پدیده شایع اضطراب جدایی در کودکان را چگونه می‌توان کنترل کرد؟
_ فارس نوشت: بیشتر نوزادان و کودکان شیرخوار در مراحل نخستین زندگی شان با تجربه جدایی از والدین به خوبی کنار نمی‌آیند و آشفته می‌شوند، این یک اضطراب کاملا طبیعی در مرحله رشد عاطفی کودکان است که به آن اضطراب جدایی می‌گویند؛ بنابراین طبیعی است که کودکان هنگام جدایی از والدینشان احساس نگرانی و دلهره همراه با گریه و چسبندگی می‌کنند.
اضطراب جدایی در کودکان قبل از یک سالگی شروع می‌شود و تا چهار سالگی نیز به طور طبیعی می‌بایست از بین برود با این حال قدری از آن تا بعد از چهار سالگی هم در زمینه دوری از والدین طبیعی است.
زمانی این اضطراب به حالت اختلال در می‌آید که کودکان در سنین بالاتر مثل پیش دبستانی و مدرسه نیز با دوری از والدین به ویژه مادر واکنش‌های منفی زیاد نشان می‌دهند به طوریکه در روند یادگیری و فعالیت‌های روزانه آن‌ها اختلال ایجاد می‌شود؛ بنابراین در زمانی که اضطراب جدایی در روند زندگی عادی کودک و والدینش خللی ایجاد نکند، کاملا طبیعی است، اما اگر این اضطراب به خدشه وارد شدن به زندگی طبیعی و نرمال بچه و والدینش برسد، نیاز به تدابیری دارد تا مشکل رفع شود.
بسیاری از این بچه‌ها هنگام جدایی از والدین حتی جدایی‌های کوتاه مدت بی قرار می‌شوند، از رفتن به مهدکودک می‌ترسند یا حتی از تنها خوابیدن در اتاقشان هم اجتناب می‌کنند. در موقعیت‌های اجتماعی به والدینشان می‌چسبند و لحظه‌ای تحمل دوری از آن‌ها را ندارند. این بچه‌ها دائما نگران سلامتی والدینشان می‌شوند و موقعیت والدینشان را مدام چک می‌کنند.
حال فکر می‌کنید آیا واکنش گریان و آشفته فرزندتان هنگام دوری از شما واکنشی طبیعی است یا باید نگران آن شوید؟ آیا همه کودکان واجد این رفتار هستند یا فقط کودک شما؟
در پاسخ به این سوال باید گفت که اکثر والدین حداقل یک بار تجربه واکنش مضطرب فرزندشان در برخورد با دوری را دارند، اما موضوع تعیین کننده در این نوع اضطراب، سن کودک است. اضطراب جدایی یک مرحله طبیعی از رشد عاطفی کودک است که همانطور که گفته شد از شش، هفت ماهگی شروع می‌شود، در یک سالگی به اوج می‌رسد و به صورت تدریجی کم می‌شود، اما تا حدود هجده ماهگی هم طبیعی محسوب می‌شود.
اگر این اضطراب در سنین بعد تحول نیافت و باقی ماند، ممکن است در سن شش سالگی مجددا به شکل اجتناب از مدرسه رفتن برگردد یا نشانه‌های جسمی مثل دل درد، مشکلات گوارشی، سردرد و تهوع ناشی از اضطراب و خواب منقطع و کابوس‌های شبانه را برای بچه‌ها ایجاد کند.
چه روش‌هایی می‌تواند مانع از باقی ماندن و تثبیت اضطراب جدایی در بچه‌ها شود؟
از زمان‌های اندک جدا بودن شروع کنید
مثلا وقتی فرزندتان با مادربزرگش در حال بازی کردن است، شما در اتاق خودتان بمانید و در دیدرس او نباشید و به مرور این زمان جدا بودن در فضای خانه را بیشتر کنید.
سعی کنید ترتیبی بدهید تا فرزندتان در آن زمان با بازی جذابی مشغول باشد تا این فرایند ساده‌تر طی شود.
یک روتین ثابت برای خداحافظی داشته باشید
هیچوقت بدون خداحافظی کودک را ترک نکنید. موقع خداحافظی هم قد کودک بشوید، او را ببوسید و توجهتان را معطوف به او کنید. اما این کار را برای مدت طولانی انجام ندهید. همچنین حتما به کودک یادآوری کنید که چه زمانی قرار است، بازگردید و درباره بازگشت‌تان بدقولی نکنید.
