کاهش قیمت سه هزار قلم کالا با اجرای طرح درج «قیمت تولیدکننده»

_ روزنامه ایران نوشت: کمتر از دو ماه است که طرح شفاف سازی قیمت‌ها از طریق درج قیمت تولیدکننده بر روی محصولات مرحله اجرا رسیده است، نگاه‌ها این بود که این طرح نیامده شکست می‌خورد. اما اکنون که به روز‌های پایانی سال نزدیک می‌شویم سازمان حمایت مصرف کنندگان اعلام کرد که نهایت تا اواسط اسفندماه تمام کالا‌ها مشمول طرح درج «قیمت تولیدکننده» می‌شوند و هیچ مجموعه‌ای نمی‌تواند از قانون سر باز زند. در این طرح دولت به دنبال شفاف سازی و روان‌سازی نظام توزیع و قیمت‌گذاری و روزآمدسازی شیوه‌های نظارت بر بازار است.

همان موضوعی که در بند ۲۳ سیاست‌های کلی اقتصاد مقاومتی آمده و طی سال‌های گذشته به فراموشی سپرده شده بود. منابع مختلف خبری اعلام کردند که نظام توزیع در برابر درج قیمت تولیدکننده روی کالا‌ها ناراضی هستند و حتی در اوایل طرح یاد شده مقاومت‌هایی کردند که دولت کوتاه بیاید، ولی چنین امری اتفاق نیفتاد و اکنون واحد‌های توزیعی به اجرای این مهم توجیه شدند. البته باید دید که در اجرای سراسری طرح درج قیمت تولیدکننده، زور دولت به مافیای توزیع کننده می‌رسد، یا خیر؟ توزیع کنندگانی که از فروش کالا‌ها سود‌های ۳۰ تا ۷۰ درصدی می‌برند. در این خصوص با محسن حسینلویی؛ مدیرکل نظارت بر خدمات عمومی شبکه‌های توزیعی و اقتصادی سازمان حمایت مصرفکنندگان و تولیدکنندگان گفت‌وگویی انجام دادیم که می‌خوانید.

درج قیمت تولیدکننده روی کالا‌ها اکنون چه شرایطی دارد؟

از روز ۲۳ بهمن ماه ۵۳ قلم کالای دیگر به طرح درج قیمت تولیدکننده روی کالا، اضافه می‌شود. این امر ابلاغ شده و تولیدکنندگان باید از تاریخ یاد شده قیمت تولیدکننده را روی کالا‌ها درج کنند. هماهنگی درج قیمت تولیدکننده انجام شده و امیدواریم تولیدکنندگان بدون چالش این مهم را عملیاتی کنند.

طرح درج قیمت تولیدکننده تا چه زمان مشمول تمام کالا‌ها می‌شود؟

اکنون به مراحل آخر رسیده‌ایم و فقط دو مرحله باقی مانده است. یک مرحله ۲۳ بهمن انجام می‌شود و مرحله آخر که تمام کالا‌ها را شامل می‌شود اواسط اسفندماه خواهد بود. بر این اساس تا پایان سال جاری تمام کالا‌ها مشمول طرح درج قیمت تولیدکننده خواهند شد.

در دوره جدید کدام کالا‌ها شامل خواهد شد؟

از ۲۳ بهمن فرآورده‌های گوشتی، لوازم خانگی کوچک، قطعات و مجموعه‌های خودرو، صنایع غذایی، انواع چیپس و فرآورده‌های حجیم شده بر پایه ذرت، بیسکویت، شیرینی و شکلات، چای، حبوب، لوازم خانگی بزرگ و لوازم صوتی تصویری باید قیمت تولیدکننده را روی کالا‌های خود درج کنند.

حداکثر سودی که با این روش توزیع کنندگان و خرده فروشان می‌توانند بگیرند چقدر است؟

حداکثر مبلغی که حلقه‌های توزیعی می‌توانند از تأمین کننده تا مصرف کننده بگیرند مجموع ضریب سود پخش سراسری و سود خرده فروشی است. به عنوان مثال درصد سود و هزینه‌های پخش سراسری در انواع حبوبات، فرآورده‌های پروتئینی، غذای نیمه آماده و انواع کیک ۱۰ درصد و سود و هزینه‌های خرده فروشی این محصولات ۱۲ درصد است و حداکثر درصد قابل اضافه شدن به قیمت در کارخانه تا مصرف‌کننده ۲۳.۲ درصد است. برای چای، آجیل و خشکبار سود خرده فروشی و پخش سراسری هر کدام ۱۰ درصد و حداکثر سود از کارخانه تا مصرف کننده ۲۱ درصد است. در مورد لوازم خانگی این فرمول متفاوت است. به گونه‌ای که سود و هزینه‌های عمده فروشی لوازم خانگی کوچک ۴ درصد و سود و هزینه‌های خرده فروشی ۱۰ درصد است و در نهایت حداکثر سود قابل اضافه شدن از کارخانه تا مصرف کننده ۱۴.۴ درصد بعلاوه هزینه حمل بین شهری است. انواع لوازم خانگی بزرگ نیز سود عمده فروش ۳ درصد و سود خرده فروش ۷ درصد محاسبه شده است که مجموع آن ۱۰.۲ درصد بعلاوه هزینه حمل بین شهری است. بدین جهت سود خرده فروش لوازم یدکی خودرو ۱۵ درصد و عمده فروش ۳ درصد است که در نهایت سود این بخش به علاوه هزینه حمل بین‌شهری ۱۸.۴ درصد است.

