کارنامه کرونا در ۲ سالی که گذشت
_ روزنامه جام‌جم نوشت: دو سال در مقیاس برگه‌های تقویم چند دقیقه‌ای می‌گذرد، اما دو سال گذشته برای ما یک عمر گذشت. درست دو سال از آغاز فراگیری کرونا می‌گذرد، از زمانی که برای اولین‌بار به‌صورت رسمی ورود این ویروس به ایران اعلام شد، از روزی که زندگی را به قبل و بعد از این اتفاق تقسیم کرد. ماجرا از واپسین روز بهمن ۱۳۹۸ آغاز شد روزی که به‌دنبال فوت دو بیمار با عوارض تنفسی در بیمارستان کامکار عرب‌نیای قم، شایعاتی درباره مرگ این بیماران به‌علت کرونا شکل گرفت، اما دانشگاه علوم پزشکی قم با تکذیب شایعات مربوط به مبتلا بودن این دو بیمار فوت شده به کرونا، اعلام کرد تاکنون هیچ‌گونه شواهد تشخیصی مبنی بر ابتلا به بیماری کرونا دیده نشده‌است. پس از آن، اما وزیر بهداشت، درمان و آموزش پزشکی وقت اظهار کرد دو بیماری که ۲۸ بهمن از ترشحات ریه آن‌ها تست گرفته شده بود، در ۳۰ بهمن نتیجه تست‌شان مثبت بوده است. خبری که زندگی همه‌ما را دستخوش تغییر کرد. ناشناختگی این ویروس در نزد کارشناسان حوزه بهداشتی به هراس از ابتلا به این بیماری دامن زد، سرعت انتقال چنان بود که در فاصله یک ماهه اسفند بنا به آمار رسمی ۱۹هزار و ۶۴۴ نفر به‌طور قطعی به این بیماری مبتلا شده بودند که از میان آنان ۱۴۳۳ نفر جان‌شان را از دست دادند. ۵ فروردین ۹۹ وزارت بهداشت اعلام کرد هر ۱۲ دقیقه یک ایرانی بر اثر ابتلا به ویروس کرونا جان خود را از دست می‌دهد. از آن روز تا حالا به گواه تقویم دو سال می‌گذرد، دو سالی سراسر از اتفاق و حادثه. از اعمال محدودیت‌های بسیار و قرنطینه‌شدن گرفته تا مجازی شدن روند آموزش، از کمیابی شوینده و نایابی ماسک گرفته تا ساخت واکسن ایرانی. به پشت سر که نگاه کنیم شاهد دو سال عجیب هستیم، این روز‌ها دلخوشیم به عبور از این تجربه سخت و تلخ، اما دو سال زمان کمی نبود برای این تجربه همگانی عجیب، حتی در مقیاس برگه‌های تقویم.
جان‌های عزیزی که کرونا گرفت
کرونا در همه این مدت خانواده‌های بسیاری را داغدار کرد، هنوز هم قصه سوگ و فقدان‌های کرونایی ادامه دارد. به گواه آمار‌های رسمی وزارت بهداشت از ابتدای اعلام رسمی کرونا تا امروز ۶میلیون و ۸۷۶ هزار و ۵۶۵ نفر به سویه‌های مختلف کرونا مبتلا شده‌اند، با آگاهی نسبت به این موضوع که بدانیم به‌طور میانگین روزانه حدود ۱۵هزار نفر به این تعداد اضافه می‌شوند. آمار‌های به‌روز شده این وزارتخانه همچنین نشان می‌دهد در طی دو سال گذشته ۱۳۴هزار و ۲۳۸ نفر جان عزیزشان را بر اثر ابتلا به کرونا از دست داده‌اند. حالا طبق آمار‌های این وزارتخانه روزانه به‌طور میانگین حدود ۱۵۰ نفر به آن اضافه می‌شود. موضوع ابتلا و قربانیان کرونا البته که هنوز هم محل بحث است، اما آمار‌های اعلام شده بر اساس اعلام رسمی وزارت بهداشت و درمان است.
شهدای سلامت در خط مقدم
کادر درمان نظام سلامت ایران از جمله اولین افرادی بودند که به‌واسطه فراگیری کرونا جان‌شان را از دست دادند. آن‌ها در خط مقدم مبارزه با کرونا اولین افرادی بودند و هستند که در معرض ابتلا به این بیماری قرار دارند. تازه‌ترین آمار‌های مربوط به تعداد شهدای سلامت مربوط به پاییز امسال است که سازمان نظام پزشکی آن را منتشر کرده و براساس آن عنوان شده‌است که حدود ۳۰۰ نفر از کادر درمان جان‌شان را بر اثر ابتلا به کرونا از دست دادند. از این تعداد آن‌طور که عنوان شده ۱۶۰نفر پزشک بوده‌اند. صنوف دیگر هم در طی دو سال گذشته آمار‌های تجمیع‌شده‌ای از قربانیان خود اعلام کرده‌اند، به‌عنوان مثال وزارت آموزش و پرورش آذرماه اعلام کرد تا این تاریخ ۱۲۰ معلم جان‌شان را بر اثر ابتلا به کرونا از دست داده‌اند یا در یک فقره آماری تازه‌تر که مربوط به روز گذشته است بنا به‌گفته مدیرعامل سازمان مدیریت و نظارت بر تاکسیرانی شهر تهران «از آغاز شیوع کرونا تاکنون، بیش از ۸۰۰ راننده تاکسی» جان باخته‌اند.
