امیکرون دارو‌های ساده را هم کمیاب کرد
_ روزنامه همشهری نوشت: با اینکه گفته می‌شود پیک اومیکرون، نسبت به سویه‌های قبلی ضعیف‌تر است، اما آمار ابتلا و مرگ نشان می‌دهد که این سویه هم خطرناک است، هم وخامت حال دارد و هم می‌تواند منجر به بستری و مرگ شود. حالا در این شرایط، بخش‌های کرونای بیمارستان‌ها که پس از پیک پنجم تعطیل شده بودند، در حال بازگشایی‌اند و با روند صعودی ابتلا، نگرانی از کمبود تخت‌های مراقبت‌های ویژه هم بالا رفته است. اما چالش مهم‌تر، کمبود داروست.
آنطور که از داروخانه‌های کشور خبر می‌رسد، شربت‌های آنتی‌بیوتیک کودکان و بزرگسالان در بعضی استان‌ها نایاب شده و آمپول‌های ب‌کمپلکس و استامینوفن و حتی ناپروکسن و اکسپکتورانت هم به سختی در داروخانه‌ها پیدا می‌شود. سرم‌ها هم به همان وضعیت کمبود و توزیع قطره‌چکانی مشابه پیک پنجم برگشته‌اند؛ وضعیتی که نگرانی جدی را رقم زده چرا که به‌گفته بسیاری از متخصصان و مسئولان حوزه بهداشت و درمان احتمال ادامه روند افزایشی کرونا تا ۳هفته دیگر با افزایش چندین برابری تعداد بیماران وجود دارد و با اوج‌گیری و جولان دوباره کرونا، کمبود دارو می‌تواند دوباره به افزایش قیمت‌ها و داغ شدن بازار سیاه منجر شود.
این وضعیت تکرار سناریوی پیک‌های قبلی است، به‌ویژه در پیک پنجم که دارو‌هایی مثل رمدسیویر یا سرم و اکسیژن دچار کمبود شد و مردم را با مشکل مواجه کرد. در مرداد و شهریور امسال بود که کمبود شدید سرم مشکلات حاد برای بیماران و کادر درمان را همراه داشت، به‌طوری که قیمت سرم‌ها از ۱۰ تا ۱۵ هزار تومان به ۲۰۰ هزار تومان رسید و به سختی پیدا می‌شد یا کمبود داروی ۸۰۰ هزار تومانی رمدسیویر در داروخانه‌ها که مردم را مجبور به خرید آن از ۵ میلیون تا ۲۰ میلیون تومان در بازار آزاد کرد. شنیده می‌شود به‌دلیل کمبود منابع ارزی، تامین مواد اولیه برخی دارو‌ها با مشکلاتی همراه بوده و این مسئله کمبود بسیاری از دارو‌ها را رقم زده است.
هرچند که وزیر بهداشت، اخیرا از تامین ارز ترجیحی کافی برای دارو از سوی ریاست‌جمهوری خبر داده و گفته بود که مردم اصلا نگران کمبود دارو نباشند. با این حال بهرام دارایی، رئیس سازمان غذا و دارو روز گذشته در نخستین نشست خبری خود، دلیل اصلی تامین نشدن دارو را مشکلات ارزی عنوان کرد و گفت: «حدود ۲میلیارد دلار برای تامین دارو و تجهیزات پزشکی در سال۱۴۰۰ در اختیار داشتیم که این مبلغ در ۶ ماه اول امسال تمام و منجر شد تا مشکلاتی در زمینه تامین پایدار دارو در نیمه دوم سال ایجاد شود. اکنون با اختصاص ۷۰۰میلیون دلار امیدواریم تا پایان سال کمبودهایمان به حداقل برسد.»
نمی‌توان تمام دارو‌ها را وارد بازار کرد
البته به‌گفته بهرام دارایی، رئیس سازمان غذا و دارو با توجه به شیوع گسترده بیماری، کمبود دارو قابل پیش‌بینی است، اما گاهی در پیک بیماری هر قدر هم دارو تامین شود باز هم کمبود مقطعی وجود خواهد داشت.
