اصلاح تعرفه‌های گازی رفتار پرمصرف‌ها را تغییر داد؟
_ روزنامه همشهری نوشت: ۷۰ روز از اجرای دستور دولت درباره افزایش تعرفه گاز بخش خانگی می‌گذرد و نتایج اولیه نشان از کاهش تدریجی میزان مصرف دارد. درصورت تداوم سیاست‌های صحیح انتظار می‌رود کشور اندکی از بحران تامین گاز به‌ویژه در ماه‌های سرد سال فاصله بگیرد. با اجرایی شدن آیین‌نامه مصوب دولت از ابتدای آذرماه امسال، تعرفه‌های گاز بخش خانگی تغییر کرد. مشترکان گاز طبیعی بخش خانگی که مصرف گاز آن‌ها در دوره زمانی ۱۶آبان‌ماه تا ۱۵ اسفندماه هر سال، نسبت به دوره مشابه سال قبل کاهش یابد، به ازای هر یک واحد درصد کاهش، مشمول تخفیف یا پاداش صرفه‌جویی، معادل ۳ واحد درصد و تا سقف ۴۵ درصد در گازب‌های صورتحساب دوره خواهند شد.
براساس این آیین‌نامه درصورتی‌که مشترکان صنعتی گاز طبیعی با مصرف ۵۰۰۰مترمکعب در ساعت و بالاتر با درخواست شرکت ملی گاز ایران در دوره زمانی یادشده حداقل برای ۵ روز متوالی، مصرف خود را به‌میزان ۳۰ درصد نسبت به روز‌های مشابه قبل کاهش دهند، متناسب با میزان کاهش مصرف گاز، مشمول تخفیف معادل ۱۰ درصد می‌شوند. البته دولت به شرکت ملی گاز دستور داده تا اطلاعات خانوار‌های محروم تحت پوشش کمیته امداد و سازمان بهزیستی را دریافت و تعرفه گاز این دسته از مشترکان را با نرخ صفر محاسبه کند.
۱۸ استان در وضعیت قرمز
براساس آخرین نقشه مصرف گاز کشور میزان مصرف گاز در ۱۸ استان ایران همچنان بالاتر از الگوی مورد انتظار وزارت نفت قرار دارد. مدیر دیسپچینگ شرکت ملی گاز ایران اعلام کرد که در روز ۱۲ بهمن‌ماه امسال ۷۹۱میلیون مترمکعب گاز طبیعی در کشور مصرف شده که این مقدار نسبت به زمان مشابه پارسال ۱۲درصد افزایش یافته است.
به‌گفته محمدرضا جولایی، مصرف گاز طبیعی در ۲۴ساعت گذشته در بخش خانگی، تجاری و صنایع غیرعمده ۶۰۴میلیون مترمکعب، صنایع عمده ۹۲میلیون مترمکعب و نیروگاه‌ها نیز ۹۵میلیون مترمکعب بوده و گاز تخصیص‌داده‌شده به نیروگاه‌ها نیز نسبت به زمان مشابه سال۱۳۹۹ کاهش ۲۴درصدی و گازرسانی به صنایع عمده کاهش ۱۰درصدی داشته است.
الگوی مصرف هنوز نهایی نیست
جلال نورموسوی، مدیر گازرسانی شرکت ملی گاز می‌گوید: بخشی از مشترکان نسبت به سال گذشته اهتمام بیشتری به مسئله صرفه جویی داشته‌اند و مصارف خود را مدیریت کرده‌اند. این گفتگو را بخوانید:
الگوی مصرف یعنی چه و چگونه تعیین می‌شود؟
الگوی مصرف در گاز هنوز مصوب نشده است و براساس ابلاغیه شورای‌عالی انرژی سازمان ملی استاندارد، شرکت بهینه‌سازی و شرکت گاز پس از دریافت اطلاعات لازم از سازمان‌های دیگر باید این الگو را مشخص کند که هنوز نهایی نشده است. ولی با توجه به آیین‌نامه اجرای بند (ی) تبصره (۸) قانون بودجه می‌توان سقف مصرف پله ۳ در هر اقلیم را حد مصرف عادی لحاظ کرد که بر این اساس هر واحد خانگی در تهران می‌تواند ۴۰۰ مترمکعب در ماه مصرف داشته باشد.
