همه چیز درباره «عامل نارنجی»/استفاده آمریکا از سموم در جنگ ویتنام

- سم موسوم به «عامل نارنجی»، یک سم علف کش قوی بود که توسط نیرو‌های ارتش آمریکا در طول جنگ ویتنام برای از بین بردن پوشش جنگلی و محصولات زراعی مورد استفاده قرار گرفت.

به گزارش «هیستوری»، برنامه آمریکا، با نام رمز عملیات «رنچ هند»، از سال ۱۹۶۱ تا ۱۹۷۱ بیش از ۲۰ میلیون گالن سموم علف کش مختلف را بر روی ویتنام، کامبوج و لائوس اسپری کرد.

عامل نارنجی که حاوی ماده شیمیایی کشنده دیوکسین بود، رایج‌ترین علف کش مورد استفاده بود؛ بعد‌ها ثابت شد که این سم باعث مشکلات جدی سلامتی، از جمله سرطان، نقایص مادرزادی، بثورات پوستی و مشکلات شدید روانی و عصبی، در میان مردم ویتنامی و همچنین در میان سربازان آمریکایی بازگشته و خانواده‌های آن‌ها شده است.

در طول جنگ ویتنام، ارتش آمریکا درگیر یک برنامه تهاجمی جنگ شیمیایی با نام رمز عملیات «رنچ هند» شد.

از سال ۱۹۶۱ تا ۱۹۷۱، ارتش آمریکا طیف وسیعی از علف کش‌ها را در بیش از ۴.۵ میلیون هکتار از ویتنام اسپری کرد تا پوشش جنگلی و محصولات غذایی مورد استفاده توسط نیرو‌های ویتنام شمالی و ویت کنگ را از بین ببرد.

در این فرآیند، محصولات کشاورزی و منابع آبی مورد استفاده توسط جمعیت بومی غیر جنگنده ویتنام جنوبی نیز تحت تاثیر این اقدام آمریکا قرار می‌گرفتند.

در مجموع، نیرو‌های آمریکایی بیش از ۲۰ میلیون گالن علف کش در ویتنام، لائوس و کامبوج در طول سال‌های عملیات رنچ هند استفاده کردند.

همچنین علف کش‌ها نیز با کامیون‌ها و سمپاش‌های دستی در اطراف پایگاه‌های نظامی آمریکا پاشیده می‌شدند.

علف‌کش‌های مختلف مورد استفاده در عملیات رنچ هند با علائم رنگی روی بشکه‌های ۵۵ گالنی که مواد شیمیایی در آن حمل و نگهداری می‌شد، مشخص می‌شدند.

علاوه بر عامل نارنجی، ارتش آمریکا از علف کش‌هایی به نام‌های عامل صورتی، عامل سبز، عامل بنفش، عامل سفید و عامل آبی استفاده کرد.

هر یک از این عامل ها، که توسط شرکت‌های مونسانتو، داو کمیکال و سایر شرکت‌ها تولید می‌شدند، دارای افزودنی‌های شیمیایی مختلف با قدرت‌های متفاوت بودند.

عامل نارنجی پرمصرف‌ترین علف کش در ویتنام و قوی‌ترین این عامل‌ها بود.

بیش از ۱۳ میلیون گالن عامل نارنجی در ویتنام استفاده شد؛ عامل نارنجی تقریباً دو سوم کل مقدار علف کش‌های مورد استفاده در کل جنگ ویتنام را تشکیل می‌داد.

علاوه بر مواد فعال عامل نارنجی، که باعث از دست دادن برگ‌های گیاهان می‌شد، عامل نارنجی حاوی مقادیر قابل توجهی دیوکسین بود.

دیوکسین عمداً به عامل نارنجی اضافه نشده بود؛ در عوض، دیوکسین یک محصول جانبی بود که در طول تولید علف‌کش‌ها به کار می‌رفت؛ دیوکسین در تمام علف کش‌های مختلف مورد استفاده در ویتنام در غلظت‌های مختلف یافت می‌شد.

از آنجایی که عامل نارنجی (و سایر علف کش‌های دوران ویتنام) حاوی دیوکسین به شکل TCDD بود، اثرات فوری و طولانی مدت داشت.

دیوکسین یک ترکیب شیمیایی بسیار بادوام است که سال‌ها در محیط، به ویژه در خاک، رسوبات دریاچه‌ها و رودخانه‌ها و در زنجیره غذایی دوام می‌آورد.