عمده چالش‌هایی که تولیدکنندگان و توزیع کنندگان کالا در این حوزه دارند، چیست؟

چالش آن‌ها عمدتاً مربوط به عدم شناخت از پروژه درج قیمت تولیدکننده است. از آنجا که تولیدکنندگان و توزیع‌کنندگان اطلاعات این امر را نداشتند و بر اساس تصورات ذهنی خودشان این مهم را قضاوت می‌کردند نگاه‌شان این گونه بود که طرح درج قیمت تولیدکننده، مناسب نیست؛ اما با برگزاری جلسات تخصصی و بیان ابعاد این پروژه تولیدکنندگان و توزیع‌کنندگان کالا همراه شدند.

یک موضوع دیگری هم وجود داشت که برخی از توزیع کنندگان مخالف اجرای درج قیمت تولیدکننده بودند، به عنوان مثال تولیدکننده‌ای فیلتر تولید می‌کرد و بعد از یک‌ماه با افزایش قیمت دلار مواجه می‌شد که در راستای آن قیمت مواد اولیه فیلتر بالا می‌رفت، همین امر عاملی می‌شد تا هر فیلتری که در بازار وجود داشت افزایش قیمت پیدا کند، سر هر موضوع دیگری هم چنین اتفاقی رخ می‌داد و کالایی که از گذشته در بازار توزیع شده بود، گران می‌شد. بدین جهت درج قیمت تولیدکننده یک عامل جدی در برابر چنین اتفاقی است و امکان تغییر قیمت کالای توزیع شده به حداقل می‌رسد. بر این اساس دیگر براحتی نوسان قیمت کالا‌ها رخ نمی‌دهد. در چنین شرایطی توزیع‌کننده مجبور است ابتدا بررسی‌های لازم را انجام دهد و سپس نسبت به رشد قیمت اقدام کند.

آیا توزیع کنندگان کالا در برابر اجرای این طرح مقاومت می‌کنند، به گونه‌ای که نتوان پروژه درج قیمت را عملیاتی کرد؟

خیر، تحت هیچ شرایطی چنین اتفاقی رخ نخواهد داد. با توزیع‌کنندگان جلسات متعددی داشته‌ایم تا آن‌ها نسبت به انجام این امر توجیه شوند. از آنجا که روی کالا‌های سرمایه‌ای قیمت درج نمی‌شد، توزیع کنندگان این نوع کالا‌ها را در حد انبوه خریداری و در انبار‌های خود نگهداری می‌کردند. چرا که هر افزایش قیمتی که سراغ مواد اولیه می‌آمد، عملاً باعث می‌شد که قیمت کالا‌های سرمایه‌ای که در انبار توزیع کنندگان وجود داشت، بالا برود. البته همین امر هم سبب انباشت کالاهایی، چون یخچال، تلویزیون، ماشین لباسشویی و ... شده بود. با این اتفاق دیگر شبکه توزیع نسبت به خرید‌های وسیع اقدام نخواهد کرد و تمام خرید‌ها منطقی می‌شود. دیگرتوزیع کنندگان برای ۷ الی ۸ ماه کالا خریداری نمی‌کنند و خرید‌ها در حد یک ماه خواهد بود، چرا که می‌دانند هر میزان هم که کالا خریداری کنند و نگه دارند، هیچ نفعی نخواهند برد. بدین جهت با درج قیمت تولیدکننده روی کالاها، می‌توان از نوسان قیمت کاست و اجازه نداد که برخی‌ها با انبار کردن کالاها، سود ببرند. هدف دولت سیزدهم این است که جلوی رانت و سود‌های میلیاردی برخی از توزیع کنندگان را بگیرد.

آیا این رویه باعث کاهش قیمت کالا‌ها در بازار خواهد شد؟

جلوی نوسان قیمت‌ها گرفته خواهد شد و از طرفی کاهش قیمت هم اتفاق خواهد افتاد. به عنوان مثال در حال حاضر تولیدکننده لنت ترمز خودرو را با قیمت ۵۰ هزار تومان به توزیع کننده می‌فروشد، اما قیمت این کالا در بازار ۲۴۵ هزار تومان است و این قیمت تحت هیچ شرایطی قابل قبول نیست. قیمتی که می‌توان با ۲۰ درصد سود خرده فروشی در نظر گرفت نهایت ۶۰ هزار تومان است؛ لذا با اجرای درج قیمت تولید کننده روی کالا، هم مردم از قیمت واقعی کالا مطلع می‌شوند و هم اینکه توزیع‌کنندگان مجبور می‌شوند با سود منطقی کالا را وارد بازار مصرف کنند. اوایل اجرای این طرح، توزیع کنندگان مخالف بودند، اما در نهایت و با کمک تولیدکنندگان به سمت عملیاتی شدن این پروژه رفتیم. متأسفانه برخی از تولیدکنندگان قیمت کالا‌ها را دلبخواهی تعیین می‌کردند و مردم با چالش رشد قیمت مواجه می‌شدند.

