«نذر کتاب»؛ پویشی مفید برای دسترسی همه مردم به کتاب در هر طبقه‌ای از جامعه
- بسیاری از کارشناسان فرهنگی شکل گیری نذر کتاب را به عنوان یک راهبرد در جهت گسترش کتاب و کتاب خوانی می‌دانند که می‌تواند زمینه را برای افزایش سرانه مطالعه فراهم کند از سوی دیگر مزیت طرح نذر کتاب با دیگر طرح‌ها در این است که مردم مشارکت دارند و نیازی به اهدای بودجه از سمت نهاد‌ها و سازمان‌های دولتی نیست.
این حرکت فرهنگی که با عنوان «نذر کتاب» فعالیت خود را آغاز کرده است روندی ارزشمند در راستای مطالعه محسوب می‌شود اگرچه آماری درست در مورد ارائه کتاب و چرخش و دست به دست شدن دقیق کتاب‌ها توسط شرکت کنندگان در پویش نذر کتاب وجود ندارد، اما می‌تواند تاثیری قابل ملاحظه در سرانه مطالعه داشته باشد.
این روز‌ها که کرونا عاملی برای رکود صنعت نشر محسوب می‌شود و در عین حال شرایط اقتصادی جامعه نیز این اجازه را به خانواده‌ها نمی‌دهد که بتوانند سبد فرهنگی خانواده را با خرید کتاب پر کنند لذا شکل گیری برنامه‌ها و پویش‌هایی از جنس «نذر کتاب» می‌تواند تاثیری قابل ملاحظه در جامعه داشته و بستر را برای مطالعه از طرق ارتباطات‌های اجتماعی فراهم کند.
بسیاری از این پویش‌ها از مراکز «سمن ها» یا سازمان‌های مردم نهاد و گروه‌های جهادی همچنین خیرین بخش‌های اجتماعی و دینی در محله‌ها برخواسته، اما نقش مساجدی که دارای کتابخانه هستند نیز نباید کم رنگ دانست البته در این راستا بخش‌های فرهنگی که امکانات لازم برای ارائه خدمات کتاب را در اختیار دارند در این زمینه اعلام آمادگی کردند نکته ارزشمند برای شکل گیری پویش نذر کتاب قرار دارد و در گروه‌های دوستی که می‌توانند با کنار هم قرار دادن کتاب‌های خود یک کتابخانه به وسعت دوستی‌های خود ساخته و آن را در اختیار یک دیگر قرار دهند.
اما نکته جالب در حوزه نذر کتاب این بود که امسال خانه کتاب و ادبیات ایران پویش ملی «نذرکتاب» را در دوم بهمن ماه در دستور کار قرار داد و فراخوان آن را نیز اعلام کرد تا با یاری خیرین و حامیان حقیقی و حقوقی و همزمان با دومین نمایشگاه مجازی کتاب تهران و با هدف رساندن کتاب به علاقه‌مندانی که امکان خرید کتاب ندارند، این مهم تحقق یابد.
پیش از این در سال ۹۸ حجت‌الاسلام ارزانی رئیس ستاد هماهنگی کانون‌های فرهنگی و هنری مساجد کشور با ارائه راهکاری به نام نذر کتاب آن هم در کانون مساجد کشور مساجد را بخش پیشرو در امور فرهنگی دانست و اجرای نذر کتاب از کانون‌ها فرهنگی مساجد را با هدف طرح تبادل کتاب مهم و اجرایی دانست بود.
*** تربیت نسلی کتابخوان
آرش آسترکی نویسنده کتاب پیرامون اهمیت پویش‌هایی همانند نذر کتاب گفت: نذر کتاب یکی از ارزشمندترین کار‌هایی است که در طول این چند سال رخ داده است، نذر کتاب می‌تواند گسترش بیشتری داده شود تا زمینه را برای تربیت نسل کتاب خوان فراهم کرد. متاسفانه مکان‌هایی که به رشد و توسعه فرزندان این آب و خاک کمک می‌کنند هزینه لازم برای تامین کتاب و ایجاد کتابخانه‌های کوچک را ندارند و با کمک نذر کتاب می‌توانند کتاب‌های فراوانی را به این مجموعه‌ها ارائه داده و دستاورد‌های ارزشمند آن را در آینده برداشت کنند.
*** پایانی برای عدم توانایی خرید کتاب
مجید سانکهن پیرامون شکل گیری حرکت فرهنگی نذر کتاب گفت: نذر کتاب در نوع خود حرکتی ارزنده است این مهم با توجه به چالش‌های اقتصادی موجود برای خانواده‌ها و عدم توانایی خرید کتاب گامی ارزشمند و سودمند در راستای افزایش سرانه مطالعه محسوب می‌شود.
وی در همین راستا ادامه داد: نذر کتاب مدتی است که در بخش‌های فرهنگی شکل گرفته است و حضور خود مردم برای معرفی یک کتاب یک جنبش گران قدر محسوب می‌شود حال اگر این جنبش‌ها در پایگاه‌های اجتماعی نیز گسترده شود و مساجد و یا پایگا‌های دیگر و نظیر آن در بین جامعه خصوصا قشر جوان و نوجوان توسعه یابد می‌توان امیدوار بود که جنبش کتابخوانی در بین جامعه مورد توجه قرار گرفته است.
