اوج گیری صنعت جهانی تسلیحات با وجود همه گیری کرونا
- قرنطینه، زنجیره تامین در حال فروپاشی، مصرف کنندگان پریشان؛ همه گیری کووید-۱۹ رکود اقتصادی بزرگی را در سراسر جهان به همراه داشته است؛ با این حال، یک بخش ثابت کرده است که از این ویروس مصون است: صنعت تسلیحات.
به گزارش «دویچه وله»، آخرین گزارش موسسه تحقیقات صلح بین المللی استکهلم موسوم به (SIPRI) در مورد ۱۰۰ تولیدکننده بزرگ اسلحه در جهان، این موضوع را تأیید می‌کند.
الکساندرا مارکشتاینر، محقق SIPRI، می گوید که از داده‌های سال ۲۰۲۰، اولین سال شیوع همه‌گیری، شگفت‌زده شده است: «اگرچه صندوق بین‌المللی پول کوچک شدن اقتصادی جهانی را ۳.۱ درصد اعلام کرد، اما ما شاهد بودیم که فروش تسلیحات این ۱۰۰ شرکت برتر با این وجود افزایش یافت؛ ما شاهد افزایش کلی ۱.۳ درصدی بودیم.»
فروش ۱۰۰ تولیدکننده برتر اسلحه در سال ۲۰۲۰ بالغ بر ۵۳۱ میلیارد دلار (۴۶۹ میلیارد یورو) بوده که بیشتر از تولید اقتصادی بلژیک است.
حدود ۵۴ درصد از این میزان متعلق به ۴۱ شرکت آمریکایی در ۱۰۰ شرکت برتر به گفته SIPRI است.
شرکت‌های اصلی در این صنعت مستقر در آمریکا هستند؛ لاکهید مارتین به تنهایی در سال گذشته بیش از ۵۸ میلیارد دلار سیستم‌های تسلیحاتی فروخت، که مبلغی بیشتر از تولید ناخالص داخلی لیتوانی است.
شرکت‌های بزرگ ساخت تسلیحات از قدرت سیاسی نیز برخوردارند.
مارکوس بایر، کارشناس علوم سیاسی در مرکز بین المللی می‌گوید که شرکت‌های تسلیحاتی عمدا اعمال نفوذ می‌کنند
او گزارشی از سازمان غیردولتی آمریکایی Open Secrets را نقل می‌کند.
در این گزارش آمده «شرکت‌های دفاعی سالانه میلیون‌ها دلار را صرف لابی کردن با سیاستمداران و کمک‌های مالی به کمپین‌های آن‌ها می‌کنند.»
در دو دهه گذشته، شبکه گسترده لابی‌گران و کمک‌کنندگان آن‌ها ۲۸۵ میلیون دلار برای کمک به مبارزات انتخاباتی و ۲.۵ میلیارد دلار در هزینه‌های لابی برای تأثیرگذاری بر سیاست‌های دفاعی هزینه کرده‌اند.
برای غول‌های تولید تسلیحات، به نظر می‌رسد این هزینه‌ها جواب می‌دهد.
الکساندرا مارکشتاینر توضیح می‌دهد که وزارت دفاع آمریکا حمایت هدفمندی را از صنعت تسلیحات در طول همه گیری انجام داد.
به عنوان مثال، آن‌ها مطمئن شدند که کارکنان شرکت‌های دفاعی تا حد زیادی از دستورات ماندن در خانه، به دلیل همه گیری کرونا، معاف هستند.
از طرفی دستوراتی هم تنظیم شد که کمی زودتر وجوه به شرکت‌ها واریز شود.
سیمونه ویسوتزکی نیز ارقام جدید SIPRI را بررسی کرده است.
او که یک کارشناس کنترل تسلیحات در موسسه تحقیقات صلح فرانکفورت (PRIF) است، به ویژه از این واقعیت که شرکت‌های تسلیحاتی در خطه جنوبی جهان اهمیت فزاینده‌ای پیدا می‌کنند، شگفت زده شد.
ویسوتزکی به طور خاص به هند اشاره می‌کند و می‌گوید «این کشور دارای سه شرکت در ۱۰۰ شرکت برتر است که مجموع فروش آن‌ها ۱.۲ درصد از کل فروش جهانی و همتراز با کره جنوبی است.»
با این حال، سلاح‌های بسیار بیشتری از کارخانه‌های همسایه شمالی هند یعنی چین خارج می‌شوند.
SIPRI از سال ۲۰۱۵ شرکت‌های چینی را در مطالعات خود گنجانده است.
پنج شرکت چینی موجود در فهرست از برنامه نوسازی ارتش چین سود می‌برند و محموله‌های آن‌ها اکنون ۱۳ درصد از فروش ۱۰۰ شرکت برتر را تشکیل می‌دهد.
مارکشتاینر با نگاهی به داده‌ها معتقد است که «این شرکت‌ها از چیزی که ادغام نظامی-غیر نظامی نامیده می‌شود، سرمایه‌گذاری می‌کنند.»
او به عنوان مثال به بزرگترین شرکت تسلیحاتی چین اشاره می‌کند: یک سیستم ماهواره‌ای وجود داشت که شرکت NORINCO آن را با همکاری شرکتی دیگر توسعه داد و درآمد زیادی از آن به دست می‌آورد و این ماهواره هم برای اهداف نظامی و هم برای اهداف غیرنظامی استفاده می‌شود.»
سیمون ویسوتزکی همچنین می افزاید که مرز بین فناوری‌های نظامی و غیرنظامی به طور فزاینده‌ای در حال محو شدن است و حوزه «فناوری اطلاعات» دیگر نمی‌تواند از فناوری تسلیحات جدا شود.
