نگاهی آماری به آثار حاضر در چهلمین جشنواره تئاتر فجر
- چهلمین جشنواره تئاتر فجر از ۱۴ تا ۲۶ بهمن ماه امسال برگزار شد و در روز پایانی برگزیدگان خود را شناخت. تعدادی از برگزیدگان این جشنواره از دل آثاری با موضوع مقاومت انتخاب شدند.
در جشنواره فجر ۱۴۰۰ سه بخش دیگرگونه‌های اجرایی، نمایش‌های خیابانی و تئاتر صحنه‌ای میزبان آثاری با موضوع مقاومت بود و نمایش‌های برخوردار از این موضوع به عنوان نمایندگان تئاتر مقاومت در این سه بخش با سایر آثار نمایشی به رقابت پرداختند. البته امسال نام نمایش‌های دیگری که به همین موضوع پرداخته بودند را می‌شد در بخش‌های غیر رقابتی جشنواره فجر ۴۰ نیز مشاهده کرد.
تعداد کل آثار حاضر در جشنواره فجر با موضوع مقاومت
تعداد کل آثار حاضر در چهلمین جشنواره تئاتر فجر با موضوع مقاومت ۱۷ نمایش بود. از میان این ۱۷ نمایش یک اثر در بخش دیگرگونه‌های اجرایی، ۴ اثر در بخش خیابانی و ۱۲ اثر در بخش صحنه‌ای شرکت داشتند. این نمایش‌ها از میان آثار متعددی که متقاضی یا واجد شرایط شرکت در چهلمین جشنواره تئاتر فجر بودند، انتخاب شدند.
امسال ۸۳ نمایش با موضوع مقاومت متقاضی حضور در سه بخش دیگرگونه‌های اجرایی، نمایش‌های خیابانی و تئاتر صحنه‌ای چهلمین جشنواره تئاتر فجر بودند تا به رقابت با سایر آثار حاضر در این بخش‌ها بپردازند یا در بخش‌های غیر رقابتی جشنواره شرکت کنند. همان گونه که اشاره شد اعضای هیات انتخاب سه بخش مذکور جشنواره فجر ۴۰ در نهایت از میان این آثار ۱۷ نمایش را برای شرکت در جشنواره برگزیدند.
تک نمایش حاضر در بخش دیگرگونه‌های اجرایی
بخش دیگرگونه‌های اجرایی چهلمین جشنواره تئاتر فجر میزبان ۱۴ اثر نمایشی بود. از میان این آثار موضوع یکی از آنها به مقاومت اختصاص داشت. نمایش «لطفا بیدارم نکنید» به نویسندگی نسرین بابایی و کارگردانی یاسر میرحمیدی تنها اثر نمایشی حاضر در این بخش جشنواره فجر ۴۰ محسوب می‌شد که موضوع مقاومت را دستمایه روایت قرار داده بود. این نمایش محتوا و مضمون ضد جنگ داشت و با کمک موسیقی، نور، آب و رنگ‌های متنوع به شرح حال کودکان جنگ می‌پرداخت. نمایش لطفا بیدارم نکنید جنگ را مانند مهمانی پر سر و صدا و ضیافت خونینی به تصویر کشیده بود که تمام شرکت‌کنندگان آن، از بزرگ و کوچک و پیر و جوان گرفته تا میزبان مهمانی، در نهایت قربانی می‌شوند و کودکان مهم‌ترین قربانیان آن به شمار می‌روند.
امسال ۵ نمایش با موضوع مقاومت خواهان حضور در بخش دیگرگونه‌های اجرایی چهلمین جشنواره تئاتر فجر بودند که اعضای هیات انتخاب از میان آنها تنها همین یک نمایش یعنی لطفا بیدارم نکنید را برای شرکت در جشنواره انتخاب کردند. این نمایش در پایان جشنواره فجر ۱۴۰۰ موفق به دریافت جایزه نشد و نام آن در میان نامزدهای نهایی آثار برگزیده بخش دیگرگونه‌های اجرایی نیز به چشم نمی‌خورد.