سانکهن به برخی حرکت‌ها در راستای افزایش سرانه مطالعه اشاره و اظهار کرد: گزینه‌های متعددی برای افزایش میزان سرانه مطالعه کتاب وجود دارد که نذر کتاب یکی از انواع آن است من به همراه تعدادی از دوستان خود فرآیندی دیگر به شکل درون گروهی ایجاد کرده ایم بدین ترتیب که کتاب‌های خوانده شده را دست به دست می‌کنیم و اطلاعات کتاب‌ها در قالب یک فرآیند در یک مجموعه به دست افراد مختلف خواهد رسید و این امر سرعت بیشتری برای انتقال اطلاعات و کتاب‌ها را به همراه دارد.
*** ضرورت شکل گیری یک کنسرسیوم
سانکهن پایگاه‌های مساجد را به عنوان پایگاه‌های اجتماعی معرفی و تاکید کرد: اگرچه مساجد به عنوان پایگاه‌های اجتماعی مستحکمی شناخته می‌شوند، اما برای هدایت قشر عظیم جوان تنها نمی‌توان به این بخش‌ها اتکا کرد بلکه پایگاه‌های دیگری که مراکز فرهنگی نیز به شمار می‌روند؛ برای جلب توجه جامعه به سوی کتاب و کتابخوانی باید توجه و برای آن‌ها برنامه ریزی‌های مناسب و اجرایی در نظر گرفت.
این نویسنده کتاب پیشنهاد کرد: ایجاد یک کنسرسیوم که به عنوان یک رویکرد فرهنگی شناخته شود و مساجد حسینیه‌ها و پایگاه‌های فرهنگی دستگاه‌های متعدد را در راستای افزایش سرانه مطالعه و جلب نظر جوانان به سوی اهمیت کتاب و کتابخوانی هدایت کند مد نظر است این کنسرسیوم با هم افزایی به تبادل ارتباط پرداخته و ساختار مشخص آن بستری برای ترقیب نوجوانان و جوانان به سوی خرید کتاب و مطالعه خواهد بود و در مقابل بسیاری از چالش‌ها و مشکلات بی توجهی‌ها به فرهنگ راهبرد‌های اجرایی را در پیش خواهد گرفت. هنگامی که نوجوان و جوان بدانند که می‌تواند در سایه و در کنار این کنسرسیوم آن‌ها علاوه بر آموزش دروس خود به مطالعه کتاب‌های غیر درسی بپردازند قطعاً از این مهم استقبال خواهند کرد.
سانکهن پیرامون نقش پویش‌های اجتماعی در افزایش سرانه مطالعه و جلب توجه افراد به کتاب و کتابخوانی اظهار کرد: پویش‌های مختلفی برای مطالعه مطرح شکل گرفته لذا می‌توان این پویش‌ها را در دو بعد تقسیم بندی کرد بخشی که می‌تواند هم آسیب رسان بوده و در عین حال مزیت‌هایی را نیز با خود به همراه دارد.
وی به آسیب‌های برخی پویش‌های برگزار شده اشاره و تصریح کرد: افرادی که برخی از پویش‌های کتاب و کتابخوانی را به راه می‌اندازند در حقیقت از این جریان برای رسیدن به مقاصد خود استفاده می‌کنند برخی از این افراد کتاب‌های مدنظر خود و یا کتاب خود را به عنوان کتاب مرجع برای پویش معرفی می‌کنند؛ کتاب‌هایی که عموما محتوای چندانی نداشته و نمی‌توانند به جلب نظر مخاطبان کمک کنند و همین امر زمینه را برای دوری بیشتر مخاطبان از کتاب و کتابخوانی فراهم می‌کند.
*** مساجد در خط مقدم
حجت‌الاسلام ارزانی رئیس ستاد هماهنگی کانون‌های فرهنگی و هنری مساجد کشور با اشاره به استفاده از ایده‌های مردم در جهت فرهنگ‌سازی کتاب و کتابخوانی در جامعه بیان کرد: ما باید از ایده‌های مردم در حوزه‌های مختلف شهری و روستایی که علاقه‌مند به کتاب هستند، استفاده کرده و آن‌ها را در فرهنگ‌سازی کتاب در جامعه دخیل کنیم.
وی درخصوص نقص‌ها و کمبود‌های موجود در ترویج فرهنگ کتابخوانی در میان مردم یادآور شد: کار‌های ارزشمندی که تا به حال در حوزه کتاب صورت گرفته بیشتر برای عمومی‌سازی بوده است، اما بحث کودکان و نوجوانان بحث مهمی است که باید به آن توجه شود. یک کودک چهارساله نمی‌تواند بخواند، اما ما باید تا قبل از دوران مدرسه بتوانیم انگیزه خواندن را در او ایجاد کنیم. همانطور که در دنیا شاهد این هستیم که چگونه مسئولان بر کودکان ۳ الی ۵ ساله سرمایه‌گذاری می‌کنند تا نسلی کتابخوان پرورش بدهند. ما نیز اگر بتوانیم این اشتیاق را در کودکانمان بوجود بیاوریم، قطعا کودکانمان تا پایان عمر با کتاب مانوس خواهند شد، اما متاسفانه ما به این بحث مهم بی‌توجه هستیم و بر آن تمرکز نمی‌کنیم.