مشترکان بسیار پرمصرف استان و شهر تهران بیشتر در چه مناطقی ساکن هستند؟
اگرچه مصرف، رابطه مستقیمی با سطح درآمد به‌دلیل داشتن تجهیزات رفاهی بیشتر دارد، ولی پرمصرف‌ترین مشترکان کسانی هستند که در مناطق سردسیر زندگی و یا اینکه از وسایل گازسوز با راندمان پایین استفاده می‌کنند یا ساختمان آن‌ها دارای استاندارد‌های لازم نیست، با این شرایط ساکنان مناطق شمالی تهران و یا نواحی روستایی پتانسیل مصرف بالا را دارند و مشترکانی که در نواحی ییلاقی قرار دارند و دارای ساختمان‌های ویلایی با امکانات تفریحی (استخر و...) هستند، نیز دارای مصرف بیشتری خواهند بود.
در قبوض جدید گاز، چند درصد و چه تعدادی از مشترکان، بسیارپرمصرف (پله دوازدهم) بوده‌اند و درصد و تعداد این مشترکان نسبت به‌مدت مشابه پارسال، چه تغییراتی داشته است؟
در سال ۹۹ حدود ۴ درصد مشترکان در پله‌های ۷ و بالاتر بوده‌اند که در سال ۱۴۰۰ با یک درصد کاهش به ۳ درصد مشترکان رسیده است البته پیش‌بینی می‌شود با تکمیل قرائت کنتور‌ها و پایان دوره سرد سال این اختلاف بیشتر هم بشود.
تغییر تعرفه‌ها شامل چند درصد از مشترکان شد؟
همانطور که پیش‌بینی شده بود تاکنون تغییرات تعرفه برای حدود ۲۴ درصد از مشترکان اعمال شده است که گازب‌های ۲۰ درصد از این ۲۴ درصد کمتر از ۱۳ درصد بوده است و به‌طور متوسط در هر استان حدود ۴ درصد پرمصرف هستند و این درصد در شهر‌های بزرگ کمی بیشتر از میانگین را شامل می‌شود.
بیشترین گازبها طبق این الگو چقدر بوده است؟
تعرفه بخش خانگی به‌صورت پلکانی محاسبه می‌شود. تعرفه پله ۱۲ و بالاتر به نرخ ۱۹ هزارو ۹۵۹ ریال به ازای هر مترمکعب خواهد بود.
ملاک تعیین اقلیم‌ها در طراحی الگوی تعرفه گاز چیست و چگونه تعیین می‌شود؟
به‌طور کلی هر ساختمان نیاز گرمایشی مشخصی با شاخص‌هایی تعیین‌شده دارد که این شاخص‌ها را در قالب اقلیم هواشناسی درنظر می‌گیریم. در هر اقلیم نیاز گرمایشی به‌صورت یک عدد متوسط قابل احصا هست. بر مبنای الگوی مصرفی که تاکنون داشتیم، پله سوم اقلیم‌های مختلف به‌عنوان مصرف عادی تلقی می‌شود. به‌عنوان مثال، مسکنی را به متراژ ۱۰۰مترمکعب درنظر بگیرید؛ در حالت عادی افراد داخل این خانه، هم آب گرم برای بهداشت نیاز دارند و هم آب گرم برای طبخ غذا و هم وسیله‌ای برای گرمایش. براساس استاندارد، حدود ۳مترمکعب گاز برای انجام این امور مورد نیاز یک خانوار به‌صورت ۲۴ساعته لازم و کافی است. همچنین برای بخش گرمایشی هم برای همان ۱۰۰مترمربع، مکانیزمی از نظر محاسباتی بر مبنای مبحث ماده۱۹ وجود دارد، ولی از نظر عملیاتی براساس متوسط سرانه اگر تهران را مثال بزنیم، پله۳ ما که معادل ۴۰۰مترمکعب است، روزانه حدود ۱۵ تا ۱۷مترمکعب گاز مصرفی برای این اقلیم در سردترین زمان ممکن درنظر گرفته می‌شود. بنابراین، سرجمع اگر ۱۸مترمکعب (۱۵مترمکعب گرمایشی و ۳مترمکعب بهداشتی و...) را درنظر بگیریم، در ماه عددی به‌دست می‌آید که که از ۴۰۰مترمکعب خیلی بالاتر نیست. درخصوص آپارتمان‌ها هم مصرف ۴۰۰مترمکعب به اندازه مورد نیاز هم برای گرمایش و هم برای پخت‌وپز برای اقلیم ۳کفایت می‌کند.