آوار کرونا بر معیشت مردمان
تاثیر اولیه این بیماری بر سلامت شهروندان بود، هراس ابتدایی از فراگیری هم مبتنی بر همین دل‌نگرانی بود، اما هر چه گذشت با شناخت بیشتری از این بیماری و همچنین رعایت بهتر و بیشتر پروتکل‌های بهداشتی و البته در دسترس قرار گرفتن ابزار محافظتی همچون ماسک این هراس کمی کاهش یافت و جای آن را هراس بزرگ‌تری گرفت؛ واهمه معیشت. بلایی که کرونا بر سر معیشت مردمان آورد هولناک است. حتی اگر نخواهیم با شواهد چشمی‌مان بسنجیم و تنها به آمار‌های رسمی هم دلخوش کنیم شاهد وضعیت ناخوشایندی هستیم. به‌عنوان مثال معاون وقت وزارت بهداشت در شهریور اعلام کرد که در «یک‌سال اخیر حدود ۶۱۲ هزار نفر به‌دلیل تامین هزینه‌های درمان به زیر خط فقر رفته‌اند.» همان روز‌ها مرکز اطلاعات راهبردی وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی آماری اعلام کرد که نشان می‌داد سهم هزینه‌های بهداشت و درمان در سبد هزینه‌های خانوار به یکی از سه عامل اصلی تورم‌زایی تبدیل شده‌است و تلخی ماجرا این‌که برای نخستین‌بار در مطالعات تورم بود که هزینه بهداشت و درمان، در کنار هزینه اجاره‌خانه و نیز هزینه‌های حمل‌و‌نقل به‌عنوان یکی از سه عامل تورم‌زا معرفی می‌شد. چند ماه بعد هم مؤسسه عالی پژوهش تامین اجتماعی آمار قابل تامل دیگری را منتشر کرد، به گواه پژوهش این مؤسسه به طور متوسط در سال گذشته ۶/۳۰درصد از جمعیت کل کشور در زیر خط فقر مطلق قرار گرفته‌اند و این در حالی است که بدانیم جمعیت زیر خط فقر مطلق در سال‌های ۱۳۹۶ و ۱۳۹۷ به ترتیب ۵/۱۵ و ۶/۲۱درصد بوده‌است.
رشد هولناک اختلال‌های کرونایی
از تاثیرات ناگوار کرونا بر سلامت روان بسیار نوشته‌اند و نوشته‌ایم، از رشد وحشتناک اختلال‌های اضطرابی، از جولان افسردگی و اختلال‌های وسواس فکری و عملی و البته از سوگ‌های ناتمام و خشم‌های فروخورده. این‌ها مواردی است که بار‌ها و بار‌ها کارشناسان این حوزه بر درمان آن تاکید کرده‌اند. آمار‌های منفی تاثیر کرونا بر سلامت روان بسیار است، سازمان نظام روان‌شناسی ایران اعلام کرده بود از هر چهار ایرانی یکی دچار اختلال‌های روانی است. اما این آمار رسمی مربوط به پیش از دوران فراگیری است و آن‌طور که محمد حاتمی، رئیس این سازمان بعدتر گفت، با توجه به رشد هولناک اختلال‌های روانی به‌واسطه کرونا باید منتظر سونامی اختلال‌های کرونایی باشیم. از میان گفته‌های او می‌توان به آماری هم دست یافت که به نوعی شمایلی از وضعیت کنونی را نشان می‌دهد. به گفته او پیش از شیوع ویروس کرونا در کشور روزانه ۳۰ هزار خدمات مشاوره ارائه می‌دادیم که اکنون به ۹۰ هزار مشاوره رسیده است. این اعداد را باید با علم به این موضوع خواند که به‌دلیل سختی معیشت و گرانی جلسات مشاوره و تحت پوشش بیمه نبودن این مشاوره‌ها بسیاری از مراجعه به این مراکز سر باز می‌زنند، اما با همه این اوصاف میزان مراجعه‌ها سه برابر گذشته شده است.