درخشش نمایش «آخرین اولی » در بخش خیابانی
در بخش نمایش‌های خیابانی چهلمین جشنواره بین‌المللی تئاتر فجر ۲۸ نمایش خیابانی شرکت داشتند که ۲۰ اثر در بخش رقابتی و ۸ اثر در بخش غیر رقابتی حضور یافتند. این آثار نمایشی توسط هیات انتخاب بخش نمایش‌های خیابانی از میان ۱۴۰ نمایش ارسالی به دبیرخانه جشنواره گلچین شدند. از میان این ۱۴۰ اثر نمایشی موضوع اصلی ۲۹ نمایش به مقاومت و مضامین مرتبط با آن اختصاص داشت. در نهایت از بین این ۲۹ اثر ۴ نمایش «بیز اوچ نفر» از محمد یوسفی‌زاده، «آخرین اولی» از سمیه مهری، «کله دم سبز شمرونی» از مارال ایزدبخش و «پینوکیو» از سعید خیراللهی توسط هیات انتخاب دستچین شدند و به بخش نمایش‌های خیابانی چهلمین جشنواره تئاتر فجر راه یافتند.
داستان نمایش بیز اوچ نفر به مقاومت سه مرزبان ایرانی در برابر قوای شوروی در جنگ جهانی دوم و تلاش برای حفظ پل رود ارس توسط آنها در شهریور ۱۳۲۰ اختصاص داشت. نمایش آخرین اولی به شرح فراز و فرود زندگی پسر جوانی به نام امید می‌پرداخت و در نمایش کله دم سبز شمرونی داستان کبوتری به نام کله سبز دم شمرونی روایت شده بود که از عشق مادی به عشق معنوی می‌رسید. نمایش پینوکیو نیز روایت متفاوتی از پینوکیو را ارائه می‌داد و قصه رفتن او به سربازی را نقل می‌کرد.
در میان این چهار اثر تنها نمایش آخرین اولی توانست در پایان جشنواره تئاتر فجر مورد تقدیر قرار بگیرد و چندین جایزه در بخش نمایش‌های خیابانی را به خود اختصاص دهد. این اثر در پنج بخش از هفت بخش موجود یعنی طراحی لباس، موسیقی، بازیگری مرد، کارگردانی و طرح و ایده نامزد دریافت جایزه شد و در سه بخش موسیقی، بازیگری مرد و طرح و ایده لوح تقدیر دریافت کرد. نمایش خیابانی پینوکیو نیز در بخش بازیگری مرد نامزد دریافت جایزه بود که در نهایت موفق به کسب لوح تقدیر یا تندیس جشنواره نشد.
دوازده نماینده تئاتر مقاومت روی صحنه فجر
هیات انتخاب بخش تئاتر صحنه‌ای چهلمین جشنواره تئاتر فجر ۲۹۴ اثر نمایشی را مورد بازبینی قرار داد و از میان آنها ۵۴ نمایش را برای شرکت در این بخش برگزید. از بین این آثار ۳۰ نمایش در بخش رقابتی (مسابقه تئاتر صحنه‌ای) و ۲۴ نمایش در بخش غیر رقابتی حضور یافتند. در میان آثار متقاضی حضور در بخش تئاتر صحنه‌ای چهلمین جشنواره تئاتر فجر موضوع ۴۱ نمایش به مقاومت اختصاص داشت که برخی از آنها به طور کامل و برخی دیگر در تعدادی از صحنه‌ها به این موضوع اشاره داشتند. با نظر هیات انتخاب از بین این آثار در نهایت ۱۲ نمایش دستچین شدند و به بخش صحنه‌ای جشنواره فجر ۴۰ راه یافتند.
در بخش تئاتر صحنه‌ای جشنواره امسال دو اجرا از نمایش «مصریه» نوشته لادن قناد وجود داشت که یکی از آنها با کارگردانی اکبر آیین از یاسوج و دیگری با کارگردانی مهدی آشوغ از اندیمشک راهی بخش غیر رقابتی شده بود. این نمایش داستان زنی به نام مصریه را شرح می‌داد که هنگام شروع جنگ همراه با تعدادی از بستگان خود از اهواز راهی آبادان می‌شد اما در نتیجه ارتباط یکی از اقوامش با حزب بعث ناخواسته سر از بغداد در می‌آورد. بخشی از نمایش «درخشش صبحگاهی سیاره ناهید» به نویسندگی مسعود عقلی و کارگردانی مشترک او و مهسا غفوریان به شرح تصرف موصل توسط داعش از زبان یک مرد عراقی به نام ادهم اختصاص داشت و در نمایش «بهشت حکیم‌الله» به نویسندگی خسرو امیری و کارگردانی مرجان قاسمی قصه اسارت یک دختر جوان افغان به نام آینه توسط داعش نقل می‌شد. در بخشی از نمایش «خاموشان» به نویسندگی سبا سلیمانی و کارگردانی مشترک زنده‌یاد علی سلیمانی و سهیلا جوادی نیز داستان رویارویی زوار ایرانی کربلا با یکی از اعضای داعش روایت شده بود.