طی این مدت لنت ترمز، روغن موتور خودرو و فیلتر روغن هم مشمول طرح درج قیمت تولیدکننده شده است، آیا این امر در تعمیرگاه‌های خودرو و نمایندگی خودروسازان اجرایی خواهد شد؟

قطعاً این امر شامل تمام بخش‌ها می‌شود؛ بدین جهت خودروسازان در قطعات یدکی که می‌فروشند و نمایندگی‌های خودروسازان مکلف شدند در فاکتور قیمت ارائه به مشتری، قیمت تولیدکننده و میزان سودی را که روی آن گرفته شده است قید کنند. مردم باید به صورت شفاف از قیمت‌ها مطلع شوند.

با اجرای طرح درج قیمت تولیدکننده، چقدر قیمت‌ها شفاف شده است؟

هر سال، بهمن ماه اوج رشد قیمت‌ها بود. شرکت‌ها قبل از سال جدید، قیمت‌ها را تغییر می‌دادند؛ لذا یکی از مزایای طرح درج قیمت تولیدکننده (که اکنون مردم می‌توانند لمس کنند)، جلوگیری از رشد قیمت در ماه جاری بود. اکنون به ذهن هیچ توزیع کننده‌ای هم خطور نمی‌کند که به سمت افزایش قیمت برود، برعکس به دنبال کاهش قیمت هستند تا رضایت مردمی و سازمان حمایت از مصرف کنندگان جلب شود. خبر خوب این است که با اجرای طرح درج قیمت تولیدکننده روی کالاها، بیش از ۳ هزار قلم کالا در ۱۰۰ گروه کالایی از ۳ تا ۵۳ درصد کاهش قیمت داشته اند. به عنوان مثال، آب معدنی ۱.۵ لیتری که ۶ هزار تومان قیمت مصرف کننده داشت، اکنون با توجه به شرکت‌های تولیدکننده بین ۲ هزار ۷۰۰ تومان تا نهایت ۳ هزار و ۵۰۰ تومان است. اگر کل شبکه توزیع بخواهد نهایت سود را که ۲۷.۷ درصد است بگیرد، قیمت آب معدنی به ۴ هزار و ۵۰۰ تومان می‌رسد لذا قیمت ۶ هزار تومان گرانفروشی بود. آب معدنی نیم لیتری ۴ هزار تومانی، بین هزار و ۵۰۰ تومان تا ۲ هزار و ۱۰۰ تومان شده است. حتی با سود‌های قانونی (۲۷.۷ درصد) قیمت آب معدنی به ۲ هزار و ۷۰۰ تومان می‌رسد. در گزارش‌های استانی موردی به ما اعلام نشده که قیمت آب معدنی بیشتر از ۲ هزار و ۱۰۰ تومان باشد. بر این اساس با اجرای طرح درج قیمت تولیدکننده تنها در یک قلم کالا، کاهش قیمت حداقل ۳۰ درصدی اتفاق افتاده است. از دیگر کالا‌هایی که کاهش قیمت زیادی داشتند می‌توان به نوشابه، آبمیوه، شوینده‌ها و سلولزی اشاره کرد، اما کالا‌هایی که مشمول قیمت گذاری بودند مانند ماکارونی درصد کاهش قیمت بین ۳ تا ۴ درصد بوده است. همه کالا‌ها کاهش قیمت را تجربه کردند.

با آنکه حدود دوماهی است که از طرح درج قیمت تولیدکننده می‌گذرد، اما هنوز آثار این اتفاق در فروشگاه‌ها لمس نمی‌شود، علت چیست؟

برخی از شرکت‌ها می‌خواستند که از این فضا سوء استفاده و با قیمت بالا کالا را وارد بازار کنند، اما ما اجازه چنین کاری را ندادیم. بدین جهت به مرور زمان همه آثار طرح ملی درج قیمت تولیدکننده را روی کالا‌ها خواهند دید. در حقیقت کم عرضه کردن کالا از سوی برخی از شرکت‌ها باعث شد که مردم به سرعت تأثیر این امر را در فروشگاه‌ها نبینند. در حال حاضر تمام شرکت‌های توزیع کننده کالا توجیه شدند و بر اساس روش جدید قیمت‌گذاری کالا‌ها در بازار را دنبال می‌کنند.

این طرح اکنون به تمام فروشگاه‌ها رسیده است؟

بله؛ طبق گزارش‌هایی که بازرسان ارائه کردند خیلی از فروشگاه‌های زنجیره‌ای محصولاتی دارند که با درج قیمت تولیدکننده است. این امر به سوپرمارکت‌ها هم رسیده است.