او در پاسخ به این پرسش که درباره کمبود رمدسیویر در پیک پنجم و احتمال تکرار همان شرایط در پیک اومیکرون، توضیح داد: «تن‌ها در پیک پنجم به اندازه ۴ ماه رمدسیویر در کشور مصرف شد و هزینه زیادی به سیستم درمانی کشور تحمیل کرد. همان زمان هم این امکان وجود داشت که با رعایت شیوه‌نامه‌های درمانی مصرف را کاهش دهیم و کنترل کنیم، اما چنین نشد و این مشکل هنوز هم وجود دارد. این مسئله در حوزه سرپایی و مطب‌های خصوصی باعث می‌شود که گاهی تجویز‌ها بسیار بالا برود و در این شرایط هرقدر هم که دارو، استامینوفن و سرم تامین شود، باز هم کمبود مقطعی هست.»
دارایی یکی از چالش‌های مهم در تامین دارو را تامین مالی دانشگاه‌ها عنوان کرد و گفت که این مراکز هم باید بتوانند مطالبات‌شان را پرداخت کنند و ذخایر راهبردی خودشان در حوزه را افزایش دهند. رئیس سازمان غذا و دارو، در ادامه درباره توزیع قطره‌چکانی دارو‌ها و سرم هم توضیح داد: «نمی‌توان تمام دارو‌ها را وارد بازار کرد چرا که یکی از مشکلات ما ارزان بودن داروست و ممکن است به راحتی از زنجیره توزیع و دسترس مردم خارج شود. باید با وسواس بیشتری آن را توزیع کرد، این روش می‌تواند منجر به کمبود مقطعی و موقت شود. البته در پیک اومیکرون شدت بیماری مانند سویه دلتا نیست و نحوه مواجهه متفاوت است، بنابراین ضرورت دارد پزشکان شیوه‌های درمانی تجویز را رعایت کنند تا منجر به افزایش مصرف بی‌رویه و غیرضروری دارو، نشود.»
دارایی، شرایط فعلی را نسبت به ماه‌های گذشته و حتی سال قبل بهتر توصیف می‌کند و می‌گوید: «ما سعی می‌کنیم با کمک دولت، کمبود‌ها را جبران کنیم. ماه قبل ۷۰۰میلیون دلار از ۱.۵ میلیارد دلاری که درخواست کردیم در اختیارمان قرار گرفت و به‌زودی بقیه آن را هم پرداخت می‌کنند تا بتوانیم تا اسفند کمبود‌ها را به حداقل برسانیم.»
برای تامین دارو دیر اقدام شد
علی فاطمی، نایب‌رئیس انجمن داروسازان ایران ازجمله افرادی است که نسبت به کمبود احتمالی دارو‌های تزریقی کرونا در پیک ششم هشدار داده و گفته بود: «اگر در تامین دارو‌های مربوط به مقابله با ویروس جدید خللی وارد شود، آن‌وقت خروج از پیک مربوط به اومیکرون به سختی میسر خواهد بود. البته هنوز به اندازه پیک‌های چهارم و پنجم اوضاع بحرانی نیست، اما نمی‌توان وضعیت کنونی تامین و توزیع دارو، ازجمله سرم را عادی تلقی کرد چرا که هنوز هم داروخانه‌ها به شکل سهمیه‌ای سرم دریافت می‌کنند.»
او حالا از نایاب شدن دارو‌های ساده ازجمله اکسپکتورانت یا شربت‌های آنتی‌بیوتیک و دیفن‌هیدرامین در بعضی استان‌ها و کمبود دیگر دارو‌ها ازجمله ب‌کمپلکس و استامینوفن و حتی قطره بینی کلرور سدیم در داروخانه‌ها خبر می‌دهد و می‌گوید: «از آنجایی که هم‌اکنون بسیاری از مردم تست کرونا نمی‌دهند تا مشخص شود مبتلا به کرونا یا سرماخوردگی شده‌اند، اقدام به‌خوددرمانی می‌کنند و به همین دلیل مصرف دارو‌های مشابه افزایش پیدا کرده است. همین مصرف بالا، سبب شده تا این دارو‌ها با کمبود مواجه شود.»