نمایش «سگک» به نویسندگی کهبد تاراج و کارگردانی رضا بهرامی گوشه‌ای از زندگی شهید شاهرخ ضرغامی را بیان می‌کرد و نمایش «همه برادران من» به کارگردانی رضا گشتاسب و کارگردانی داوود پارسا همین کار را در مورد شهید مهدی باکری انجام می‌داد. همچنین داستان نمایش «پچ‌پچه‌های پشت خط نبرد» به نویسندگی علیرضا نادری و کارگردانی محمدرضا خسروشاهی به شرح حال رزمندگان و شهدای گمنام جنگ که هر کدام با عقاید و افکار متفاوتی راهی جبهه شده بودند، اختصاص داشت. نمایش «آرش، شهر سوخته، بخش طبی ۴» به نویسندگی و کارگردانی فردوس حاجیان نیز وضعیت جانبازان شیمیایی و اعصاب و روان در یک آسایشگاه را وصف می‌کرد و حوادث آن ملهم از مشاهدات شخصی خالق اثر در دوران جنگ بود. در نمایش «بابا آدم» به نویسندگی و کارگردانی لیلی عاج خانواده‌های افراد مفقودالاثر در پی یافتن عزیزان خود بودند و در نهایت آنها را شهید می‌یافتند و در نمایش «یک ماه، هزار آسمان» یکی از رزمندگان جنگ محل شهادت خود را توسط نامه‌ای پر رمز و راز به اطلاع همسر ستاره‌شناس خود می‌رساند. داستان نمایش «کوه چهل دختر» به نویسندگی و کارگردانی عمادالدین تاجیک (محصول مشترک ایران و افغانستان) نیز به مقاومت مردم افغانستان در برابر حملات ارتش انگلیس اختصاص داشت.
نمایندگان تئاتر مقاومت در بخش صحنه‌ای جشنواره فجر
در میان دوازده نماینده تئاتر مقاومت در بخش نمایش‌های صحنه‌ای چهلمین جشنواره تئاتر فجر بزرگ‌ترین موفقیت نصیب نمایش «سگک» شد. این نمایش توانست در بخش مسابقه تئاتر صحنه‌ای جشنواره فجر ۴۰ تندیس جشنواره برای بهترین بازیگر مرد را به خود اختصاص دهد. تینو صالحی برای بازی در نمایش سگک این جایزه را به خود اختصاص داد. نمایش سگک در بخش نمایشنامه‌نویسی نیز مورد تقدیر قرار گرفت و کهبد تاراج برای نگارش نمایشنامه این اثر لوح تقدیر و رتبه برتر را دریافت کرد.
در بخش بازیگری زن مسابقه تئاتر صحنه‌ای چهلمین جشنواره بین‌المللی تئاتر فجر الهام شعبانی برای بازی در نمایش «بابا آدم» همراه با نسرین درخشان‌زاده بازیگر نمایش «احتمالات» رتبه برتر را به صورت مشترک کسب کرد و موفق به دریافت لوح تقدیر شد. به این ترتیب باید گفت که بیشترین موفقیت برای نمایندگان تئاتر مقاومت در بخش بازیگری مسابقه تئاتر صحنه‌ای جشنواره فجر ۱۴۰۰ رقم خورد.
در پایان چهلمین جشنواره تئاتر فجر علاوه بر ستاد برگزاری جشنواره سایر ارگان‌ها نیز برگزیدگان خود را معرفی کردند که نام نمایش‌هایی با موضوع مقاومت تنها در میان برگزیدگان بنیاد شهید به چشم می‌خورد. این بنیاد ضمن تقدیر از فردوس حاجیان برای ساخت نمایش «آرش، شهر سوخته، بخش طبی ۴» نام دو نمایش «سگک» و «مصریه» را به عنوان منتخبان بخش ایثار و شهادت اعلام کرد.
همچنین در بخش مسابقه تئاتر صحنه‌ای چهلمین جشنواره تئاتر فجر نمایش «بابا آدم» به عنوان یکی از نمایندگان تئاتر مقاومت در سه بخش طراحی نور، طراحی صحنه و بازیگری مرد نامزد دریافت جایزه بود که موفق به دریافت هیچ کدام از آنها نشد. در نتیجه می‌توان توفیق اصلی نمایندگان تئاتر مقاومت در چهلمین جشنواره بین‌المللی تئاتر فجر را در بخش بازیگری دانست.