وسواس زیبا بودن برای پشت ماسک؛ رد پای «فرهنگ کرونایی» در میان است؟
_ روزنامه ایران نوشت: «خانم ماسکت را بزن! این روز‌ها چه کسی را دیده‌ای ماسک نزند؟» بحث توی تاکسی حسابی بالا گرفته. مسافر جلویی سر دختری که روی صندلی عقب نشسته تقریباً داد می‌زند. دختر فقط نگاه می‌کند و با تأکید می‌گوید: «من ماسک نمی‌زنم.» دعوا آنقدر بالا می‌گیرد که دختر نرسیده به مقصد خود پیاده می‌شود و موقع پیاده شدن در تاکسی را به‌هم می‌کوبد و با فریاد می‌گوید: «این همه خرج خودم و سر و صورتم نکرده‌ام که حالا بخواهم ماسک بزنم!»
خیلی‌ها معتقدند همه‌گیری جهانی ویروس کرونا و بیماری کووید۱۹ و به دنبال آن محدودیت‌ها و الزام رعایت پروتکل‌های بهداشتی در کنار آسیب‌هایی که به سلامت جوامع زده، فرهنگ و الگوسازی جدیدی هم به همراه داشته که برخی به آن «فرهنگ کرونایی» می‌گویند؛ فرهنگی که با خود مناسبات، خواسته‌ها و رفتار‌های جدیدی به دنبال داشته است. آیا می‌توان گفت همین فرهنگ جدید باعث شده که افراد بیش از پیش به عمل‌های زیبایی و پروسه‌های زیبایی پزشکی فکر کنند؟ آیا اصولاً می‌توان تحلیلی از رفتار مردم درباره زیبایی شان پشت ماسک داشت؟
ملیحه از آن‌هایی است که در دوران کرونا عمل جراحی بینی انجام داده. او می‌گوید: «فکر کردم بهترین فرصت را دارم که بینی‌ام را جراحی کنم. هم وقت کافی داشتم هم ماسک کمک بزرگی بود که کسی چسب‌های روی صورتم را نبیند. خیلی‌ها می‌گفتند به سرت زده که در اوج کرونا می‌خواهی بیمارستان بروی؟ همان وقتی که تعداد مرگ‌های روزانه به بیش از ۵۰۰ نفر هم رسیده بود.»
بهزاد، اما جور دیگری به فکر تغییر در صورتش افتاد. او می‌گوید: «وقتی ماسک زدن اجباری شد تازه فهمیدم اصلاً چشم و ابروی زیبایی ندارم. فهمیدم چقدر پیشانی و دور چشم‌هایم پر از چروک شده. اصلاً وقتی نصف صورت خود را می‌بینی مثل این است که به همه اجزای صورتت هم با دقت بیشتری نگاه می‌کنی. یکی از دوستانم گفت بوتاکس دور چشم و پیشانی را امتحان کن. خیلی از این تغییر خوشحال شدم و به نظرم آمد کرونا چیز‌های خوب هم داشته.»
سارا هم در دوران کرونا تغییر در ظاهرش را شروع کرد: «اول بوتاکس زدم. بعد دیدم حالا که چشم و ابرویم بیشتر از هر قسمت صورتم دیده می‌شود، اول ابروهایم را میکرو کردم بعد خط چشم دائمی زدم. مژه‌هایم را هم لیفت کردم. من تقریباً یک سال و نیم دورکار بودم و برای همه این کار‌ها وقت کافی داشتم، اما حالا که همه واکسن زده‌اند و ماسک‌ها را کم کم برمی داریم، می‌خواهم سراغ دیگر اجزای صورتم هم بروم.»
این روز‌ها توی کوچه و خیابان هم کم نیستند کسانی که به خاطر جراحی‌های زیبایی حاضر به استفاده از ماسک نمی‌شوند. مثل دختری که می‌گوید استفاده از ماسک دیگر خسته‌اش کرده و دلش می‌خواهد سال جدید همه چهره‌اش را ببینند. برخی هم می‌گویند دو سال خانه‌نشین بوده‌اند و برای همین می‌خواهند سال جدید همه چهره‌ای را که از آن‌ها می‌بینند، جوان و شاداب باشد. شاید برای همین است که این روز‌ها مطب پزشک‌های پوست و مو از هر جای دیگری شلوغ‌تر است.
دکتر مهدیار سعیدیان، پزشک و متخصص زیبایی در این باره می‌گوید: «اگر بخواهیم از ابتدا درباره مفهوم زیبایی ظاهری صحبت کنیم باید گفت که این یک فکر اشتباه رایج است که تصورات ما درباره زیبایی نشأت گرفته از محصولات فرهنگی مختلف مانند فیلم‌ها و محتوای بصری موجود در فضای مجازی است. بسیاری از ما معتقدیم که مفهوم زیبایی در ذهن ما بر اساس تصاویری شکل گرفته که در طول زندگی با آن‌ها مواجه شده‌ایم. در واقع ما با الگوبرداری از عناصر زیبای موجود در این تصاویر، الگویی تحت عنوان زیبایی در ذهن خود شکل داده‌ایم که ویژگی‌های ظاهری مشخصی دارد. اگر این مسأله واقعیت داشته باشد، بدان معناست که آنچه مفهوم زیبایی و جذابیت را تعریف می‌کند بر اساس فرهنگ غالب و دوره‌های زمانی متفاوت، متغیر است.»