به‌گفته او، هم‌اکنون بسیاری از کودکان هم مبتلا به کرونا شده‌اند و این وضعیت منجر به نایاب شدن شربت‌های آنتی‌بیوتیک در برخی استان‌ها شده است. البته برخی دارو‌ها در داروخانه‌های دولتی و منتخب توزیع می‌شود و این مسئله از نگاه سازمان غذا و دارو یعنی رفع کمبود، اما از نظر ما دارو زمانی کمیاب نیست که در تمام داروخانه‌های شهر موجود باشد.
او تأکید می‌کند که تامین دارو برای این فصل، با تعلل صورت گرفت: «با توجه به شیوع دیرهنگام پیک اومیکرون در کشور نسبت به سایر کشورها، ما باید برای پیک ششم خیلی زودتر اقدام می‌کردیم. حالا افزایش مصرف برخی دارو‌ها و کمبود نقدینگی در بعضی شرکت‌های تولید دارو برای تامین ارز مواد اولیه، کمبود‌ها را به‌وجود آورده است. البته این وضعیت قابل پیش‌بینی بود که ما امسال زمستان سخت دارویی داشته باشیم.»
فاطمی البته اختصاص ارز جدید از سوی نهاد ریاست‌جمهوری را اقدامی تأثیرگذار می‌داند، اما معتقد است که پروسه زمان‌بر اختصاص ارز و آماده شدن حواله‌ها برای خرید از شرکت‌های خارجی فرایندی چند ماهه است و نمی‌تواند در شرایط کنونی به‌ویژه در مواجهه با پیک ششم، کمبود دارویی کشور را برطرف کند: «بهتر بود این اقدام زودتر اتفاق می‌افتاد چرا که معمولا پیش‌بینی‌ها برای تامین دارو‌های زمستان باید در تابستان صورت بگیرد، از جلمه واکسن آنفلوآنزا و آنتی‌بیوتیک‌ها و شربت‌های سرماخوردگی مورد نیاز بیماران در فصل سرما.»
به‌گفته این مسئول هم‌اکنون حتی اقلام دارویی ایرانی هم با کمبود مواجه شده و این نشان می‌دهد اتفاق متفاوتی رخ داده و شرکت‌ها در تامین مواداولیه‌شان دچار مشکل شده‌اند: «برخی دارو‌ها که در ۲ ماه اخیر دچار کمبود نبوده‌اند، دوباره وارد فهرست کمبود‌ها شده‌اند، یعنی شرایط در این دو ماه بهبود پیدا نکرده است. شرکت‌های پخش دارو همین حالا هم ۱۱ هزار میلیارد تومان از داروخانه‌های دولتی و بیمارستان‌ها طلبکارند و نقدینگی کافی برای تامین داروی داروخانه‌ها را ندارند. این وضعت باعث می‌شود که کل زنجیره تامین دارو دچار اختلال شود. یعنی تولیدکننده برای خرید مواداولیه تولید دارو، شرکت‌های پخش برای بدهی‌های سنگین و داروخانه‌ها هم برای تامین حتی اقلام خیلی ساده که در خود کشور تولید می‌شود، دچار مشکل می‌شوند.»
نایب‌رئیس انجمن داروسازان ایران همچنین از مکاتبه با سازمان غذا و دارو برای کنترل و جلوگیری از مصرف بی‌رویه برخی دارو‌ها که در دوران کرونا بیشتر مصرف می‌شوند هم خبر می‌دهد: «این احتمال وجود دارد که در ارتباط با برخی دارو‌ها به‌خصوص دارو‌های تزریقی کرونا که با سرم مصرف می‌شوند دچار مشکل شویم، زیرا هم‌اکنون برخی از سرم‌ها هم دچار کمبود هستند.»