با این حساب چه تعداد از مصرف بخش خانگی در ۳ پله پایین قرار می‌گیرد؟
حدود ۷۶.۱ درصد کل مصارف گاز در بخش خانگی، در ۳ پله اول قرار دارند و البته معمولا تا ۳ پله را به دلایلی که ممکن است مانند خانه‌های روستایی دارای استاندارد‌های مناسب ساخت‌وساز نباشند، در این دسته درنظر می‌گیریم؛ به این معنا که درست است که پرمصرف هستند، ولی ما محدودیتی برای این‌ها قائل نمی‌شویم، چون نمی‌توانند استاندارد‌ها را رعایت کنند. زیرا ساختمان آن‌ها استاندارد نیست. اما در ۶پله آخر که حدود ۳.۴ درصد مشترکان ما را تشکیل می‌دهند، این‌ها قطعا پرمصرف هستند؛ چراکه دارای استخر، جکوزی، سونا و... تجهیزاتی در منزل هستند که خارج از عرف است و از این‌رو در پله‌های ۷ به بالا قرار می‌گیرند. از شاخص‌های مشترکان پرمصرف می‌توان به ۲ شاخص مهم اشاره کرد؛ یکی اینکه زیربنای بیش از حد متعارف و به‌تبع آن، گرمایش برای بخش‌های غیرقابل استفاده دارند که این‌ها را در منطقه پرمصرف قرار می‌دهد، ضمن اینکه در مورد دوم، از امکانات رفاهی متعارف هم استفاده نمی‌کنند به‌طور مثال دارای استخر و جکوزی هستند.
آیا اصلاح تعرفه‌ها و اجرای آن از ابتدای آذرماه امسال تأثیری بر کاهش مصرف یا تغییر رفتار پرمصرف‌ها داشته است؟
پس از مصوبه هیأت دولت که از اول آذرماه اجرایی شد، برای مشترکانی که شروع مصرف‌شان از همان اول آذرماه بوده، گزارش‌های رسیده حاکی از آن است که تعدادی از مشترکان به پله‌های پایین‌تر راه پیدا کرده، به‌عبارتی رعایت الگوی مصرف و یا مصرف بهینه در پله‌های بالاتر را در دستور کار خود قرار دادند و به این ترتیب، حدود ۰.۵ درصد به ۳ پله اول مهاجرت کردند و همانطور که مصوب شده هر یک درصد صرفه‌جویی، علاوه بر پاداش مالی ۳درصدی، کاهش مصرف گاز را نیز به‌همراه دارد.
چالش حائز اهمیت در تعرفه‌های گاز بخش خانگی به پله‌های ۷ تا ۱۲ مربوط می‌شود که براساس گزارش‌ها، شاهد بودیم که ۰.۳ درصد از مصارف مشترکان پرمصرف افت پیدا کرده و به پله‌های ۶ و پایین‌تر رفتند که مسلما اثر ریالی آن برای این مشترکان بسیار زیادتر است؛ چراکه هر پله بالاتر با نرخ گازب‌های بالاتر وقتی به سمت پله‌های پایین‌تر مهاجرت می‌کند، علاوه بر اینکه به‌اندازه ۱۰۰مترمکعب هزینه کمتری پرداخت می‌کنند، مبلغ پاداشی که به مبالغ بالاتر اصابت می‌کند نیز بسیار بیشتر و قابل توجه‌تر خواهد بود. این امر نشان می‌دهد، نگاه ما بر این است که پرمصرف‌ها جدیت بیشتری در این خصوص یعنی رعایت الگوی مصرف بهینه به خرج دهند تا بتوانیم از این محل و با دسترسی به گاز‌هایی که از این محل صرفه‌جویی می‌شود، گاز بیشتری به واحد‌های صنعتی و نیروگاهی تحویل دهیم تا به این ترتیب، صنعت کشور هم از رکود خارج شود.