مقتدرانه در مسیر پیشرفت

_ حسین کنعانی مقدم در روزنامه حمایت نوشت: آغاز دهه مبارک فجر همواره فرصتی مناسب برای بازخوانی اهداف اساسی، آرمان‌های کلان انقلاب اسلامی و تطبیق آن‌ها با نیاز‌ها و بایسته‌های امروز است. در برخی محافل داخلی سال‌هاست این ادعا را مطرح می‌کنند که ارزش‌های انقلاب و امام نتوانسته پیشرفت و همگامی کشور را با تغییرات سریع جهانی تضمین کند و با این جمع‌بندی، در پی به‌اصطلاح عبور از انقلاب و در انداختن طرحی نو در افق سیاسی ایران هستند!

این در حالی است که مسئله پیشرفت یکی از بینات مکتب امام راحل (ره) بود که در بطن آن پایه‌گذاری شد. مرکزیت این مقوله را می‌توان در فاصله گرفتن کشور از نظام قرون‌وسطایی پهلوی و ورود به باشگاه کشور‌های صاحب‌نام در حوزه‌های مختلف فناوری، هوا – فضا، پزشکی، نانو، موشکی، هسته‌ای و ... مشاهده کرد.

ایشان در دوران پیش از پیروزی انقلاب همواره رویکرد نقادانه‌ای نسبت به وابستگی رژیم پهلوی و توسعه صنایع مصرفی داشتند و بر خودکفایی تأکید می‌کردند. افزون بر این، از آموزه‌های دینی به‌عنوان پیشران پیشرفت تعبیر کرده و رهنمود‌های قرآن کریم را خط‌مشی ترقی انسان مطرح می‌نمودند.

از نظر معمار کبیر انقلاب اگر در نگاه لیبرالیستی غرب و کمونیستی شرق، الگو‌هایی برای ترقی ایجادشده، مکتب اسلام نیز دارای سبک و سیاق مخصوص خود برای پیشرفت است. به تعبیر ایشان، ملت ایران با داشتن مکتبی مترقی همچون اسلام دلیلی ندارد که برای پیشرفت و تعالی خود از الگو‌های غربی و یا کشور‌های کمونیستی تقلید کند.

امام خمینی (ره) همچنین در سال‌های دفاع مقدس و قبل از آن، روحیه خودباوری و «ما می‌توانیم» را در جامعه زنده کرد. جامعه‌ای که خودتحقیری و خودکم‌بینی به سکه رایج آن تبدیل شده بود و این باور به مردم تلقین گردید که از فرق سر تا نوک پا فرنگی نباشند، نمی‌توانند پیشرفت کنند.

یکی از دلایل شورش مردم به نظام فاسد طاغوتی همین تحقیر‌ها و تلقین‌های توهین‌آمیز بود. امام عمیقاً اعتقاد داشت که توانایی و استعداد ایرانیان در گام اول و پتانسیل‌های فراوان جهان اسلام در گام‌های بعدی می‌تواند بساط استکبار را برچیند و افق پیشرفت را برای آن‌ها ترسیم کند. در حقیقت، امام افزون بر این‌که یک رهبر برجسته دینی و انقلابی بود، یک پیشوای محبوب ملی هم بود که به فکر احیای تمدن اسلامی با مشارکت همه مسلمانان بود.

تصریح مقام معظم رهبری در بیانیه گام دوم انقلاب بسیار دقیق است، وقتی که فرمودند «انقلاب به یک انحطاط تاریخی طولانی پایان داد و کشور که در دوران پهلوی و قاجار به‌شدت تحقیر شده و به‌شدت عقب مانده بود، در مسیر پیشرفت سریع قرار گرفت؛ در گام نخست، رژیم ننگین سلطنت استبدادی را به حکومت مردمی و مردم‌سالاری تبدیل کرد و عنصر اراده ملی را که جان‌مایه پیشرفت همه‌جانبه و حقیقی است، در کانون مدیریت کشور وارد کرد؛ آنگاه جوانان را میدان‌دار اصلی حوادث و وارد عرصه مدیریت کرد؛ روحیه و باور «ما می‌توانیم» را به همگان منتقل کرد؛ به برکت تحریم دشمنان، اتکا به توانایی داخلی را به همه آموخت و این منشأ برکات بزرگ شد» (بهمن ۹۷)