از مثال‌های عینی برای زمان برگشت‌تان استفاده کنید. مثلا «وقتی هوا تاریک شد و خورشید توی آسمان نبود، من دوباره پیشتم»
اولین جدا شدن از بچه‌ها سخت است
اولین جدا شدن از بچه‌ها برای والدین هم سخت و اضطراب آور است. نکته مهم اینجاست که باید اضطراب خودتان را در زمان برخورد با کودک و هنگام خداحافظی کردن کنترل کنید. تا این نگرانی به فرزندتان منتقل نشود.
زمانی که کودک متوجه بشود که شما از این جدا شدن موقت ترسیدید، باور می‌کند که اتفاق بسیار بدی قرار است رخ بدهد و حتی شاید دیگر پیش او برنگردید!
به خاطر داشته باشید که تجربه این اضطراب در کودکان سه سال به بالا نیازمند مداخله بالینی یا مشورت با درمانگر و روانشناس متخصص کودکان است و باید این موضوع را جدی بگیرید. چون با گذر زمان و خود به خودی حل نمی‌شود و می‌تواند برای کودک آسیب زا باشد.
قول و قرارتان با کودک را فراموش نکنید
مثلا اگر شما به کودکتان قول دادید که شب هنگام به خانه می‌آیید یا سر یک ساعت مشخص، حتما به وعده خود عمل کنید تا کودک مطمئن باشد که شما برمیگردید.
پرستار فرزندتان را حتی‌المقدور تغییر ندهید
این هم برای کسانی که شاغل هستند و برای فرزندشان پرستار می‌گیرند، خود جابه جایی پرستار به جای مادر، یک اضطراب برای بچه است حال شما تصور کنید که مدام هم بخواهید پرستار را به بهانه‌های مختلف تغییر دهید، تا زمانی که مجبور نشدید، این کار را نکنید، چون بچه به پرستارش خو می‌گیرد و باز این تغییر دلبستگی برایش آسیب زا می‌شود.
برنامه ترسناک تلویزیونی برای کودک نگذارید
اجازه ندهید بچه‌ها برنامه‌های ترسناک تلویزیون را تماشا کنند تا مجبور شوید آن‌ها را به سختی و در کنار خود بخوابانید.
تسلیم خواسته‌های بچه‌ها نشوید
اگر فرزند شما موقع سرکار رفتن یا بیرون رفتنتان بی قراری و پافشاری زیاد می‌کند، نباید تسلیم شوید بلکه او را آرام کنید و به او قول بازگشت بدهید. با این حال سعی کنید از عباراتی مثل اینکه: «بزرگ شدی این کارارو نکن» یا «زشته، بقیه می‌خندن» و ... استفاده نکنید، چون اضطراب او را دوچندان می‌کند.
خلاق باشید
سعی کنید با کار‌های خلاقانه اضطراب جدایی بچه را کم کنید مثل اینکه برایش داستان بگویید از پدر و مادری که برای رفتن به خانه دچار مسائلی شدند و طول کشید تا پیش بچه‌ها بیایند یا اینکه برنامه‌هایی بگذارید از کسانی که پدر و مادر شاغل دارند و بچه هایشان در منزل پیش پدربزرگ و مادربزرگ یا پرستار می‌مانند. خود این کار بر کاهش اضطراب بچه‌ها موثر است.
گاه پیش می‌آید این اضطراب برای تنها ماندن موقع خواب در اتاق کودک است. بهتر است به جای اینکه تسلیم شوید و بچه را به اتاق خود بیاورید، او را آرام کنید، محیط امنی در اتاقش فراهم کرده و ساعت‌های قبل از خواب در کنارش باشید و او را سرگرم کنید. برایش کتاب بخوانید، او را در آغوش بگیرید و ترانه زمزمه کنید یا اینکه نوار قصه برایش بگذارید تا به خواب برود.
اگر باز در طول شب کودک از خواب بیدار شد، باز هم کنار او را بروید و آرامش کنید و بدون هیجان با او صحبت کنید تا دو مرتبه به خواب برود.
بیشتر مشکلات بچه‌ها برای اضطراب جدایی بااین ترفند‌ها از بین میرود، اما اگر دیدید، باز هم نتیجه بخش نبود، بهتر است با یک متخصص و مشاور کودک در این زمینه صحبت کنید.