‌اند و عروسک‌هایی ساخته‌اند که نقص عضو دارند مثلاً یک دست یا یک پا ندارند. این عروسک‌ها برای بچه‌های معلول این پیام را به همراه دارد که آن‌ها دوست داشتنی هستند. در واقع کودک در حال الگویابی است و اگر نتواند خود را با معیار جامعه‌اش هماهنگ کند گمان می‌کند که شکست خورده، پس منزوی و افسرده می‌شود.
وی می‌افزاید: وقتی یک دختر شرقی با مو‌های مشکی یک عروسک مو طلایی به دست می‌گیرد و بازی می‌کند، از همان کودکی هویت و باورهایش نسبت به خودش، سست می‌شود. به مشکلات اضطرابی شدید دچار شده و حتی ممکن است هنگام حضور در جمع خجالت بکشد، چون خودش را آنگونه که باید، خوب نمی‌داند. درواقع تمام بازی‌ها و اسباب‌بازی‌ها پیام دارند. پس بهتر است برای اینکه پیام‌ها درست انتقال داده شود، اسباب‌بازی‌های درستی را انتخاب کنیم. اگر کودکی عروسک مربوط به کشور خودش را داشته باشد در کنار بازی و سرگرمی، با فرهنگ و آداب و رسوم کشور خود آشنا می‌شود. عروسک‌های باربی که مو‌های رنگ روشن دارند و چهره بچه گانه ندارند، برای بازی کودکان ما مناسب نیستند. نمونه‌ای از این آسیب‌ها این است که بعضی از بچه‌ها در سن رشد رژیم می‌گیرند تا شبیه عروسکشان شوند.
کاهش قیمت اسباب‌بازی ایرانی در سال آینده
با توجه به نقش اسباب‌بازی در رشد و تعالی کودکان و آماده‌سازی آن‌ها برای ورود به دوران بزرگسالی، لازم است اسباب‌بازی بومی و متناسب با فرهنگ ملی بیش از پیش مورد توجه قرار گیرد. این درحالی است که اقبال کودکان به استفاده از اسباب‌بازی‌های تولید داخل نسبت به اسباب‌بازی‌های خارجی کمتر است. این عدم تمایل که در سایه نبود عنصر جذابیت اتفاق می‌افتد مخصوص کودکان نیست و والدین نیز کمتر به خرید اسباب‌بازی ایرانی رغبت نشان می‌دهند چرا که از نظر پدر و مادر‌ها اسباب‌بازی‌های تولید داخل در مقایسه با هزینه‌ای که برای خرید آن‌ها صرف می‌شود از کیفیت مطلوبی برخوردار نیستند.
آیدین مهدی‌زاده تهرانی، رئیس دبیرخانه شورای نظارت بر اسباب‌بازی، صنعت اسباب‌بازی در ایران را صنعتی نوپا عنوان می‌کند و در این باره می‌گوید: نداشتن کیفیت مطلوب اسباب‌بازی‌های ایرانی به این دلیل است که این اسباب‌بازی‌ها در جامعه مطالباتی نداشته‌اند. البته در سال‌های اخیر با رشد این صنعت و آگاهی بیشتر خانواده‌ها، با جهشی در این زمینه مواجه شده‌ایم؛ به طوری که در طول یکی دوسال آینده مرز کیفی اسباب‌بازی ایرانی و خارجی غیرقابل تشخیص خواهد شد.
وی می‌افزاید: موضوع دیگری که به کاهش کیفیت تولیدات داخلی منجر شده حجم اندک سرمایه‌گذاری در صنعت اسباب‌بازی طی سال‌های گذشته است. خوشبختانه در سال‌های اخیر همه چیز در این صنعت دچار تحول شده و سرمایه گذاری‌ها افزایش یافته است. از این رو عملاً در ایران دیگر مسأله کیفیت وجود ندارد. در واقع بسیاری از اسباب‌بازی‌های تولید داخل دارای استاندارد‌های کیفیت هستند؛ حتی می‌توانم بگویم بخش زیادی از اسباب‌بازی‌هایی که در حال حاضر در بازار وجود دارد و خانواده‌ها به‌عنوان اسباب‌بازی خارجی خریداری می‌کنند در واقع تولید داخل است.
دبیر هفتمین جشنواره ملی اسباب‌بازی تأکید می‌کند: مسأله کنونی ما طراحی و ایجاد جذابیت است. از آنجایی که تولیدکنندگان و سرمایه‌گذاران بسیاری در این حوزه وارد شده‌اند می‌توانیم به آینده خوشبین باشیم. با ورود سرمایه در صنعت اسباب‌بازی و ورود وزارت صمت به‌عنوان متولی تولید در ایران که در آینده‌ای نزدیک اتفاق خواهد افتاد، شاهد رشد چشمگیر در صنعت اسباب‌بازی خواهیم بود.
وی با اشاره به بحث انتقال فرهنگ از طریق اسباب‌بازی می‌گوید: با تصمیمات جدید و اتفاقاتی که به آن‌ها اشاره کردم طراحان اسباب‌بازی به سمت حوزه فرهنگ گام بر‌می دارند. اولویت دفتر مرکز سرگرمی‌های سازنده کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان و شورای نظارت بر اسباب‌بازی، حمایت از اسباب‌بازی‌های فرهنگی است از این‌رو در آینده‌ای نزدیک در این حوزه هم به استاندارد‌های لازم دست خواهیم یافت.
مهدی‌زاده در پاسخ به این سؤال که چرا قیمت اسباب‌بازی ایرانی گران است، عنوان می‌کند: یکی از دلایل گرانی به شبکه توزیع بازمی‌گردد، از آنجایی که اسباب‌بازی ایرانی مدتی طولانی در مغازه‌ها می‌ماند تا به فروش برسد شبکه توزیع خواب طولانی مدت سرمایه خود را به هزینه‌های تولید اضافه می‌کند به همین دلیل با افزایش قیمت مواجه می‌شویم. از سوی دیگر پایین بودن حجم تولید نیز به افزایش قیمت منجر می‌شود. وقتی حجم تولید از چند میلیون به چند صدهزار و از چند صدهزار به چند هزار کاهش می‌یابد طبیعتاً هزینه‌های تمام شده مانند هزینه قالب و... به جای تقسیم بر میلیون بر چند هزار تقسیم می‌شود و این به معنای افزایش قیمت کالا است.
وی تأکید می‌کند: با برنامه‌های در نظر گرفته شده برای گسترش بازار و تولید بالا و همچنین یارانه‌ای که کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان در این زمینه پرداخت می‌کند درکنار سرمایه‌گذاری و مشارکت کانون، در سال آینده شاهد کاهش قیمت اسباب‌بازی تولید داخل خواهیم بود.