دانش‌آموزان ناشاد
اغراق نیست اگر بگوییم پس از حوزه بهداشت و درمان، حوزه آموزش بیشترین آسیب را از فراگیری کرونا طی دو سال دیده است؛ آسیب‌هایی که رفع آن کار یک سال و دو سال نیست و پیامدهایش تا چند سال دیگر بیشتر از امروز به چشم خواهد آمد. از همان ابتدا موضوع آموزش مجازی بسیاری از خلأ‌های زیرساختی آموزشی در ایران را پیش چشم‌مان آورد. در سال ۹۹ وقتی قرار بود بستر آموزشی روی پلتفرم «شاد» قرار بگیرد یکی از نمایندگان مجلس اعلام کرد «بیش از ۵/۳ میلیون نفر از دانش‌آموزان ایرانی به‌دلیل نداشتن گوشی هوشمند، تبلت یا اینترنت مجبور به ترک تحصیل شده‌اند.» هر چند این ادعا واکنش‌های تند بسیاری به همراه داشت و پس از آن بود که آمار‌های رسمی در رابطه با تعداد بازمانده‌ها از تحصیل و دانش‌آموزانی که مجبور به ترک تحصیل شده‌اند به «راز‌های مگو» تبدیل شد، اما همچنان براساس همان آمار‌های رسمی هم می‌شد متوجه شد که کرونا آسیب بسیاری به دانش‌آموزان ایران زده است. آبان امسال سرپرست وقت وزارت آموزش و پرورش در حاشیه یک گردهمایی اعلام کرد: «حدود ۲۱۰ هزار دانش آموز دوره ابتدایی و حدود ۷۶۰ هزار دانش‌آموز دوره متوسطه، تارک تحصیل هستند که این یک آسیب جدی است.» او در‌حالی از ترک‌تحصیل نزدیک به یک میلیون دانش‌آموز پس از فراگیری کرونا خبر می‌داد که گزارش رسانه‌های رسمی از‌جمله ایسنا حکایت از ترک‌تحصیل پنج میلیون دانش‌آموز داشت. این را بگذارید کنار افت تحصیلی در دوران کرونا. آن‌طور که معاون سلامت وزارت آموزش و پرورش همین چند هفته پیش گفته بود: «دور بودن دانش‌آموزان از آموزش حضوری، باعث افت تحصیلی ۵۰ تا ۶۰ درصدی شده است.»
قربانیان موج‌های کرونا در ایران
حالا در کوران موج ششم کرونا هستیم؛ موجی که به نام سویه امیکرون سند خورده است؛ سویه‌ای که با میزان سرایت بالا این روز‌ها به سویه غالب ابتلا تبدیل شده است. موج ششم اولین موج پس از واکسیناسیون عمومی است و این را می‌توان حتی از فاصله زیادش نسبت به موج قبلی هم متوجه شد. هر چند در این موج نیز تعداد مبتلا‌ها بسیار بالاست، اما قربانیان کمتری نسبت به موج‌های قبلی دارد. اولین موج کرونا از ۸ اسفند ۹۸ آغاز شد و تا ۳۰ فروردین ۹۹ ادامه پیدا کرد. ۱۶ فروردین ۹۹ را باید قله موج اول بنامیم چرا که در آن روز بیشترین تعداد قربانیان روزانه با ۱۵۸ قربانی به ثبت رسید. موج دوم نشان داد شیب صعودی کرونا سر باز ایستادن ندارد، موج دوم از ۲۷ اردیبهشت ۹۹ آغاز شد و تا ۱۳ مرداد همان سال ادامه داشت. بیشترین قربانی روزانه این موج مربوط به ۷ مرداد ۹۹ با ۲۳۵ قربانی است. نکته جالب در رابطه با مقایسه دو موج ابتدایی این است که کمترین میزان قربانیان روزانه در موج دوم تنها کمی کمتر از بیشترین قربانیان روزانه در موج اول بود. موج سوم در تابستان شیوع یافت. از ۲۱ شهریور ۹۹ آغاز شد و تا ۱۰ دی ماه ادامه داشت. بیشترین قربانی روزانه این موج هم مربوط به ۲۶ آبان آن سال با ۴۸۶ کشته است. در موج چهارم که از ۱۱ فروردین ۱۴۰۰ آغاز شد و تا ۱۴ خرداد ۹۹ ادامه داشت برای اولین‌بار تعداد بیشترین قربانی روزانه نسبت به موج‌های قبلی کمی کاهش داشت. بیشترین قربانیان روزانه این موج مربوط به ششم اردیبهشت ۱۴۰۰ با ۴۹۶ کشته است. موج پنجم، اما سیاه‌ترین تجربه کرونایی طی همه این دو سال است. این موج با غلبه سویه دلتا از چهارم مرداد ۱۴۰۰ آغاز شد و تا ۲۰ مهر امسال ادامه داشت. سیاه‌ترین روز کرونایی ایران مربوط به این موج است. روز سه‌شنبه دوم شهریور تعداد قربانیان روزانه ایران به عدد هولناک ۷۰۹ جان عزیز از دست رفته رسید. حالا هم در میانه موج ششم قرار داریم که البته آن‌طور که کارشناسان می‌گویند هنوز به قله نرسیده‌ایم. هر چند آمار‌های روزانه قربانیان نشان از شیب محسوس افزایش تعداد قربانیان روزانه است.