کودکان را چگونه بخشنده پرورش دهیم؟

_ فارس نوشت: ایجاد روحیه گذشت و بخشندگی در بچه‌ها یکی از سیاست‌های تربیتی هر خانواده‌ای است چرا که روحیه بخشندگی و ایثار در آینده و بزرگسالی بسیار به کمک آن‌ها می‌آید و جزو اولویت‌های اخلاقی محسوب می‌شود.

عموما کودکان درسنین پایین‌تر زمانی که بچه دیگری اسباب بازی، وسیله یا خوراکی آن‌ها را می‌گیرد، دچار ناراحتی و خشم ممکن است بشوند و کاملا طبیعی است، اما بچه‌ای با روحیه بخشندگی و آموزش دیده دچار عصبانیت و خشم کمتری می‌شود و می‌تواند وسایلش را با دیگر بچه‌ها تقسیم کند.

بچه‌ها می‌بایست آموزش ببینند که همیشه بخشندگی به معنای پول دادن نیست و ابعاد مالی ندارد، بلکه می‌تواند کمک به یک بیمار، از خود گذشتگی یا گذشتن از یک وسیله یا خوراکی برای دیگری باشد، حتی یک لبخند، صمیمیت و مهربانی هم می‌تواند بخشندگی محسوب شود.

والدین از سنین پایین روحیه بخشندگی، همدلی و همدردی را می‌باید به بچه‌ها آموزش دهند تا در لوح وجودشان نهادینه شود

توصیه اسلام به بخشندگی

امیرالمومنین علی (ع) درباره بخشش فرموده اند: «ثَلاثٌ مِنْ اَبْوابِ البِرِّ، سَخاءُ النَّفْسِ و طِیبُ الکلامِ و الصَّبْرُ عَلَی الاَذی؛ سه چیز از در‌های نیکی و نیکوکاری است: بخشش، زیبایی سخن و پایداری بر آزار.» (نوری، ۱۳۶۵: ج ۸: باب استحباب افشاء السلام: ۳۳: ح ۹۶۷۲). پیامبر اسلام (ص) نیز می‌فرمایند: «شابٌّ سَخِی حَسَنُ الخُلْقِ اَحَبُّ الی الله تَعالی مِنْ شَیخٍ بَخیلٍ عابدٍ سَیئءِ الخُلُقِ؛ جوان بخشنده و خوش اخلاق، نزد خدای تعالی از پیرمردِ بخیلِ عابدِ بداخلاق محبوب‌تر است.» (همان: ح ۸۳۸۳)

همچنین امام صادق (ع) فرموده اند: «خِیارُکم سُمَحاؤُکم و سِرْارُکم بُخَلاؤُکمْ؛ بهترین شما، بخشندگان شمایند و بدترین تان، بخیلان تان.» (محمدی ری شهری، ۱۳۷۴: ج ۵: ۲۴۲۶: ح ۸۳۵۴). از این دست آیات و احادیث درباره بخشش، گذشت، مهربانی و ایثار زیاد داریم. در این گزارش نحوه یاد دادن بخشش در سنین مختلف به بچه‌ها را آموزش می‌دهیم:

اگر می‌خواهید بچه بخشنده‌ای داشته باشید، یک خط کش بردارید و زندگی فرزندتان را به دو قسمت:

قبل از ۶ سالگی و بعد از ۶ سالگی تقسیم کنید.

تا قبل از ۶ سالگی

تا قبل از شش سالگی تمرکزتان روی احترام به مالکیت فرزندتان باشد، اینطور فکر کنید که: «مال خودشه و شاید دلش نخواد به کسی بده!»؛ بنابراین در این سن لازم نیست آموزشی برای بخشندگی داشته باشید، فقط اجازه دهید از حس مالکیتش اغنا شود.