بنابراین می‌توان گفت در این سال‌ها خرده فرهنگی به نام فرهنگ کرونایی ایجاد شده؛ فرهنگی که به شبیه شدن ظاهر افراد به همدیگر، و استفاده از ماسک هم اشاره دارد: «ماسک برای پیشگیری از شیوع ویروس در این دوران رایج شد و به تدریج باعث دقت مردم به جزئیات چهره از پشت ماسک به خودشان و دیگران شد. در واقع خیلی از ما برای آنکه دیگران حتی دوستان و آشنایان را از بخش پیدای صورت‌شان بشناسیم ناچار به دقت بیشتری در چهره آن‌ها شده‌ایم. از سوی دیگر با رواج دورکاری و جلسات و گفتگو‌های تصویری مجازی اکثر مردم تصور دقیق‌تری از تصویرشان پیدا کردند و ناخودآگاه روی ظاهرشان حساس‌تر شدند البته این مسأله عجیبی نیست و از ذات کمال‌گرایانه انسان منشأ می‌گیرد.»
طبق تحقیقات علمی پزشکی در ایام کرونا در حوزه جراحی‌های پلاستیک که معمولاً در مطب پزشکان این حوزه نیز قابل انجام است، تزریق ژل و بوتاکس افزایش محسوسی در سراسر دنیا و از جمله در کشور ما داشته است.
این پزشک همچنین دلایل دیگری را هم برای تمایل بیشتر مردم به جراحی زیبایی برمی شمارد: «از دیدگاه دیگر بخشی از هزینه‌هایی که افراد بویژه قشر متوسط جامعه تا قبل از کرونا برای تفریح یا سفر استفاده می‌کردند اکنون با محدودیت‌های کرونایی صرف اعمال و پروسه‌های زیبایی‌شان می‌کنند. هرچند این عامل در کشور ما با توجه به تورم موجود کمتر مؤثر است، اما گاه افرادی را می‌بینیم که با قرض و وام اقدام به این‌گونه اعمال جراحی می‌کنند که این خود علل فرهنگی و روانشناختی جداگانه‌ای دارد. یک بار دیگر به نقش ماسک اشاره می‌کنم که باعث می‌شود فرد عوارض و دوران نقاهت جراحی زیبایی بخصوص جراحی پلاستیک بینی که شایع شده یا تزریق ژل لب را پشت آن پنهان کند. اما این خطر وجود دارد که عده‌ای برای نشان دادن این تغییرات از اصل ماجرا یعنی شیوع کرونا غافل شوند و پروتکل‌های بهداشتی را رعایت نکنند.»
شاید بد نیست بدانید که به گفته سعیدیان آمار مراجعه افراد بالای ۶۰ سال به همین دلایل بویژه برای عمل‌هایی مانند لیپوساکشن در جهان و کشور ما در زمان کرونا افزایش بیشتری داشته است. از نظر درصد جنسیت خانم‌ها عموماً بیشترین مراجعه کنندگان به پزشکان زیبایی‌اند، اما این روز‌ها مراجعه آقایان هم به مراکز پزشکی زیبایی کم نیست.
این پزشک تأکید می‌کند: «در این شرایط متأسفانه پای مداخله‌گران غیرپزشک و آرایشگاه‌ها هم به این‌گونه مراکز باز شده است و این روز‌ها شاهد مواردی از عوارض برگشت‌ناپذیر ناشی از مراجعه به این مراکز زیرزمینی و غیرمجاز هستیم. در هرحال اعمال جراحی و فرایند‌های زیبایی بجز مواردی که برای ترمیم ضایعات ناشی از حوادث صورت می‌گیرد به هیچ‌وجه الزامی نیست. بسیاری از این هزینه‌ها را می‌شود صرف به عنوان مثال دارو‌ها و ویتامین‌هایی که در مواد غذایی کم هستند، کرد. شخصاً مشاهده می‌کنم که بسیاری از بیمارانی که برای انجام پروسه‌های زیبایی و ترمیمی مراجعه می‌کنند بویژه خانم‌ها کمبود ویتامین و مواد معدنی دارند یا کم خون هستند که با رفع این کمبود‌ها و بعضاً مشکلات هورمونی علاوه بر پیشگیری از بیماری‌ها در سنین بالاتر، مشکلات پوست و زیبایی‌شان هم تا حد زیادی حل می‌شود.
پس به هر قیمتی نباید اعمال زیبایی را انجام داد و باز هم تأکید می‌کنم زیبایی به رضایت فرد از تصویر درونی‌اش بستگی دارد و نباید از حد اعتدال گذشت و این‌گونه اعمال را وسواس‌گونه انجام داد.» وسواس نسبت به زیبایی پشت قاب ماسک‌هایمان حالا تبدیل به عادت جدیدی شده است. شاید شما هم این روز‌ها به چین و چروک‌های دور چشم‌تان بیشتر نگاه می‌کنید یا به زیبایی چشم و ابروهایتان بیشتر اهمیت می‌دهید؛ نمی‌دانم هر چه هست کرونا به زیبایی هم مفهوم تازه‌ای بخشیده.