از سوی دیگر، امام در مهرماه ۱۳۶۷ سیاست‌های کلی نظام در دوره بازسازی را ناظر به پیشرفت بر مبنای اصول اقتصادی مطرح کردند که در صدر آن‌ها، تأکید بر استقلال کامل و پرهیز از وابستگی بود. ایشان با جدیت و قاطعیت تمام، انگاره کاستن از استقلال با هدف پیشرفت را موضوعی متوهمانه و به دور از عقلانیت می‌دانستند و در آخرین سال حیات مبارکشان، نامه‌ها و مکتوباتی به مسئولان نوشتند که نشان‌دهنده دغدغه ایشان برای بکارگیری ظرفیت‌های کشور برای پیشرفت بود.

امام راحل چند روز پس از پایان جنگ تحمیلی در فتوایی از مسئولین خواستند همه ریشه‌های وابستگی به اجانب را در هر زمینه‌ای قطع کنند تا بستر واقعی ترقی انقلاب حاصل شود. در منطق ایشان تبعیض، مانعی برای پیشرفت در موضوعات اجتماعی و اقتصادی است؛ و هیچ کارشناسی و متخصصی را نمی‌توان یافت که رفع تبعیض‌های اجتماعی را بسترساز پویایی و رفاه کشور نداند.

امام خمینی (ره)، از منظر اقتصادی نیز بر مسئله تولید در صنعت و کشاورزی بسیار تأکید داشتند و خودکفایی در کشاورزی را به‌خصوص، مقدمه‌ای برای خودکفایی در سایر حوزه‌ها می‌دانستند.

علاوه بر این، در افق سیاسی معمار کبیر انقلاب، نقش دولت به معنای «حاکمیت» و «مردم» در پیشرفت، یک نقش اساسی و محوری محسوب می‌شد. در دیدگاه ایشان، پیشرفت زمانی حاصل می‌شود که میان مردم و حاکمیت تعامل، انسجام و همدلی به وجود آید و اختلافات و شکاف‌ها را موجب خسارت به این سرمایه اجتماعی ارزیابی می‌کردند.

در همین راستا، امام به‌عنوان یک رهیافت کلی و نسخه‌ای برای درمان آناتومی اقتصادی کشور، استفاده از نیرو‌های عظیم مردمی را در بازسازی و سازندگی در کنار بها دادن به نیرو‌های جهادی، از ارکان توسعه و رشد انقلاب اسلامی برمی‌شمردند. این مطالبات و راهنمایی‌ها زمانی مطرح شدند که اهمیت استقلال و خودکفایی، ارتباط تنگاتنگ مردم با حاکمیت و بالعکس، رفع بیماری اختلافات طبقاتی و پر کردن گسل‌های اجتماعی و حضور مردم در امر اقتصاد برای بهبود معیشت و سطح رفاه، مثل امروز مشخص نشده بود و از آینده‌نگری شگرف و نگاه نافذ ایشان به همه حوزه‌های دخیل در امر پیشرفت کشور حکایت دارد.

در حقیقت، رهنمود‌های امام خمینی (ره) در حکم محکمات انقلاب اسلامی به شمار می‌آید که هیچ‌گاه طراوت و تازگی خود را از دست نمی‌دهد و هرگاه به این آرمان‌ها و اصول ترسیم‌شده از سوی ایشان عمل شد، پیشرفت‌های شگرف در سطح جهانی علیرغم میل دشمنان حاصل گردید و کارآمدی این رهیافت‌ها را یک بار دیگر در مرحله عمل به اثبات رساند.