پس از ۶ سالگی

اگر قبل از شش سالگی را به خوبی و درستی رد کردید، بعد از آن خود به خود بچه‌ای بخشنده خواهید داشت و نسبت به آن شک نکنید.

اما می‌توانید درباره بخشندگی آموزش، تشویق و توصیه‌هایی پس از شش سالگی به فرزندتان داشته باشید و لذت بخشندگی را به او بچشانید.

بهترین الگو، والدین هستند

خود والدین در آموزش مفاهیم اخلاقی به بچه‌ها نخستین و بهترین الگو هستند. اگر بچه ببینند که شما روحیه بخشندگی و ایثار دارید، آن‌ها نیز الگوبرداری می‌کنند. اغلب بچه‌ها از سه سالگی این روحیه را کسب می‌کنند و حتی زمان ناراحتی به دلجویی والدین می‌پردازند، دراین زمان دیگر بچه‌ها به راحتی آموزش می‌پذیرند؛ بنابراین برای فرزندتان می‌توانید یک الگوی بخشنده باشید، به آنچه می‌گویید، عمل کنید و در جمع‌ها صادق، مهربان، متعهد و بخشنده باشید تا این روحیه را بچه‌ها نیز یاد بگیرند.

مزایای بخشندگی را به بچه‌ها آموزش دهید

بچه‌ها می‌بایست بدانند که همه آدم‌ها کامل نیستند، اما می‌توانند مهربان، بخشنده و همدل باشند تا زندگی شادتری داشته باشند. مثل اینکه با کمک کردن به یک همنوع به فرزندتان بگویید که الان او احساس شادی و خوبی خواهد داشت پس ما هم می‌توانیم شاد باشیم. یا اینکه کودک می‌بایست بداند با بخشیدن چه چیز‌هایی نصیبش می‌شود، هم شادی و هم چند برابر بازگشت بخششی که به دیگران کرده است به او باز خواهد گشت.

اگر خود والدین در بخشش دیگران سخت باشند، بچه‌ها نیز رنجش‌ها و ناراحتی‌ها از دیگران را به راحتی یاد نمی‌گیرند. این کودکان دنیا را آسیب زننده و نامهربان می‌بینند و نمی‌توانند با دیگران ارتباط خوبی برقرار کنند، همدلی شان ضعیف می‌شود و با یک اشتباه یا مشکل کوچک، فکر می‌کنند دنیا و رابطه‌ها به پایان رسیده است.

برای این کودکان، والدین می‌بایست آموزش دهند که همه آدم‌ها اشتباه می‌کنند، خطا دارند و می‌بایست آن‌ها را بخشید. به نیازمندان باید کمک کرد و روحیه همدلی و مهارت آن را باید پیدا کرد.

تبادل احساسات کودکان با هم

برای آموزش حس بخشندگی، می‌بایست بچه‌ها را با کودکان قدری بزرگتر از خود همبازی کنید تا داشته هایشان را با آن‌ها سهیم شوند و به نیاز‌های دیگران بتواند پاسخ دهد و همینطور، چون آن بچه‌ها بزرگتر هستند می‌توانند حس امنیت و پاسخ دهی به نیاز کودکان را پرورش دهند.

فرزندتان را سرزنش نکنید

در والدین زیاد دیده می‌شود که بچه هایشان را به خاطر نبخشیدن چیزی به دیگر بچه‌ها یا بزرگتر‌ها ملامت و سرزنش می‌کنند، هرگز این کار را نکنید، بلکه با او صحبت کنید و نقش یک راهنما را داشته باشید و اجازه دهید او اشتباه کند، چون تازه در حال یادگیری است. او یک بچه با قلب مهربان است و نباید این را فراموش کنید و فکر کنید یک موجود عجیب و بداخلاق است. بهتر است به مرور زمان با تقویت روحیه بخشندگی، افکار او را تصحیح و اشتباهاتش را کمتر کنید، اما همه این‌ها با تحسین کردن بچه، شدنی است.