دیوکسین در بافت چربی در بدن ماهی ها، پرندگان و سایر حیوانات تجمع می‌یابد.

بیشترین تماس انسان با این ماده از طریق غذا‌هایی مانند گوشت، مرغ، محصولات لبنی، تخم مرغ، صدف و ماهی است.

مطالعات انجام شده بر روی حیوانات آزمایشگاهی ثابت کرده است که دیوکسین حتی در دوز‌های کوچک بسیار سمی است.

این ماده در سراسر جهان به عنوان یک عامل سرطان زا شناخته شده است.

قرار گرفتن کوتاه مدت در معرض دیوکسین می‌تواند باعث تیره شدن پوست، مشکلات کبدی و یک بیماری پوستی شدید شبیه آکنه به نام کلراکن شود.

علاوه بر این، دیوکسین با دیابت نوع ۲، اختلال عملکرد سیستم ایمنی، اختلالات عصبی، اختلال عملکرد عضلانی، اختلالات هورمونی و بیماری قلبی مرتبط است.

جنین‌های در حال رشد به ویژه به دیوکسین حساس هستند، که همچنین با سقط جنین، اسپینا بیفیدا و سایر مشکلات مربوط به رشد مغز و سیستم عصبی جنین مرتبط است.

سوالات مربوط به عامل نارنجی در آمریکا پس از اینکه تعداد فزاینده‌ای از کهنه سربازان ویتنام بازگشته و خانواده‌های آن‌ها شروع به گزارش مجموعه‌ای از مصائب، از جمله بثورات و سایر تحریکات پوستی، سقط جنین، علائم روانی، دیابت نوع ۲، نقص مادرزادی در کودکان و سرطان کردند، مطرح شد.

در سال ۱۹۸۸، جیمز کلاری، محقق نیروی هوایی آمریکا مرتبط با عملیات رنچ هند، به سناتور تام داشل، نوشت «زمانی که برنامه علف‌کش را در دهه ۱۹۶۰ آغاز کردیم، از احتمال آسیب ناشی از آلودگی دیوکسین در علف‌کش آگاه بودیم؛ با این حال، چون قرار بود از مواد برای دشمن استفاده شود، هیچ یک از ما بیش از حد نگران نبودیم؛ ما هرگز سناریویی را در نظر نگرفتیم که در آن پرسنل خودمان به علف کش آلوده شوند.»

در سال ۱۹۷۹، یک شکایت دسته جمعی به نمایندگی از ۲.۴ میلیون کهنه سرباز که در طول خدمت خود در ویتنام در معرض عامل نارنجی قرار گرفته بودند، تشکیل شد.

پنج سال بعد، در یک توافق خارج از دادگاه، هفت شرکت بزرگ شیمیایی که علف‌کش را تولید می‌کردند، موافقت کردند ۱۸۰ میلیون دلار غرامت به کهنه سربازان یا نزدیکانشان بپردازند.

علاوه بر ویرانی زیست محیطی گسترده برنامه از بین بردن اراضی جنگلی در ویتنام، آن کشور گزارش داده است که حدود ۴۰۰ هزار نفر در نتیجه قرار گرفتن در معرض علف کش‌هایی مانند عامل نارنجی کشته یا معلول شده اند.

علاوه بر این، ویتنام اعلام کرد که نیم میلیون کودک با نقص‌های مادرزادی جدی متولد شده اند، در حالی که ۲ میلیون نفر از سرطان یا سایر بیماری‌های ناشی از عامل نارنجی رنج می‌برند.

در سال ۲۰۰۴، گروهی از شهروندان ویتنامی علیه بیش از ۳۰ شرکت شیمیایی، از جمله همان شرکت‌هایی که در سال ۱۹۸۴ با کهنه سربازان آمریکایی به توافق رسیدند، شکایتی دسته جمعی ارائه کردند.

این شکایت که خواستار غرامت میلیارد‌ها دلاری بود، می گوید که عامل نارنجی و اثرات سمی آن مشکلات سلامتی را به یادگار گذاشته و استفاده از آن نقض قوانین بین‌المللی بوده است.

در مارس ۲۰۰۵، یک قاضی فدرال در بروکلین، نیویورک، شکایت را رد کرد.

دادگاه دیگری در آمریکا درخواست تجدید نظر نهایی را در سال ۲۰۰۸ رد کرد و باعث خشم قربانیان ویتنامی عملیات رنچ هند و کهنه سربازان آمریکایی شد.