SIPRI در گزارش جدید خود به طور خاص به نقش رو به رشد شرکت‌های فناوری در تجارت تسلیحات می‌پردازد.
مارکشتاینر تأکید می‌کند که اگر می‌خواهید تصویر واضحی از صنعت تسلیحات داشته باشید، نمی‌توانید فقط درباره بازیکنان سنتی مانند لاکهید مارتین صحبت کنید.
SIPRI می‌گوید در سال‌های اخیر، برخی از غول‌های «سیلیکون ولی» مانند گوگل، مایکروسافت و اوراکل به دنبال تعمیق مشارکت خود در تجارت تسلیحات بوده‌اند و با قرارداد‌های پرسود پاداش دریافت کرده‌اند.
SIPRI معامله‌ای بین مایکروسافت و وزارت دفاع آمریکا به ارزش ۲۲ میلیارد دلار را مثال می‌زند.
وزارت دفاع آمریکا با این شرکت قراردادی برای تامین نوعی از عینک‌های فوق‌العاده به نام «سیستم تقویت بصری یکپارچه» به ارتش آمریکا منعقد کرده است که اطلاعات استراتژیک در زمان واقعی را در مورد میدان جنگ به سربازان ارائه می‌دهد.
توضیح علاقه ارتش آمریکا به سیلیکون ولی، آسان است.
مارکشتاینر می‌گوید «آن‌ها متوجه شده‌اند که در این فناوری‌های توانمند جدید، چه هوش مصنوعی یا یادگیری ماشین یا محاسبات ابری، تخصص این شرکت‌های سیلیکون ولی بسیار فراتر از آن چیزی است که شما از بازیگران سنتی صنعت تسلیحات می‌بینید؛ این احتمال وجود دارد که برخی از این شرکت‌ها در نهایت وارد ۱۰۰ شرکت برتر [SIPRI]شوند.»
در کنار فرانسه، بیشترین کاهش در فروش تسلیحات متعلق به روسیه است.
۹ شرکت روسیه در این فهرست در سال گذشته ۶.۵ درصد کمتر از سال ۲۰۱۹ سلاح فروختند.
مارکوس بایر معتقد است که این کاهش، به تنها ۵ درصد از کل فروش ۱۰۰ محصول برتر، مستقیماً به هند و چین مربوط می‌شود که کارخانه‌های اسلحه سازی خود را توسعه داده اند. هر دو کشور قبلاً خریداران بزرگ تسلیحات روسیه بودند.
بایر نمونه‌ای از ناو‌های هواپیمابر را ذکر می‌کند؛ اولین ناو هواپیمابر ساخت چین بر اساس یک کشتی ساخت شوروی است که توسط پکن در سال ۱۹۹۸ خریداری شد.
این ناو چینی با نام «لیائونینگ» در سال ۲۰۱۲ وارد عرصه خدمت شد.
بایر می‌گوید از آن زمان تاکنون چیز‌های زیادی اتفاق افتاده است.
او گفت «در ۲۰ سال گذشته، چین نه تنها از نظر توانایی‌های تولید ناو هواپیمابر به روسیه رسیده است، بلکه از آن سبقت گرفته است؛ اکنون هند ناو خود را توسعه داده است.»
همچنین صنعت اسلحه اروپا در مجموع ۲۱ درصد از فروش ۱۰۰ شرکت برتر را در اختیار دارد.
در سال ۲۰۲۰، ۲۶ شرکت اروپایی فهرست شده ۱۰۹ میلیارد دلار سلاح فروختند.
چهار شرکت تسلیحاتی کاملاً آلمانی کمتر از ۹ میلیارد دلار از این مجموع را به خود اختصاص دادند.
همچنین شرکت‌های فرا اروپایی مانند ایرباس وجود دارند که معاملات تسلیحاتی به ارزش تقریباً ۱۲ میلیارد یورو انجام می‌دهند، که ۵ درصد بیشتر از سال ۲۰۱۹ است.
اروپا به طور فزاینده‌ای به سرمایه‌گذاری‌های مشترک مانند این مثال متکی است.
به گفته مارکوس بایر، «اروپا اکنون با ابزار‌های سیاسی تلاش می‌کند تا چنین سرمایه‌گذاری‌های مشترکی را برای توسعه سیستم تسلیحاتی نسل بعدی، سیستم هوایی رزمی آینده یا سیستم رزمی اصلی زمینی تسریع بخشد، تا بتواند هزینه‌های بالای توسعه سیستم‌های جدیدی مانند این را متحمل شود.»
این تولیدات مشترک مطمئناً از نظر هزینه منطقی است.
سیمونه ویسوتزکی می‌گوید، «اما تا آنجا که به کنترل صادرات تسلیحات مربوط می‌شود، آن‌ها اغلب می‌توانند مشکل‌ساز باشند؛ تحلیلگر PRIF با اشاره به جنگنده «یوروفایتر»، که یک جت جنگنده است که توسط آلمان، انگلیس، ایتالیا و اسپانیا ساخته شده، اظهار می‌کند که این هواپیما همچنین به طور خاص برای کشور‌های ثالث مشکل ساز مانند عربستان سعودی که هنوز در حال جنگ در یمن هستند، عرضه می‌شود.»
مقررات صادرات ملی اغلب برای تولیدات مشترک اعمال نمی‌شود و به نظر می‌رسد که اروپا هنوز تا اجرای کنترل‌های مشترک موثر بر صادرات اسلحه فاصله زیادی دارد.